Parkinson Workshop

• Verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Workshop Parkinson

Parkinson

wat weten jullie er al van. je mag wat steekwoorden opschrijven en dit later toelichten

Vragen/ verwachtingen

we hebben net gekeken naar wat we al weten over het onderwerp.

Zijn er vooraf al vragen of dingen waarvan jullie graag willen dat ze aanbod komen in deze workshop? 

dan houd ik hier rekening mee dat er op het eind van de workshop gehoor aan is gegeven.

Doelen van deze workshop

1. Wat is Parkinson?
2. Oorzaak, beloop en symptomen 
3. Welke behandelmethodes 
4. Hoe geef je ondersteuning in de praktijk 
5. Misverstanden 

aan het eind van deze workshop 

net als de zpo legt ieder zijn eigen pad af. 

Wat is Parkinson?

• Chronische Neurologische aandoening
• Snel groeiende  aandoening
• Doel kwaliteit van leven
•  Individueel

Neurologische aandoeningen zijn een verzamelnaam voor aandoeningen met problemen aan het zenuwstelsel. 

tot nu toe is er geen voorkoming of genezing mogelijk.  

progressief: de symptomen worden erger namaten de ziekte/ tijd vordert. 

binnen nu en 20 jaar verwachten ze een verdubbeling van het aantal parkinson patiënten. 

Ons doel is de kwaliteit van iemand zijn leven zo hoog mogelijk te maken. 

hoe ziet een parkinson patiënt er nou uit? welk beeld hebben jullie hierbij. zoals hieronder is afgebeeld?

we gaan nu kijken naar een filmpje over een expositie die is gemaakt over parkinson patiënten. er komt engels in voor maar ik ga het na het filmpje nog even bespreken zodat iedereen het kan begrijpen. 

waaruit bestaat het zenuwstelsel?

de hersenen, het ruggenmerg en de zenuwen 

Welk beeld heb jij bij de ziekte van Parkinson?

zoals je ziet zitten er vele gezichten achter parkinson en is het vaak niet het beeld wat mensen verwachten. het is niet altijd het oude bibberende vrouwtje, die vele van ons in hun hooft hebben. het zijn gewone mensen die elk hun eigen uitdagingen en symptomen hebben. 

Substantia nigra / zwarte kern :

Soepel laten verlopen van bewegingen

Contact tussen zenuwcellen vindt plaats met behulp van : Neurotransmitters

neuro = zenuw / transmitter = overbrengen

De cellen van substantia nigra produceren, dopamine.

Parkinson = steeds minder dopamine in de hersenen aangemaakt.

Oorzaak

Een tekort aan  DOPAMINE in de hersenen

Doordat de cellen die dit produceren in de middenhersenen afsterven.

Oorzaak celverlies is niet bekend maar wordt gezocht in een combinatie tussen genetische factoren en omgevingsfactoren.

Hierdoor wordt de aansturing van spierbewegingen aangetast.

een neurotransmitter zorgt ervoor dat de hersencellen (neuronen) met elkaar kunnen communiceren via synapsen. door deze communicatie wordt een zenuwcel door de neurotransmitter geprikkeld of geremd. 

Wat is dopamine?

Dopamine is een van de vele neurotransmitter in de hersenen. 

naast dopamine heb je bijvoorbeeld:

Acethylgoline die bij een te kort alzheimer kan veroorzaken

en serotonnine die bij een te kort depressie kan veroorzaken. 

wat de precieze functies van neurotransmitters zijn is nog niet helemaal bekend omdat de hersenen voor ons nog te ingewikkeld zijn.

maar over dopamine is wel bekend dat het een rol speelt bij bewegen, plezier, motivatie, leren en verslaving en dat een te kort ervan veroorzaakt Parkinson en een te veel ervan veroorzaakt Psychose.

Bij de ziekte van Parkinson hebben Emoties geen invloed op bewegen

1. Waar
2. niet waar

Stress en andere negatieve emoties hebben een negatieve invloed op de symptomen. Omgekeerd kunnen positieve emoties ook een gunstige invloed hebben op de symptomen.

Beloop

zoals ik al zei is het een progressieve ziekte hier zie je een mooi overzicht van het beloop van de ziekte.

de ziekte is altijd progressief maar of je alle symptomen hebt en in welke mate je dit hebt in welk tijdsbestek verschilt enorm!

de ziekte is altijd progressief maar of je alle symptomen hebt en in welke mate je dit hebt in welk tijdsbestek verschilt enorm!

welke leeftijd?

