LEV opdracht 2

• NT2
• Secundair onderwijs

LEV opdracht 2

Laurence Faveere

Hannes Vanwymelbeke

Deel 1: casus klasuitstap

• Voorbereiding
• Communicatie
• Verplaatsing
• Begeleiding
• Aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid

Deel 2: schooluitstappen en kansarmoede

• Algemeen
• Evident voor elk kind?
• Kansarmoede
  > Concrete cijfers
  > Kansarmoede en politiek
  > Kansarmoede gaat verder dan onbetaalde schoolrekeningen
  >  Eigen opinie + suggesties

Deel 1 - Intro

Bij het organiseren van een schoolreis ga je niet over één nacht ijs. Er moet nagedacht worden over alle mogelijke scenario’s van de reis zelf (begeleiding, vervoer,…), de didactische omkadering, de communicatie naar de ouders, maar ook over aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid als er iets fout loopt. 

Wanneer voldoende aandacht wordt besteed aan bovenstaande factoren, wordt de kans op een geslaagde schooluitstap veel groter. Wij dachten bij de uitwerking van onze opdracht na over de voorbereiding en organisatie van een (fictieve), recreatieve schooluitstap naar de ZOO van Antwerpen met de eerste graad van een school in Gent. De enige ‘opdracht’ die de leerlingen krijgen is het invullen van een bundeltje met ludieke opdrachten (vb. tel blauw-wit gestreepte vissen, neem een foto terwijl van je één van de apen ‘na-aapt’).

Voorbereiding

Twee leerkrachten kregen de verantwoordelijkheid toegewezen om de organisatie van deze deze uitstap te leiden. Zij vormen samen de werkgroep ‘uitstap A-stroom eerste graad’.

Vooraf aan de uitstap wordt vergadering georganiseerd met alle titularissen waarin afspraken en planning worden overlopen. Verschillende taken worden verdeeld ter voorbereiding van de uitstap (tickets kopen, reservaties, werkboekje maken, groepen verdelen, communicatie…)

Communicatie

De ouders ontvangen een brief met alle nodige informatie. Deze wordt zowel via Smartschool bezorgd als op papier. Van de ouders wordt verwacht dat zijn een strookje invullen en bezorgen aan de titularis, hetzij digitaal, hetzij op papier.

Zie bijlage voor een voorbeeld van de brief.

Verplaatsing

We nemen de Trein en reserveerden plaatsen zodat de kans op chaos in de trein minder groot is. Er rijdt een rechtstreekste trein tussen het station Gent-Sint-Pieters tot Antwerpen-Centraal.

Treintickets werden online aangekocht (https://www.belgiantrain.be/nl/tickets-and-railcards/groups/). Te voet wandelen we van station Antwerpen-Centraal naar de Zoo.

Aankomst leerlingen station Gent-Sint-Pieters: 09u30

Aankomst Zoo Antwerpen: 11u

Aankomst Gent-Sint-Pieters (avond): 18u10

Begeleiding

In totaal zijn er 4 klassen met gemiddeld 18 leerlingen. De Titularissen gaan mee, als ook de twee leerkrachten die de uitstap hebben voorbereid. Daarnaast gaat ook de ondersteuner type 6 mee ter ondersteuning van een blinde leerling.

In de zoo mogen de leerlingen zelfstandig in groepjes aan de slag. Op verschillende momenten wordt echter afgesproken zoals voor de middagpauze. Daarvoor is er afspraak om 12u aan de apenspeeltuin.

+ Eventueel extra hulp:

Uit een bevraging (door Stad Antwerpen) blijkt dat er vaak een gebrek is aan begeleiders bij schooluitstappen en dat dit een drempel vormt. Nochtans zijn er verschillende bronnen waar je beroep op kan doen als school.

- Vrijwilligers op school: Je kunt ervoor kiezen om vrijwilligers, zoals ouders, grootouders of buurtbewoners, in te schakelen voor klasuitstapjes. Raadpleeg de website over werken met vrijwilligers in scholen voor advies en informatie over het vinden van vrijwilligers. Vrijwilligerswerk Antwerpen biedt ook specifieke ondersteuning voor je school.

- Wetgeving: Het is belangrijk om op de hoogte te zijn van de wetgeving bij het werken met vrijwilligers op school. Vrijwilligerswerk Antwerpen kan je hierbij helpen.

- Tips en goede praktijkvoorbeelden: Verschillende scholen nemen maatregelen om deze drempel aan te pakken. Bijvoorbeeld door leerlingen van een secundaire school in te zetten om klassen van de lagere school te ondersteunen of begeleiden. Een ander idee is het betrekken van 'fietsopa's en oma's' bij het begeleiden van een fietstocht, waarbij hun ervaring met groepsfietsen van grote waarde is.

