3.3 Kruit- en gasdampen in de loopgraven, 1914-1918

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Kruit- en gasdampen in de loopgraven, 1914-1918

Oorzaken WO1

• Nationalisme
• Militarisme
• Economische concurentie
• Modern imperialisme
• Bondgenootschappen

Leerdoelen

• Je kunt de aanleiding voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog uitleggen.
• Je kunt verschillende soorten oorzaken onderscheiden, waaronder motief en aanleiding.
• Je kunt uitleggen waarom de Eerste Wereldoorlog een loopgravenoorlog geworden is.
• Je kunt beschrijven hoe het leven in een loopgraaf is

Bosnië is in 1914 deel van Oostenrijk-Hongarije, maar niet iedereen is daar blij mee. Een groep nationalisten, de Bende van de Zwarte Hand, wil bij Servië horen en willen ver gaan om dit doel te bereiken...

Aanleiding

Gavrilo Princip vermoordt Franz-Ferdinand

De kroonprins van Oostenrijk-Hongarije bracht op 28 juni 1914 een bezoek aan de Bosnische stad Sarajevo. Daar wordt hij vermoord door de Bende van de Zwarte Hand.

De reactie 

Oostenrijk-Hongarije verdacht Servië van betrokkenheid bij de moord en eiste excuses. Maar die excuses bleven uit en daarom verklaarde O-H de oorlog aan Servië. Servië had eerder al steun geregeld van Rusland, dat vervolgens zijn leger bijeenriep. Dit was het startsein van vele oorlogsverklaringen en door de bondgenootschappen was Europa beland in een 'Grote Oorlog'

Vaardigheden 

Voor het vak geschiedenis is de kennis van de stof van belang. Maar het bezitten van historische vaardigheden is minstens zo belangrijk. Ieder hoofdstuk staan een aantal vaardigheden centraal. In deze paragraaf betreft het causaliteit, oorzaak en gevolg. 

Verder met deze stof

lees Tijd voor Geschiedenis, paragraaf 3.3.1

maak opdracht 1 t/m 4

De Eerste Wereldoorlog

3.3.2 Het Von Schlieffenplan

Wij gaan winnen!

Overal in Europa is er veel enthousiasme om

te gaan vechten én vertrouwen om te winnen: 

met Kerst zijn we weer thuis zijn!

Deze oorlog is goed:

ein frischer fröhlicher Krieg

Bondgenootschappen

(tot 1917)

• Geallieerden: Frankrijk, Engeland, Rusland, Italië, Servië (was;Triple Entente)
  

• Centralen: Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Turkse Rijk, Bulgarije (was Triple Alliantie)

• Neutrale landen: Nederland, Spanje, Zwitserland, Noorwegen, Zweden

En dan:    

• Duitsland zit met een probleem...kijk nog eens naar de kaart?

• Een tweefrontenoorlog

Von Schlieffenplan

Duitsland was ingesloten tussen twee vijanden: Frankrijk en Rusland

Om een tweefrontenoorlog te voorkomen wilden de Duitsers met dit plan

eerst snel Frankrijk uitschakelen, om daarna Rusland te kunnen verslaan

von Schlieffenplan

Waarom mislukt het plan?

1. Rusland mobiliseert veel sneller dan verwacht
2. België bied veel meer weerstand dan verwacht
3. Engeland stuurt snel versterking naar België
4. Frankrijk verplaatst snel zijn troepen

Slag bij de Marne

Loopgravenoorlog

• Het Von Schlieffenplan mislukt: de opmars van Duitsland loopt vast in Noord-Frankrijk en België
• Aan beide kanten van het front worden loopgraven gegraven

Loopgraven

aan de slag

Lees 3.3.2 

Maak opdracht 5

Kruit- en gasdampen in de loopgraven, 1914-1918

• Von Schlieffenplan
• Duits plan om een tweefrontenoorlog te voorkomen
• Eerst westen verslaan dan naar het oosten

Waarom mislukt het plan?

1. Rusland mobiliseert veel sneller dan verwacht
2. België bied veel meer weerstand dan verwacht
3. Engeland stuurt snel versterking naar België
4. Frankrijk verplaatst snel zijn troepen

Loopgravenoorlog

• Het Von Schlieffenplan mislukt: de opmars van Duitsland loopt vast in Noord-Frankrijk en België
• Aan beide kanten van het front worden loopgraven gegraven

Loopgraven (1)

• De wapens zijn zo krachtig geworden, dat vechten op een open veld zelfmoord zou zijn

• Loopgraven zorgen voor meer beschutting

• In totaal wordt er aan het Westfront 40.000 km aan loopgraven aangelegd

Loopgraven (2)

• De loopgraven zijn gegraven in een zig-zag-vorm: hiermee voorkom je dat een inslag van een granaat (nog meer) slachtoffers kan maken

• Om aanvallen moeilijker te maken wordt gebruik gemaakt van mijoenen kilometers prikkeldraad

• Loopgraven worden uitgebreid met complete ondergrondse kamers

Loopgraven (3)

• Generaals geloven dat massale aanvallen vanuit de loopgraven effectief zijn. Dit is maar zelden het geval: soldaten worden kannonenvoer
  

• Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland

Zandzakken waren gevuld met aarde en modder, en waren bedoeld om de soldaten te beschermen

In het begin van de oorlog waren de rantsoenen nog wel redelijk, maar naarmate de oorlog langer duurde, was er ook steeds minder (goed) eten.

