6.1 Het Zintuigenstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.1

Het zintuigenstelsel

Leerdoelen:

• de werking van het zintuigstelsel uit kunnen leggen
• het verband tussen het zintuigstelsel en zenuwstelsel kunnen uitleggen

Organen voor prikkelverwerking

• Verschillende organen met specifieke zintuigen voor het waarnemen van diverse prikkels.
  
  
• Zetten prikkel om in een impuls.
  

Zintuigen

• Zintuigen bestaan uit zintuigcellen oftewel receptoren.
  
  
• Gespecialiseerde zenuwcellen die onder invloed van een prikkel neurotransmitters afgeven aan gevoelszenuwcellen.

• Zintuigen reageren op prikkels van buiten en binnen het lichaam.

Prikkels

Prikkels

Mechanische receptoren

• Reageren op verschillende vormen van mechanische energie (druk, tast).
  

Chemische receptoren

• Reageren na binding met moleculen
  
  
• Smaak: opgeloste moleculen
  
  
• Reuk: moleculen uit de lucht

Experimentje!

Temperatuur- receptor

• Liggen in de huid.
  
  
• Reageren wanneer de temperatuur onder of boven de normwaarde van 37 graden komt.

Pijnreceptoren

Reageren als de prikkels extreem worden/zijn zoals hitte.

Kan ook reageren op chemische
verbindingen bij beschadiging of
ontsteking van weefsel.

pijngrens verleggen?

Lichtreceptoren

• Liggen in het netvlies
  
  
• Reageren op contrasten
  (staafjes) --> lage drempel
  
  
• Reageren op kleuren
  (kegeltjes) --> hoge drempel

Het oog wordt uitgebreid behandeld in basisstof 2

Prikkeldrempel

Een impuls ontstaat: 

alleen als de prikkel de drempelwaarde overschrijdt.

De prikkel moet daarom : 

- de juiste zijn 

(adequate prikkel), 

- sterk genoeg zijn.

Adequate prikkel 

De prikkeldrempel van geluid is laag voor de mechanische receptoren in het slakkenhuis.

Geluid is de adequate prikkel voor deze receptoren.

Als je dicht bij een bas staat dan voel je de trillingen ook door je lijf

De prikkeldrempel van de mechanische receptoren in de huid voor geluidsgolven ligt veel hoger. Dit is een niet-adequate prikkel

Gewenning / adaptatie

Ontstaat bij regelmatige blootstelling aan een prikkel.

bijv. kleding dragen.

De zintuigcellen geven de prikkel nog wel door maar worden steeds minder gevoelig voor de prikkel, de impulsfrequentie neemt af.

Ook de hersenen reageren niet meer altijd op de impulsen

Een sterkere prikkel leidt tot

1. verhoging impulssterkte
2. verhoging impulsfrequentie
3. antwoord A en B beide

We kunnen harde en zachte geluiden van dezelfde toonhoogte van elkaar onderscheiden. Dit zou kunnen komen doordat

1. de geleidingssnelheid voor harde en zachte geluiden verschillend is
2. de impulsen van beide oren niet gelijktijdig de hersenen bereiken
3. de sterkte van de impulsen in de gehoorzenuwen kan variëren
4. de impulsfrequentie in de gehoorzenuwen kan variëren

Je springt in een zwembad met koud water. Na een tijdje voel je niet meer dat het koud is, hoe komt dit?

1. Dit komt door adaptatie, de impulsfrequentie neemt af
2. De prikkeldrempel wordt lager
3. De prikkeldrempel wordt hoger
4. A en C zijn beide juist

Meten de drukzintuigen in de wand van de blaas een interne of een externe prikkel?

1. Interne prikkel
2. externe prikkel

Maakt een zintuigcel neurotransmitter aan?

1. ja
2. nee

Wie heeft de hoogste drempelwaarde voor geluid?

1. Mens
2. Hond

Lichtreceptoren kunnen ook impulsen versturen bij druk. Druk maar eens op je oog. Is de prikkeldrempel voor niet-adequate prikkels hoger of lager?

1. Hoger
2. Lager

Aan de slag

Wie?             Met degene naast je of alleen

Hoe?            Met gematigde stem

Tijd?             +- 10 min

Vragen?      Probeer er eerst samen uit te komen, dan vinger

Uitkomst?  Bespreken (donderdag)

Wat?             Maken opdracht 1, 2, 4 & 5 

Klaar?           Begin met een eigen begrippenlijst van Basisstof 2