Deel 2 - Intro

Uit deel 1 blijkt dat er bij de organisatie van een schoolreis met veel aspecten moet rekening gehouden worden. 

Daarnaast zijn er ook niet-organisatorische redenen waarom een schooluitstap niet voor alle leerlingen evident is. Bij het organiseren van een schoolreis voor leerlingen met extra zorg, zoals een beperking of een leerstoornis, moet er met verschillende factoren rekening gehouden worden. 

Daarnaast kan kansarmoede ook voor een obstakel zorgen. Niet alle schooluitstappen zijn namelijk even betaalbaar. Kansarmoede zorgt daarenboven voor een lager welbevinden bij leerlingen, wat vaak resulteert in lagere leerresultaten. 

We formuleren ter afsluiting van de tweede opdracht  onze eigen mening en 2 suggesties ter bestrijding van kansarmoede op school.

Algemeen

Binnen het onderwijs worden sportdagen en schooluitstappen soms buiten de reguliere lesuren georganiseerd. In principe wordt van de leerlingen verwacht dat ze hieraan deelnemen.

Periodiek organiseert de school activiteiten die buiten het schoolgebouw plaatsvinden en langer duren dan één lesdag. Voorbeelden hiervan zijn natuurreizen, schoolreizen van meerdere dagen, bezinningsdagen, geïntegreerde werkperiodes, taaluitwisselingen tussen Nederlandstalige en Franstalige leerlingen, en meer.

Het doel is dat alle leerlingen deelnemen aan deze activiteiten, omdat het leren van een kind niet alleen plaatsvindt binnen de klaslokalen.

In het basisonderwijs zijn leerlingen niet verplicht om deel te nemen aan meerdaagse uitstappen. De school moet altijd schriftelijke toestemming van de ouders vragen. Deze toestemming is niet nodig voor buitenschoolse activiteiten die minder dan één schooldag duren. In het secundair onderwijs zijn leerlingen wel verplicht om deel te nemen aan meerdaagse uitstappen als deze vermeld staan in het schoolreglement. Als een dergelijke uitstap niet vermeld wordt, moet de school schriftelijke toestemming van de ouders vragen.

De school moet zinvolle opvang regelen voor leerlingen die niet deelnemen aan meerdaagse activiteiten. Voor hen moet de school activiteiten organiseren die zo veel mogelijk aansluiten bij wat de andere leerlingen leren.

Evident voor elk kind?

Een schooluitstap kan om meerdere redenen en voor meerdere kinderen geen evidentie zijn.

Enerzijds is er kansarmoede (cfr. Infra), anderzijds is een schoolreis voor leerlingen met een beperking of een leerstoornis evenmin evident. Het organiseren van een inclusieve uitstap zorgt echter voor heel wat voorafgaand denkwerk. Elk onderdeel van de uitstap moet onder de loep genomen worden en afgetoetst worden op haalbaarheid.

Er bestaan nochtans wel initiatieven die in het organiseren van activiteiten rekening houden met inclusie, zoals bijvoorbeeld het War Heritage Institute dat schoolreizen organiseert met een herinneringseducatieve focus.

Kansarmoede: concrete cijfers

Volgens een onderzoeksrapport van Unicef is het in ons land niet goed gesteld wanneer het aankomt op kansarmoede. Het is verontrustend dat 7,3% van de leerlingen in Vlaanden in kansarmoede opgroeien. In Brussel gaat het zelfs om 23,3% en in Wallonië om 16,2%. Armoede is vaak intergenerationeel en heeft een invloed op elk stadium van het opgroeien. Volgens datzelfde rapport uit 2020 is ‘de kans dat je vroegtijdig stopt met school 12 keer groter als je ouders een lager diploma hebben dan als ze hoger geschoold zijn…’. 

Daarnaast heeft een kind uit een arme omgeving vier keer meer kans om doorverwezen te worden naar het buitengewoon onderwijs, als de moeder laaggeschoold is gaat het concreet om 8 tot 10 keer meer. Ongeveer 25 procent van de kinderen van laagopgeleide ouders halen een hoger diploma, terwijl dat voor kinderen van hoogopgeleide ouders 80 procent is. Het armoederisico bij laaggeschoolden is 6 keer hoger dan bij hooggeschoolden. Opgroeien in armoede heeft effecten op alle stadia van het latere volwassen leven.

