09. Thema 5.5 Gedrag (1) 15-5

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 1

Thema 5: Waarneming en gedrag

Basisstof 5: Gedrag

Vandaag

Huiswerk bespreken

Thema 5 bs 5

Huiswerk

Maken Thema 1:

Huiswerk 15 mei

Maken §5.4: af

+

Leren 5.1 + 5.2 + 5.3

KGT

Doel: Gedrag

• Je kunt uitleggen wat gedrag is.
  
• Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.
  
• Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag.

Inleiding

Alles wat een mens of dier doet = gedrag.

Bijvoorbeeld lachen en naar iets kijken.

Ook geluiden maken, slapen en zelfs gewoon stilstaan is gedrag.

Gedrag

Gedrag bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen. Die handelingen hebben samen een doel.

Bijvoorbeeld het jachtgedrag van een lynx.

Gedrag

De verschillende handelingen van een lynx volgen elkaar in een vaste volgorde op. De ene handeling leidt tot de volgende handeling.

Als het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling, noem je dat een gedragsketen.

Reageren

Een prikkel is een invloed uit de omgeving op een organisme.

Zintuigen reageren op prikkels door impulsen naar de hersenen te sturen.

Als je reageert op een prikkel, sturen de hersenen impulsen naar de spieren.

Respons

Het meisje op de afbeelding (bladzijde 110) vindt een leuk filmpje op YouTube. In haar hersenen wordt ze zich bewust van die prikkel.

Ze reageert op die prikkel: ze gaat er goed voor zitten, klikt de video aan en kijkt ernaar. Er gaan dan impulsen naar haar spieren.

Een reactie op een prikkel heet een respons.

Prikkels

Er bestaan verschillende soorten prikkels.

Iemand kan honger krijgen en gaan eten.

Honger is een prikkel die in het lichaam ontstaat (een inwendige prikkel).

Andere prikkels komen van buiten het lichaam. Je ziet en ruikt bijvoorbeeld gebakken brood. Een uitwendige prikkel komt van buiten het lichaam en kun je via je zintuigen waarnemen.

Motivatie 

Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag.

Als je al veel hebt gegeten, is je motivatie erg laag om nog een boterham te eten. De prikkel 'ruiken van vers brood' leidt dan niet tot eetgedrag.

Maar als je honger hebt, is je motivatie om te eten hoog. Dezelfde prikkel, 'ruiken van vers brood', leidt dan wel tot een respons.

aangeboren / aangeleerd

Gedrag is voor een deel aangeboren en voor een deel aangeleerd.

Al direct na de geboorte kunnen jonge zoogdieren zich voeden door te zuigen aan de tepel van de moeder.

Dit is een voorbeeld van aangeboren gedrag.

De jongen kunnen het meteen, zonder dat ze het geleerd hebben.

Aangeleerd gedrag

Veel gedrag van mensen en dieren is aangeleerd gedrag.

Dit gedrag ontstaat door het te leren.

Een peuter leert bijvoorbeeld met een lepel te eten.

Een kat leert om de kattenbak te gebruiken.

Sociaal gedrag

Bij veel dieren en mensen wordt het gedrag beïnvloed door soortgenoten.

Het gedrag van soortgenoten naar elkaar toe noem je sociaal gedrag.

Bij sociaal gedrag is een handeling van een dier (of mens) een prikkel voor een handeling van een soortgenoot.

Signaal

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag noem je een signaal.

Het opsteken van een hand is een signaal aan een soortgenoot.

Mensen en dieren gebruiken signalen om met elkaar te communiceren. Bijvoorbeeld lichaamshouding, gebaren en taal bij mensen en kleur, geluiden of geur bij dieren.

Gedrag van mensen

Het gedrag van mensen is anders dan dat van dieren.

Mensen denken na over hun gedrag en ze beoordelen het gedrag van anderen.

Dieren doen dat niet.

Normen en waarden

Om goed te kunnen samenleven, hebben mensen normen en waarden voor hun gedrag.

Waarden zijn de dingen die mensen belangrijk vinden in het leven. Voorbeelden zijn eerlijkheid, respect, rechtvaardigheid en vrijheid.

Normen zijn gedragsregels waarvan veel mensen vinden dat je je eraan moet houden. Bijvoorbeeld: je mag niet stelen.

Normen zijn gebaseerd op waarden.

Observatie en interpretatie

Een hand opsteken is een signaal.

Dit signaal kan verschillende betekenissen hebben.

Om de betekenis te begrijpen, kijk je niet alleen naar de opgestoken hand. Je kijkt ook naar de situatie, de gezichtsuitdrukking en de lichaamshouding.

Observatie en interpretatie

Het feitelijke gedrag dat je waarneemt - iemand steekt een hand op - noem je observatie.

Wat jij denkt dat dit gedrag betekent, noem je interpretatie.

Doel: Gedrag

• Je kunt uitleggen wat gedrag is.
• Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.
• Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag.

Maken Thema 1:

Huiswerk 16 mei

Maken §5.5: 1-4

+

Leren 5.1 + 5.2 + 5.3 + 5.4

KGT

Laat je samenvatting zien.

Nabespreking

Hoe is het gegaan?
Wat ging goed?
Wat vond je moeilijk?
Welke vragen heb je nog?

Nog meer info en/of oefenen