Bij de meeste mensen ontstaat de ziekte pas als je ouder bent (tussen de 50 en 70 jaar). Er is ook een groep mensen die parkinson al voor het 40e levensjaar krijgt. jongste persoon was 15 jaar oud meisje

omgang

de manier waarop iedereen omgaat met de klachten verschilt sterk van persoon tot persoon! dit heeft ook effect op het beloop van de ziekte in mate en de aanwezigheid van de symptomen bij de lijn diagnose is werken dus 70% van de dopamine producerende neuronen niet meer.

lichamelijke symptomen gaan beginnen:

stadium 1: nog goed te verbergen wordt ook vaak gedaan. 

stadium 2: niks loopt meer vanzelf

Bradykinesie

Substantia-nigra

Dopamine

Maskergelaat

Rigiditeit

Tremor

Neuro

transmitter

Dopamine 

producerende 

cellen

traagheid 

van

bewegingen

sombere 

gezichts-

uitdrukking

Stijfheid

van'

spieren

Beven

Symptomen

• Motorische stoornissen
• Niet- motorisch
• Autonome stoornissen

welke Symptomen ken jij?

Motorische stoornissen

Stijfheid van de spieren (rigiditeit)

Bewegingstraagheid (bradykinesie)

Houdings- en evenwichtsstoornis (b.v. Pisa syndroom) naar een kant hangen met romp

Moeite met praten (zachter en monotoon)

Ontbreken van automatische bewegingen (hypokinesie)

Moeite met starten beweging (akinesie) of “freezing” tijdens lopen

Trillen van handen, benen, kin of tong (tremor)

Maskergelaat: gezichtsspieren bewegen dan minder en de gelaatsuitdrukking wordt vlakker

ook wordt handschrift soms erg slecht hier zijn speciale hulpmiddelen voor 

Niet-motorische stoornissen

maag en darmklachten: obstipatie door vertraagde werking darmspieren. loze aandrang!

kwijlen: door slikproblemen en voorovergebogen houding. schakel logopediste in.

ontremming: impulsief gedrag stemming kan ineens omslaan. bv. ineens heel veel geld uitgeven zonder reden of ineens erg emotioneel worden

stemming: depressie, apathie (niet empatisch maar juist vlak). ook ontremd

eetlust vaak minder: doordat het reukzintuig bij 70 tot 90 % uitvalt

Slaaprtime: in de war door te kort aan dopamine en de andere symptomen zoals moeite met ineens hevige aandrang voor het toilet en de stijfheid maken slapen niet makkelijk

geheugen en aandacht:

moeite met organiseren en plannen en multitasken dus geen gewone dementie 

Pijn:  minst erkende verschijnsel vaak door verhoogde spierspanning of van houdingsproblemen

Autonome stoornissen

Deze kunnen zowel ontstaan door de ziekte zelf of door de medicatie

• Lage bloeddruk (hypotensie)
• Mictieproblemen (incontinentie, frequente aandrang, nycturie)
• Obstipatie
• Problemen met speekselbeheersing/slikstoornis 
• Dorstgevoel
• langdurige kramp (dystonie)
• Hypokinesie

weet iemand wat autonoom betekend

autonoom zenuwstelsel= zelfstandig het regelt alle onbewusten functies van het lichaam 

Nycturie: nachtelijk plassen in overmatige hoeveelheid. 

Hypokinesie: ontbreken van automatische bewegingen

Bij Freezing helpt het om

1. een duwtje in de richting te geven
2. te beginnen met zingen
3. kalmerend te praten
4. in je handen te klappen

bij een duwtje in de rug gaan de spieren helemaal op slot.

bij kalmerend praten is het een dubbel taak en zal het nog langer duren voordat iemand op gang komt.

in je handen klappen en beginnen met zingen zijn cues dus dit kan helpen. bij wie wat helpt is een kwestie van uit proberen

Vragen of onduidelijkheden?

Hoeveel patiënten zijn jonger dan 65 jr?

1. 10%
2. 25%
3. 45%

25 % is jonger dan 65 jaar

behandelvormen

• FYSIOTHERAPIE: stijfheid, dwangstanden 
• LOGOPEDIE : spraak, slik  en kauw problemen
• ERGOTHERAPIE: hulpmiddelen zoals: aangepaste pen
• MEDICATIE om het LEVODOPA tekort aan te vullen
• DEEP BRAIN STIMULATIE = DBS

Behandeling gericht op optimaliseren van functioneren.

FYSIOTHERAPIE, LOGOPEDIE EN ERGOTHERAPIE bieden ondersteuning om langer zelfstandig te zijn.

MEDICATIE om het LEVODOPA tekort aan te vullen, dit verbeterd eigenlijk alleen de traagheid en stijfheid. 

DEEP BRAIN STIMULATIE = DBS (stimulatie van hersenkernen d.m.v. elektroden en onderhuidse neurostimulator)

- blokkeert signalen die de motorische symptomen van ZvP veroorzaken

- plaats is afhankelijk van de klachten. 