Kansarmoede en politiek

In 2021 lanceerde de Europese Commissie de Europese kindergarantie om ‘… de intergenerationele cycli van armoede en achterstand te doorbreken, zodat alle kinderen een goed leven kunnen hebben’. De analyse van het probleem is gelijklopend met het onderzoeksrapport van Unicef. Europa eist van elke lidstaat een nationaal actieplan voor de Europese kindergarantie. Het Belgisch plan kwam er in 2022 en moet kansarmoede bij kinderen sterk verminderen.

In het plan staan

Het is duidelijk dat de politiek een brede en beleidsniveauoverschreidende aanpak moet hanteren. Kansarmoede beperkt zich niet enkel tot het onderwijs, maar situeert zich in alle onderdelen van het maatschappelijke leven.

4 maatregelen

(versleep om de volledige tekst te zien)

1. Zorgen dat kinderen in nood daadwerkelijke en gratis toegang hebben tot hoogwaardige voor- en vroegschoolse educatie en opvang, onderwijs en schoolgerelateerde activiteiten en elke schooldag een gezonde maaltijd krijgen

 

2. Zorgen dat kinderen in nood daadwerkelijke en gratis toegang hebben tot kwaliteitsvollge gezondheidszorg

3. Kinderen in nood daadwerkelijke toegang tot voldoende en gezonde voeding te garanderen, onder meer via de EU-regeling voor schoolfruit, -groente en -melk

4. Zorgen dat kinderen in nood daadwerkelijke en gratis toegang krijgen tot adequate huisvesting

Meer dan onbetaalde schoolrekeningen...

Het herkennen van kansarme kinderen op school kan een uitdaging zijn, omdat kansarmoede niet altijd direct zichtbaar is. Het is belangrijk om rekening te houden met een breed scala aan factoren en signalen. Hier zijn enkele mogelijke indicatoren die kunnen wijzen op kansarme kinderen:t

• Sociaaleconomische achtergrond

• Huisvestingssituatie

• Gezondheidgerelateerde zaken

• Prestaties

• Sociaal-emotionele factoren

Het is belangrijk om gevoelig te zijn voor deze indicatoren en de specifieke behoeften van kansarme kinderen te begrijpen. Scholen kunnen een rol spelen door het bieden van ondersteuning op maat, het creëren van een inclusieve omgeving en het samenwerken met andere instanties en hulpverleners om de nodige ondersteuning te bieden aan kansarme kinderen en hun gezinnen.

Kansarme kinderen komen vaak uit gezinnen met een laag inkomen, werkloosheid, beperkte opleiding of financiële moeilijkheden. Sociaaleconomische indicatoren zoals gratis of gesubsidieerde maaltijden, aanvragen voor financiële ondersteuning of andere vormen van ondersteuning kunnen aanwijzingen zijn. Een alomgekend voorbeeld is het ‘legebrooddozenfenomeen’ 

Kansarme kinderen kunnen te maken hebben met problematische huisvesting, zoals leven in armoede, onstabiele woonsituaties, overbevolkte woningen, dakloosheid of tijdelijke huisvesting.

Kansarme kinderen kunnen vaker te maken hebben met gezondheidsproblemen, ontoereikende toegang tot gezondheidszorg, voedingsproblemen, mentale gezondheidsproblemen, gebrek aan hygiëne of gebrek aan voldoende kleding. Op schooluitstappen kan dit zich zichtbaar maken wanneer leerlingen onvoldoende warme, regenbestendige kledij aan hebben of geen gepast schoeisel.

Kansarme kinderen kunnen achterlopen in hun schoolprestaties, moeite hebben met taalvaardigheden, een gebrek aan stimulerende educatieve omgevingen ervaren of een laag schoolaanwezigheidspercentage hebben.

Kansarme kinderen kunnen te maken hebben met een gebrek aan sociale ondersteuning, een beperkt sociaal netwerk, een gevoel van uitsluiting, stressvolle gezinssituaties, traumatische ervaringen of een gebrek aan positieve rolmodellen.

Eigen opinie + 

Kansarmoede moet veel meer een prioriteit worden, te beginnen met het maatschappelijk debat. Er moet enerzijds meer bewustzijn gecreëerd worden bij de brede bevolking. Daarnaast moet er meer ondersteuning komen in verschillende maatschappelijke lagen, vooral in het onderwijs. Sociologische studies tonen namelijk aan dat schoolresultaten van lager opgeleide ouders gereproduceerd worden door hun kinderen. Kortom: momenteel zorgt het onderwijs er niet voor dat leerlingen die opgroeien in kansarmoede uit de armoede geraken.

