1.1 Nederland: land in een delta

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

1.1 Water in Nederland: een delta

 Water

Wat moet je kennen?

✅ verschil hoog-laag NL

✅ ontstaan en kenmerken laag-NL

✅ rivierengebied: kenmerken landschap

✅ herkennen en benoemen landschap op afbeelding

✅  topografie NL

Begrippen

✅ delta

✅ NAP

✅ sedimentatie

✅ oeverwal

✅ riviermonding

✅ winterdijk

✅ zomerdijk

✅ uiterwaard

✅ wiel

✅ komgrond

Verschil hoog- laag Nederland

NAP = Normaal Amsterdams Peil

—> de gemiddelde hoogte van de         zeespiegel

Je ziet hier duidelijk verschil tussen het hoge en het laaggelegen deel van Nederland.

Overstroom jij als de dijken breken? Waarom wel/niet?

Hoe 'hoog' liggen wij in Bladel boven NAP?

1. +30 m NAP
2. +15 m NAP
3. +3,5 m NAP
4. +7 m NAP

Ontstaan Laag-Nederland + kenmerken

Kaart van Nederland zonder polders/landaanwinning is een gatenkaas...

Op 3 manieren land gewonnen: 

1- door de zee

2- door rivieren

3- door de mens

Waar of niet waar: In Laag Nederland vindt vooral erosie plaats

1. Waar
2. Niet waar

• Duinen onstaan —> achter de duinen ondiep water —>   sedimentatie van zand en klei (= slib)
  
• Planten groeien achter de duinen —> moeras —> hierop onstond nieuwe bodemlaag —> veen (dode plantenresten)
  

1. Land gevormd door de zee

Wat is waar over een duinenkust?

1. Meer sedimentatie dan erosie
2. Erosie en sedimentatie zijn in evenwicht.
3. Meer erosie dan sedimentatie

2. Land gevormd door rivieren

▪️ Nederland : deltagebied van grote rivieren

     - Rijn

     - Maas

     - Waal

     - IJssel

Hoe kan een rivier land 'maken'?

• Rivier stroomt van hoog naar laag —> bv de rivier de Rijn stroomt van de bergen in Zwitserland naar het lage gebied van Nederland. 
• Zie kaart: 

    stroomgebied van de Rijn

Welk begrip is hier afgebeeld?

1. Sedimentatie
2. Delta
3. Strand
4. Polder

Deltagebied van rivieren

▪️ Hoe lager het gebied, hoe langzamer het water stroomt

—> Sedimentatie van zand bij overstroming rivier.

▪️ Zand blijft vlakbij de oever liggen en hoopt zich op

—> oeverwal 

▪️ Verder weg van de rivier stroomt water langzamer —> sedimentatie van kleideeltjes —> komgrond   

▪️ Komgronden liggen dus lager dan de oeverwal 

Zandkorrels zijn groter en zwaarder dan kleideeltjes. Bij sedimentatie zakken zandkorrels daarom als eerste naar de bodem. Kijk maar eens hoeveel verschil er zit tussen zand en klei! 

Waarom liggen de komgronden (klei) verder van de rivier dan zandgronden?

Kenmerken rivierenlandschap

• Oeverwal het eerst bewoond door mensen
  
• De mens nam meer maatregelen om het water tegen te houden: dijken
  

Een oeverwal is een wat hoger gelegen deel langs de rivier wat uit klei bestaat

1. Juist
2. Onjuist

soorten dijken

• winterdijk —> ligt op de oeverwal, hoog
• zomerdijk —> ligt dichtbij de rivier,   lager

• tussen winterdijk en de rivier ligt een   gebied dat mag overstromen bij te hoog   water: de uiterwaarden. 

• Kijk naar de afbeelding en zie het   verschil!

Wat zijn uiterwaarden?

1. Land waar je lekker uit kunt waaien
2. Het land achter de winterdijk
3. Het land tussen de rivier en de zomerdijk
4. Het land tussen de winter- en zomerdijk