- operatie duurt rond de 8 uur, bij plaatsing is patiënt volledig bij bewustzijn.

medicatie

• Soorten
• Tijdstip
• Dosering
• Tip
• On/ Off Periode

soorten:

medicatie met levodopa wordt in hersenen omgezet in dopamine

dopamine agonisten: bootsen werking van dopamine na

andere medicijnen die de werking van de nog aanwezige dopamine in het lichaam proberen te versterken

hierna vaak in later stadium

duodopa pomp via slangetje in de maag naar de dunne darm PEG- J sonde

APOMORFINE via een pomp, via naaldje in buik/been, s.c. toediening

tijdstop :1/2 uur voor of na de maaltijd 

op de afgesproken tijden niet te veel van afwijken 

Dosering:

Het hangt sterk af van wat iemand gaat doen nadat hij of zij de medicatie heeft ingenomen. Zie het als een soort benzine, wanneer je op de snelweg rijdt is het verbruik anders dan wanneer je in de stad rijdt – zo zit het ook een beetje met de Parkinson medicatie. Zo zijn er mensen die een extra dosis innemen vlak voorafgaand aan het sporten, maar juist een lagere dosis als zij een luie avond voor de televisie hebben gepland.

In nachtdienst aanzetten van medicatiepomp voor ochtendzorg!

TIP: niet innemen met eiwitrijke producten (melk of vlees) wel met vruchtensap of appelmoes (bevorderen juist de opname)

On/Off periode

Als de hoeveelheid dopamine in de hersenen te laag wordt, bijvoorbeeld op het moment dat het tablet is uitgewerkt, kan je weer Parkinson klachten krijgen. Licht gaat uit!  de volgende dosis medicatie is nodig.

50.000 mensen met parkinson in Nederland 

hebben allemaal hun ‘eigen’ unieke parkinson!

En dat maakt de noodzaak van een heel persoonlijke aanpak in de zorg extra belangrijk!

Ondersteuning in praktijk 

• spontaan verergeren van symptomen
• vroegtijdig herkennen van de ziekte 
• Let op mond hygiëne 
• Houd rekening met emoties
• sociale contacten 
• schaamte bij eten en drinken
• wacht op antwoord en stel gesloten vragen
• bied cues aan om lopen te ondersteunen
• breng risico's in kaart
• heb geduld en 1 ding tegelijk!

als de parkinson symptomen ineens hevig verergeren dan heeft dit vaak een andere oorzaak. zoals niet goed afgestelde medicatie of een blaasontsteking. trek aan de bel en waarschuw een arts!

Door gebrek aan kennis over parkinson herkennen mensen de ziekte te laat. Ook in de zorg dus houd je ogen open! 

vaak als eerste:

het wegvallen van reuk, obstipatie of veranderd slaapritme

tussen 21 en 45 al motorische beperkingen zichtbaar zoals:

moe en zwak gevoel, moeite met schrijven (een kleiner en onduidelijker handschrift) , een trilling in de arm, een voet die opeens 'op slot' gaat. 

bewezen mensen vaker gebitsproblemen hebben de oorzaak is nog niet bekend maar houd hier rekening mee. 

emoties invloed op de symptomen dus houd hier rekening mee en neem de tijd om bijvoorbeeld iemand te troosten voordat je aan je zorg begint anders werk je jezelf tegen

Meerwaldtkaart

2 weken thuis bij te houden is er duidelijk inzicht en overzicht wanneer iemand in een on/off periode zit. dan kun je activiteiten beter inplannen. 

Het grootste deel van de patiënten met
Parkinson(isme)

1. Woont langdurig zelfstandig met mantelzorg en/of professionele hulp
2. Woont relatief kort thuis en dan met intensieve ondersteuning
3. Verblijft in zorginstellingen omdat ze niet thuis kunnen wonen

misverstanden

• Alle mensen  met Parkinson hebben last van trillingen
• Mensen met Parkinson zijn altijd dement
• de ziekte van Parkinson is een spierziekte
• de ziekte komt vaker voor bij mannen
• mensen met Parkinson zijn vaker humeurig
• Parkinson en Parkinsonisme is hetzelfde
• mensen met Parkinson drinken meer alcohol

Niet alle mensen met parkinson trillen. Sterker nog, ongeveer één op de drie mensen met parkinson heeft niet of

 nauwelijks last van trillen.

Niet iedereen met parkinson is of wordt dement. Bovendien is de vorm van dementie die optreedt bij parkinson niet hetzelfde als bijvoorbeeld de dementie bij de ziekte van Alzheimer, waarbij je vaak gedesorienteerd bent in?

tijd, plaats persoon. het gaat vooral op gebied van organiseren/plannen  en multitasking.

Geen spierziekte maar door de uitval van aansturing van de zenuwen zijn er motorische symptomen. met de spieren zelf is niks mis.

niet meer bij mannen ongeveer evenveel net iets meer mannen

Door de verminderde mimiek (minder uitdrukking in het gezicht, soms ook wel ‘pokergelaat’ genoemd’) lijken mensen met parkinson minder vrolijk te zijn, maar dat is in de meeste gevallen puur de ‘buitenkant’!

nee parkinsonisme is een verzamelnaam voor als iemand de symptomen van parkinson vertoond maar er geen parkinson diagnose is. deze mensen reageren dan ook heel anders op behandelingen en hun prognose is anders.