Om de vicieuze armoedecirkel te doorbreken is ondersteuning op school essentieel. Enerzijds moet er meer pedagogische ondersteuning komen (meer leerkrachten of pedagogische begeleiders), anderzijds moeten er ook meer financiële middelen naar het onderwijs gaan. Het extra geld zou bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden om elk kind een middagmaal te bieden op school.

Haalbare suggesties

Hierna volgen 2 haalbare suggesties voor stappen die ondernomen kunnen worden ter bestrijding van kansarmoede op school, in het bijzonder in het kader van schooluitstappen.

1. Opleiding leerkracht: kansarmoede (h)erkennen en kaderen

2. Aanvragen van projectsubsidies om ook kansarme kinderen/jongeren mogelijkheid te bieden deel te nemen aan bijzondere projecten. 

Op de volgende slide wordt dit verder toegelicht

Suggestie 1

1. Opleiding leerkracht: kansarmoede (h)erkennen en kaderen

Kansarmoede tegengaan in het onderwijs vereist een geïntegreerde aanpak. Het heeft weinig zin dat slechts enkele individuele leerkrachten signalen van kansarmoede proberen te capteren, maar dat de rest van de schoolstructuur niet volgt. Kansarmoede moet altijd aan bod komen op overleg tussen leerkrachten en directie. Er bestaan verschillende websites die leerkrachten tips bieden hoe ze armoede moeten herkennen, kaderen en hoe ze er moeten mee omgaan. Eigenlijk zou iedere leerkracht de pagina over kansarmoede op de website van Diversiteit in Actie moeten lezen. Op de website staat een signaallijst en twee oefeningen. Er bestaan echter ook fysieke opleidingen gericht op leerkrachten om kansarmoede te herkennen, te kaderen en tegen te gaan georganiseerd door o.a. KU Leuven. Binnen de school kunnen er twee leerkrachten de opleiding volgen die vervolgens volgens het ‘train-the-trainer-principe’ de andere leerkrachten onderwijzen over hoe ze kansarmoede moeten opsporen en tegengaan. Aan de hand van die info wordt idealiter het kansarmoedebeleid in de school vormgegeven of uitgebreid.

Suggestie 2

2. Aanvragen van projectsubsidies om ook kansarme kinderen/jongeren mogelijkheid te bieden deel te nemen aan bijzondere projecten.

Er bestaan verschillende instanties die scholen financieel kunnen ondersteunen bij bijvoorbeeld het organiseren van een schoolreis. Wanneer je concreet een schoolreis naar Breendonk of de Kazerne Dossin wil organiseren en je bedt dat bezoek in in een breder herinneringseducatief thema, kan je bij het Fonds Aurore Ruyffelaere tot 700 euro ondersteuning krijgen. Voorts lanceert de Koning Boudewijnstichting vaak projectoproepen rond specifieke thema’s waar je mits het indienen van een dossier projectsubsidies kan krijgen. Het nadeel van het aanvragen van subsidies is dat er best veel werk kruipt in het samenstellen van een goed dossier en dat je geen garantie hebt dat je subsidies krijgt. Als je als leerkracht goed zoekt, kan je ook organisaties vinden die goedkope en laagdrempelige schoolreizen organiseren. Zo organiseert het ministerie van Defensie samen met het War Heritage Institute jaarlijks een ééndaagse schoolreis naar Auschwitz en Birkenau voor 25 euro vanuit het idee dat iedereen de kans moet krijgen een stuk beladen geschiedenis met eigen ogen te bekijken.

Bijlage 1: 

brief voor de ouders 

(Daguitstap ZOO van Antwerpen)

Bronnen

https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/ouders/wat-mag-en-moet-op-school/afspraken-in-het-schoolreglement/schooluitstappen-en-meerdaagse-activiteiten

https://www.netwerktegenarmoede.be/nl/thema-s/onderwijs

https://www.mi-is.be/nl/themas/armoede/kinderarmoede/europese-kindgarantie-het-nationaal-actieplan-van-belgie-0

https://www.hln.be/binnenland/chips-cocktailworstjes-of-helemaal-niets-crevits-laat-lege-brooddozen-op-school-onderzoeken~ac440f49/

https://www.klasse.be/tag/kansarmoede/

https://www.unicef.be/sites/default/files/2020-09/wdyt_gelijke-kansen-op-school.pdf

https://diversiteitinactie.be/themas/kinderarmoede-ko/professionalisering/kansarmoede-kaderen

https://www.edu-leraar.be/nascholingen/limbo/kansarmoede-in-het-onderwijs-2

https://www.klasopstap.be/begeleiding-tijdens-klasuitstappen

https://www.consilium.europa.eu/nl/infographics/european-child-guarantee/