Als de soldaten niet hoefden te vechten, speelden ze bijvoorbeeld met kaarten.

Behalve de vijand hadden de soldaten veel last van ongedierte, zoals ratten en vlooien. Sommige soldaten kwamen de tijd tussen de gevechten door met het doden van ratten.

Honden hielden de soldaten niet alleen gezelschap, ze bezorgden ook boodschappen tussen de verschillende loopgraven.

Soldaten konden vaak alleen maar overdag slapen, omdat 's nacht een goed moment was om de loopgraven van de vijanden te bespioneren. 

Met een periscoop konden de soldaten de vijand bekijken, zonder grote risico's te nemen. Een periscoop werkt met spiegels.

Er zijn duizenden brieven en dagboeken van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog bewaard gebleven. Dit zijn tegenwoordig belangrijke en waardevolle bronnen.

Voor de veiligheid van de soldaten waren de loopgraven in zigzag-vorm.

Tussen de Noordzee en de Zwitserse grens (Westfront) wordt 40.000km aan loopgraven aangelegd.

Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland.

http://www.bbc.co.uk/schools/0/ww1/

360˚ video van een loopgraaf

Tijdens de video kun je alle kanten opkijken! Probeer het maar eens uit!

Op wacht staan was één van de belangrijkste taken die je kon krijgen. Op het in slaap vallen tijdens de wacht stonden zeer zware straffen.

Behalve vechten en wacht houden, waren er nog genoeg andere vervelende klusjes in een loopgraaf, zoals zandzaken bijvullen, prikkeldraad repareren of het leegmaken van de latrines (wc's)

Vier jaar lang vanuit de loopgraven kijken naar 

hetzelfde stuk, kapotgeschoten, niemandsland...

Nieuwe wapens

• Om de loopgravenoorlog te doorbreken worden uitvindingen gedaan die zorgen voor nieuwe wapens.

• Naast generaals bepalen ook steeds meer wetenschap en techniek het verloop van de oorlog.

• De Eerste Wereldoorlog wordt 'de oorlog van de uitvinders'

Gifgas

• Gif- of strijdgassen moesten ervoor zorgen dat de vijand, in paniek, de loopgraven zouden verlaten
• De meeste gasaanvallen waren door het gebruik van gasmaskers steeds minder dodelijk voor de soldaten, maar zorgde voor brandwonden, tijdelijke blindheid en angst

Luchtschepen

• Om het slagveld beter te kunnen observeren, gebruikte men luchtschepen om de ligging van de vijandelijke loopgraven te achterhalen.
• Behalve voor observatie werden Zeppelins (type Duitse luchtschepen) ook gebruikt voor bombardementen (op Antwerpen en Londen)

Vliegtuigen

• Om voor een echte doorbraak in de oorlog te zorgen, zijn de eerste vliegtuigen nog te primitief.
• Toch beleeft de wereld de eerste luchtgevechten en bombardementen.

Vlammenwerpers

• Net als gifgas moet de vlammenwerper voor paniek bij de vijand zorgen.
• Brandende benzine wordt, soms over afstanden van honderden meters, over het slagveld gespoten

Tanks

• Hoe kom je levend bij de loopgraven van de vijand? Bouw een rijdend stalen harnas om je heen!
• Omdat de ontwikkeling ervan zeer geheim was, gebruikten de Britten de term 'tank', van watertank. Zelfs de arbeiders geloofden dat ze mobiele watertanks maakten.

Duikboten

• Duikboten bestonden al sinds de 19e eeuw, maar in de Eerste Wereldoorlog werden ze voor het eerst (met name door Duitsland) massaal ingezet.
• De Duitsers probeerden met de Onbeperkte Duikbotenoorlog (1915/1917) alle schepen (oorlogs-, koopvaardij- en passagiersschepen) tot zinken te brengen

Gevolgen

• De nieuwe wapens en oorlogsvoering laten zichtbare en onzichtbare verwondingen achter

• Van de mannen met de kapotgeslagen gezichten...

• ...tot zware psychische klachten, vaak omschreven als Shellshock

Vóór en ná:

om de verminkte mannen toch nog een leven te kunnen bieden...

...werd driftig geëxperimenteerd met plastische chirurgie en maskers

Trench Foot

• Omdat de soldaten langdurig met dezelfde laarzen en sokken in de vocht en modder moeten staan, gaan hun voeten opzwellen, infecteren en vervolgens afsterven.
• Meestal is amputatie de enige oplossing voor loopgraafvoeten

Gevolgen nu

Zelfs nu nog hebben de boeren in het noorden van Frankrijk en België last van de restanten van de Eerste Wereldoorlog, zoals je kunt zien in het volgende fragment. 

Verder met deze stof

lees Tijd voor Geschiedenis, paragraaf 3.3 tot en met 3.3.4

maak opdracht 6 t/m 9