H1.2 Zuivere stoffen en mengsels

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

H 1.2 Zuivere stoffen en mengsels

Wat gaan we doen vandaag?

Herhaling 1.1  

Uitleg paragraaf 1.2    

Zelfstandig werken     

Afsluiting/Vragen 1.2 

Noem 1 stofeigenschap

Leerdoelen

1. Je kunt het verschil aangeven tussen zuivere stoffen en mengsels. 
2. Je kunt uitleggen wat een molecuul is en uit welke soorten moleculen zuivere stoffen en mengsels bestaan. 
3. Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden. 
4. Je kunt beschrijven hoe je stoffen kunt scheiden door middel van extractie of filtreren. 
5. Je kunt de werking van alcohol als oplosmiddel uitleggen. (plusstof)

Mengsel

De meeste stoffen die je thuis tegenkomt, zijn mengsels. Dat zie je meteen als je kijkt op de verpakking van een voedingsmiddel of een medicijn. Daarop staat een lijst met de verschillende stoffen die in het product zitten. Die stoffen noem je ingrediënten.

Zuivere stof

Je vindt in huis maar enkele zuivere stoffen. Een voorbeeld van een zuivere stof is kristalsuiker. In een pak suiker zit alleen maar suiker; er zitten geen andere stoffen doorheen. Ook keukenzout is een zuivere stof, als er tenminste geen jodium aan is toegevoegd 

Natuurwetenschappers zijn na veel onderzoek tot de conclusie gekomen dat stoffen bestaan uit heel kleine deeltjes. Deze deeltjes worden moleculen genoemd. Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen: zuiver water bestaat alleen uit watermoleculen, zuivere suiker alleen uit suikermoleculen, zuivere alcohol alleen uit alcoholmoleculen. Een mengsel bestaat uit verschillende soorten moleculen.

1.2 Zuivere stoffen en mengsels

Alle stoffen die we kennen bestaan uit hele kleine deeltjes. Die deeltjes noemen we moleculen. 

Een molecuul suiker is anders dan een molecuul water. Dat kan liggen aan de vorm of de grootte.

Een molekuul is het kleinste deeltje van een stof, wat nog steeds de stofeigenschappen bezit van die stof.

We stellen ons de molekulen voor als 'bolletjes'. Je ziet dus twee verschillende bolletjes. Dat zijn dus twee verschillende molekulen; dus twee verschillende stoffen. In dit voorbeeld is de het ene molekuul suiker, het andere molekuul is water.

1.2 Zuivere stoffen en mengsels

Als er heel veel moleculen samen zitten, pas dan noemen we het 'een stof'.

Oplossingen

Als je suiker in een glas heet water doet en even roert, zie je dat de suikerkorreltjes verdwijnen. Je zegt dat de suiker oplost in het water. Het mengsel dat je zo krijgt, noem je een oplossing. Water is hierbij het oplosmiddel, suiker de opgeloste stof. De suiker is niet echt verdwenen. Dat merk je als je het water proeft: het smaakt nu zoet.

1.2 Zuivere stoffen en mengsels

Je kunt een mengsel dus scheiden. 

Vaak doe je dat om een zuivere stof over te houden.

Filtreren:

- Op basis van deeltjes grootte.

- Grote deeltjes gaan niet door het filtreerpapier

Extraheren: 

- Op basis van oplosbaarheid. 

Extraheren

- Op basis van oplosbaarheid.

Alcohol als oplosmiddel

Sommige stoffen, zoals vetten en oliën, lossen niet op in water. Voor deze stoffen heb je een ander oplosmiddel nodig, bijvoorbeeld alcohol of wasbenzine. Je kunt alcohol gebruiken om voorwerpen vetvrij te maken. Het vet op het voorwerp lost op in de alcohol, waarna je de alcohol kunt opvegen met een doek.

Alcohol als oplosmiddel

Alcohol wordt in allerlei producten als oplosmiddel gebruikt . Voorbeelden zijn parfum, deodorant en bepaalde soorten inkt en lak. Sommige stiften hebben inkt ‘op alcoholbasis’. Als je met zo’n stift schrijft of tekent, verdampt de alcohol en blijven de kleurstoffen achter. Je kunt de alcohol dan goed ruiken.

Opdrachten maken

• Wat: lees  en maak opgaven 11 t/m 15 van H 1.2 op blz. 22 .   
• Hoe: helemaal stil!      
• Hulp: docent   
• Tijd:  20 minuten lang     
• Huiswerk: opdrachten 15 t/m 18 van paragraaf H1.2 op blz. 22 t/m 23. 
• Klaar?: ga bezig met Plus opgaven en paragraaf H 1.3.

Cola is een

1. oplosmiddel
2. mengsel
3. zuivere stof
4. residu

Als je een suspensie filtreert,

1. dan houd je altijd een zuivere stof over
2. zijn de niet-opgeloste deeltjes het residu
3. dan is het filtraat altijd kleurloos
4. dan houd je meestal een emulsie over

De gemalen koffie wordt gemaakt door bonen te malen. Hierdoor

1. worden de moleculen kleiner gemaakt
2. worden de moleculen veranderd
3. blijven de moleculen hetzelfde
4. komen er nieuwe moleculen bij