13.2 Gaswisseling + 13.3 Uitscheiding

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H13 Gaswisseling en uitscheiding

Inhoud hoofdstuk

13.1 Ademen

13.2 Gaswisseling

13.3 Uitscheiding van water en andere stoffen 

13.4 Nieren

13.5 In evenwicht

Daarna nog: H14 Reageren (zenuwstelsel,zintuigen, hormonen)

Herhalen: H6 (Voeding, vertering en gezondheid)

Deze les:

- herh. 13.1 + oefening

- 13.2 Gaswisseling

- Opdrachten en Oefentoets Longen

- 13.3 

Inademing

Buitenste tussenribspieren trekken samen: 

-> borstkas gaat omhoog

Middenrifspieren trekken samen: 

middenrif gaat naar beneden

-> borstholte vergroot

Uitademing

Buitenste tussenribspieren ontspannen: 

-> borstkas gaat omlaag

Middenrifspieren ontspannen: 

middenrif gaat omhoog

-> borstholte verkleint

Ademvolume

Ademfrequentie: aantal ademhalingen per minuut (in rust: 15x per min).

Ademvolume: de hoeveelheid lucht die bij één ademhaling in- en uitademt.

Vitale capaciteit: De maximale ademvolume

Restvolume: De hoeveelheid lucht die achterblijft in de longen na uitademen.

Longcapaciteit: totale longinhoud

‘Dode ruimte’: deel waar geen uitwisseling van gassen plaatsvindt. 

BINAS 83B

biologiepagina.nl

Doel en begrippen 13.2

Je leert hoe zuurstof en koolstofdioxide je lichaam in- en uitgaan en welke ademhalingsproblemen mensen kunnen hebben

longblaasjes, diffusie, gaswisseling, concentratieverschil, diffusieafstand, diffusieoppervlak, astma, COPD, chronische bronchitis, ademcentrum, pH, chemoreceptoren

Bouw longblaasjes/ alveoli

BINAS 83A

Gaswisseling - diffusie

De gaswisseling vind plaatst door diffusie.

Kost geen energie - door verschil in concentratie.

BINAS 83A

Optimale Gaswisseling

BINAS 83A

Door een kleine diffusieafstand verloopt de diffusie snel.

Optimale Gaswisseling

BINAS 83A

De snelheid van diffusie is snel door

groot concentratieverschil:

- continue luchtverversing in longblaasjes door longventilatie 

- Bloedstroom langs de longblaasjes voert steeds nieuw O₂-arm bloed aan.

Optimale gaswisseling

BINAS 83A

De snelheid van diffusie is snel door

Groot diffusie oppervlak (longblaasjes 70-80 m2)

Gaswisseling gaat langzamer als het oppervlak

1. toeneemt
2. afneemt

Gaswisseling gaat langzamer als de diffusieafstand

1. toeneemt
2. afneemt

Gaswisseling gaat langzamer als de longventilatie

1. toeneemt
2. afneemt

Een snorkel verbindt de mond via een pijp met de buitenlucht. Waardoor is met een snorkel de gaswisseling in de longen moeizamer?

1. De bloedstroom vertraagt onder water
2. De diffusieafstand is vergroot
3. De dode ruimte is groter
4. Er is een kleiner diffusieoppervlak

Noem de delen van de luchtwegen die samen de 'dode ruimte' vormen

Gaswisseling bij aandoeningen

Astma: spiertjes rond de luchtwegen trekken samen. Luchtweg-ontsteking, slijmophoping: minder lucht bij de longblaasjes. Opgewekt door prikkelende stoffen. Niet continu.

COPD: verzamelnaam voor de ziekten longemfyseem en chronische bronchitis. Vaak veroorzaakt door roken.

Longemfyseem: kapotte longblaasjes en dichtgeklapte bronchiolen -> kleiner longoppervlak

                     

Welke factor verandert bij astma?

1. Diffusieoppervlak
2. Diffusieafstand
3. Concentratieverschil

Hoe werken medicijnen tegen astma?

1. maken bacteriën dood
2. remmen de ontstekingen
3. verslappen de spiertjes om de luchtwegen
4. vergroten de longblaasjes

Welke factor verandert wanneer longblaasjes stuk gaan bij longemfyseem?

1. Diffusieoppervlak
2. Diffusieafstand
3. Concentratieverschil

Ademprikkel

Het ademcentrum in hersenstam reageert op prikkels van het lichaam (chemoreceptoren in de wand aorta):

1. pH bloed: lage pH/ hoge zuurgraad: ademfrequentie en ademvolume moeten omhoog 

2. CO₂-concentratie bloed: hoge CO₂ concentratie: ademfrequentie en ademvolume moeten omhoog

Ademprikkel

3. Zeer lage O₂-concentratie bloed: lage O2 concentratie: ademfrequentie en ademvolume moeten omhoog

4. Hormonen (zoals adrenaline) beïnvloeden ook je ademcentrum.

Opdrachten

- Maken 13.2 opdr. 3 t/m 5 en 7 t/m 9 (nectar digitaal

- Maken Oefentoets Longen biologiepagina.nl (zie Classroom)

Doel en begrippen 13.3

Je leert hoe mensen hun waterbalans regelen

gaswisseling, water, huid, kringspieren, schildklier, warmtestraling, zweetklieren, hypothalamus, weefselvloeistof

Lichaamstemperatuur

Hypothalamus in de hersenen regelt de lichaamstemperatuur.

Krijgt signalen vanuit de huid (schiltemperatuur) en de organen (kerntemperatuur). 

Lichaamstemperatuur

Temperatuur te laag? Hypothalamus regelt dat:

• kringspieren rond de bloedvaten in de huid samentrekken: minder warmteverlies
• kleine spiertjes bij de haarzakjes samentrekken: kippenvel
• de schildklier schildklierhormoon gaat afgeven: verbranding/ stofwisseling omhoog: warmte komt vrij
• klappertanden/ rillen

Lichaamstemperatuur

Temperatuur te hoog? Hypothalamus regelt dat:

• kringspieren rond de bloedvaten in de huid ontspannen: meer bloed door de huid, meer warmteafgifte
• zweetklieren actief worden: verdamping onttrekt warmte
• de schildklier geen schildklierhormoon meer afgeeft: weinig stofwisseling, weinig warmteproductie
• rust!

Waterverlies

Cellen hebben voldoende vocht nodig en de osmotische waarde van de omgeving van cellen moet niet te hoog zijn.

Je verliest water door: zweten, plassen (nieren - volgende paragraaf), longen en ontlasting.

Waterverlies

De hypothalamus heeft eigen receptoren die de osmotische waarde van het bloed meten.

De hypothalamus regelt dat je niet te veel zweet waardoor de osmotische waarde van je lichaamsvocht (weefselvloeistof/ bloed) te hoog wordt.

Uitscheiding

Het uit je lichaam verwijderen van afvalstoffen.

Organen:

Longen (CO₂)

Lever (gal/billirubine - afbraakproduct rode bloedcellen)

Nieren (ureum - afbraakproduct van aminozuren)

Huiswerk

- Af 13.2 opdr. 3 t/m 5 en 7 t/m 9 (nectar digitaal)

- Af Oefentoets Longen

- Af 13.3 opdr. 7 t/m 8 en 12 t/m 15 (nectar digitaal)