Hoofdstuk 13 - Gaswisseling en uitscheiding

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 13 - Gaswisseling en uitscheiding

BINAS tabellen 82D, 83, 85, 87A-B

13.1

1. Je beschrijft de weg die de lucht aflegt in de ademhalingsorganen.

2. Je beschrijft de functies van het slijmvlies en de trilharen bij de ademhaling.

3. Je beschrijft de bijdrage van verschillende spieren aan de ventilatiebewegingen.

4. Je beschrijft verschillende longvolumes.

Ademhalingsstelsel

• Bloedvaatjes in neusholte warmen koude lucht op, er zit dan ook meer waterdamp in de lucht
• Kraakbeenringen houden luchtpijp open
• Slijmvlies luchtwegen vormt  plaklaag voor stof en bacteriën, trilharen voeren slijm af naar keelholte

Adembewegingen

• Inademing: middenrif spieren en buitenste tussenribspieren, luchtdruk daalt
• Uitademing: middenrif spieren ontspannen, luchtdruk stijgt

Interpleurale ruimte

• Dunne laag vloeistof in ruimte tussen longvlies en borstvlies

Respirogram

• V = ademvolume
• RV = restvolume
  
• VC = vitale capaciteit
• TC = totale longcapaciteit

13.2

5. Je legt uit hoe de gaswisseling in de longblaasjes plaatsvindt.

6. Je herkent de factoren die van invloed zijn op de gaswisselingssnelheid.

7. Je beschrijft hoe het ademcentrum de ademhaling regelt.

8. Je legt uit hoe astma en COPD de gaswisseling beïnvloeden.

Gaswisseling

• Snelle diffusie CO₂ en O₂ door groot concentratie verschil, kleine diffusieafstand, groot diffusieoppervlak
• Dode ruimte 

Ademhalingscentrum

• Regeling van ademhaling door groep zenuwcellen  in hersenstam
• Reageert op pH en CO₂-concentratie door chemoreceptoren

13.3

9. Je beschrijft de invloed van het zenuwstelsel en het hormoonstelsel op de homeostase van het inwendige milieu.

10. Je beschrijft de temperatuurregulatie van het lichaam.

11. Je beschrijft hoe het lichaam de samenstelling van de weefselvloeistof constant houdt.

12. Je benoemt de uitscheidingsorganen in het lichaam en beschrijft hun functie.

Homeostase

• Vermogen om inwendig milieu voor cellen zo constant mogelijk te houden
• Bloed, weefselvloeistof, lymfe en cytoplasma vormen inwendig milieu
• Zintuigcellen nemen veranderingen waar
• Hypothalamus controleert of deze veranderingen binnen norm vallen
• Negatieve terugkoppeling
• Dynamisch evenwicht

Regeling lichaamstemperatuur

• Haarvaten in huid
• Schildklier produceert hormonen die voor meer verbranding zorgen
• Zweet zorgt voor verdamping (exocriene klieren)
• Hypothalamus regelt lichaamstemperatuur met behulp van temperatuurreceptoren

Uitscheidings stelsel

• Nieren, huid, longen, lever
• Longen ademen waterdamp uit
• Lever maakt gal, komt in darmen terecht. Gal kleurstof en ureum door nieren uitgescheiden 

13.4

13. Je beschrijft de bouw en werking van een nier en de weg waarlangs urine je lichaam verlaat.

14. Je beschrijft hoe voorurine en urine ontstaan.

15. Je legt de invloed van het hormoon ADH op de osmotische waarde van het bloed en de bloeddruk uit.

Nieren

• Uitscheiding afvalstoffen (ureum), lichaamsvreemde stoffen (medicijnen), overtollig water en zouten
• Osmotische waarde inwendig milieu constant houden

Bouw nieren

• In nierschors en niermerg liggen nefronen
• Nefronen bestaan uit nierbuisjes
• Nefron begint met glomerulus in kapsel van Bowman
• In glomerulus vindt ultrafiltratie plaats vanwege bloeddruk, vormt voorurine
• Voorurine vanuit kapsel van Bowman naar eerste gekronkelde deel nierbuisje
• Via dalend en stijgend deel van lis van Henle  naar verzamelbuisje

Terugresorptie

• Eerste gekronkelde deel resorbeert glucose, aminozuren en zouten. Actief transport, osmotische waarde in weefselvloeistof stijgt, water volgt uit voorurine door osmose
• In dalend been lis van Henle water terug naar bloed, in stijgend been NaCl
• Tweede gekronkelde deel NaCl en HCO₃^-  terug naar bloed. Door osmose volgt water. ADH beïnvloedt dit deel.

13.5

• Onderdelen en functie ademhalingsstelsel
• Luchtdruk en ademhaling
• Ademvolumes
• Gaswisseling in longblaasjes
• Regeling ademhaling 
• Homeostase
• Regeling lichaamstemperatuur'
• Uitscheidingsstelsel
• Werking nieren