Bi H4 Th7 Bs4 Veranderende ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Vandaag 

• herhalen 
• leerdoelen bs 4 
• uitleg bs 4 
• maken opdrachten 
• afsluiten 

BS4: Veranderende ecosystemen

Wanneer ben je succesvol?

Successie

De weg naar "succes" in de ecologie

Leerdoelen 

• Je kunt enkele ecosystemen beschrijven aan de hand van kenmerkende soorten 
• Je kunt beschrijven hoe successie verloopt in een ecosysteem
• Je kunt het verschil benoemen tussen primaire en secundaire successie
• Je kunt benoemen wat een indicatorsoort is
• Je kunt beschrijven hoe in een ecosysteem twee stabiele evenwichten met een kantelpunt kunnen voorkomen 
• Je kunt in een model de gegeven informatie over ecsystemen gebruiken, bewerken en analyseren. 

The road to succes

Successie

Stap 1: kaal terrein

Successie

Stap 1: kaal terrein

Stap 2: eerste plantjes kunnen erop leven*

Stap 3: kleine diertjes leven van de eerste plantjes (eerste ecosysteem)

*Vaak bestaande uit korstmossen op rots, of koolzaad op zand

Pioniersecosysteem

• Eerste ecosysteem op kaal terrein
• Weinig verschillende soorten (biodiversiteit is laag)
• Veel individuen
• Brede tolerantie
• Veel nakomelingen
• Simpel voedselweb
• Open kringloop
• Biomassa neemt toe

Aantekening

Welk van deze soorten verwacht je het eerst in een nieuw ecosysteem?

1. Lijsterbes
2. Vos
3. Koolmees
4. Paardenbloem

Zullen pionierssoorten hun zaden en stuifmeel verspreiden met de wind of met insecten?

1. Wind
2. Insecten

Successie

Stap 1: kaal terrein

Stap 2: eerste plantjes kunnen erop leven

Stap 3: kleine diertjes leven van de eerste plantjes (eerste ecosysteem)

Stap 4: door eerste begroeiing worden abiotische factoren minder extreem en ontstaat humus

Humus

Na verloop van tijd sterven de eerste plantjes zoals korstmossen en ontstaat er een ondergrond van humus

Humus bestaat uit meer of minder vergane dode resten en reducenten. 

Als individuen van 2 verschillende populaties lange tijd niet met elkaar voortplanten

Bijvoorbeeld door geografische isolatie zoals een rivier of bergketen

Aantekening

Humus = mix van organische & anorganische stoffen samen met reducenten in de bodem

Aantekening heb je al in Bs1 gemaakt

Successie: pioniersecosysteem

Stap 1: kaal terrein

Stap 2: eerste plantjes kunnen erop leven

Stap 3: kleine diertjes leven van de eerste plantjes (eerste ecosysteem)

Stap 4: door eerste begroeiing worden abiotische factoren minder extreem en ontstaat humus

Stel: je moet een jaar lang buiten slapen. Waar doe je dat dan liever?

Successie: tussenfase

Stap 5: nieuwe plantensoorten kunnen leven op de humuslaag en verdringen de korstmossen en andere pionierssoorten

Successie: tussenfase

Stap 5: nieuwe plantensoorten kunnen leven op de humuslaag en verdringen de korstmossen en andere pionierssoorten

Stap 6: nieuwe (vaak wat grotere) dieren volgen de nieuwe plantjes (het ecosysteem bereidt zich uit)

Successie: tussenfase

Stap 5: nieuwe plantensoorten kunnen leven op de humuslaag en verdringen de korstmossen en andere pionierssoorten

Stap 6: nieuwe (vaak wat grotere) dieren volgen de nieuwe plantjes (het ecosysteem bereidt zich uit)

Stap 7: de abiotische factoren worden steeds minder extreem en de humuslaag groeit -> stappen 5 en 6 herhalen zich

Successie

• Opeenvolging van soorten die leidt tot een steeds complexer ecosysteem 

Aantekening

Successie: climaxecosysteem

Stap 8: abiotische factoren blijven ongeveer gelijk. Er is daardoor geen wisseling meer van soorten. Het eindstadium van de successie is bereikt. 

Climaxecosysteem

• Eindstadium van successie
• Geen (weinig) wisseling meer van soorten
• Vaak complex voedselweb
• Gesloten kringloop
• Biomassa blijft gelijk

Aantekening

Ook een climaxecosysteem

Geen climaxecosysteem

Successie 

Voedselweb

Pioniersecosysteem

Climaxecosysteem

Biodiversiteit

Abiotische factoren

Eenvoudig

Ingewikkeld

Klein

Groot

Sterk wisselend

Stabiel

wat voor een soort
ecosysteem zie je hier ?

Indicatorsoort

Soort dat kenmerkend is voor een bepaalde abiotische factor in een ecosysteem

VB: kom je deze plant (duindoorn) in de duinen tegen: je bent ten zuiden van Bergen aan Zee (kalkgrens), hij groeit op kalkrijke grond

Eerste planten die zich vestigen op kale grond vormen een pionierstadium, herkenbaar aan indicatorsoorten als klaproos, slangenkruid, reseda, akkerdistel en anderen

Indicator planten stikstof / amoniak 

Door verrijking van de bodem worden soorten die het goed doen op arme grond weg gedrukt 

www.gld.nl

Oefenvraag 28 (blz. 149) werkplan maken

 

Eerder klaar? Vraag 25 wordt huiswerk

4 punten voor een werkplanvraag

1. Meerdere proefpersonen/dieren/plantjes 
2. Verander slechts 1 factor per keer
3. Houd alle andere omstandigheden gelijk
4. Benoem wat en hoe je gaat meten

1. Meerdere proefpersonen/dieren/plantjes   
2. Verander slechts 1 factor per keer     
3. Houd alle andere omstandigheden gelijk
4. Benoem wat en hoe je gaat meten 

1. Haal op 10 plekken in de getijdezone 
2. alle zeesterren weg, op 10 andere plekken laat je alles gelijk
3. De overige omstandigheden laat je gelijk
4. Meet na twee maanden (whatever) het aantal verschillende soorten op de plekken

Welk ecosysteem heeft de dikste humuslaag?

Pioniersecosysteem

Loofbos in Nederland

Naaldbos in Noorwegen

Tropisch regenwoud in Colombia

Loofbos Nederland

Naaldbos Noorwegen

Dunne strooisellaag

Dikke humuslaag

Dikke strooisellaag

Medium humuslaag

In een tropisch regenwoud: 

• zoveel soorten 
• dode resten supersnel opgeruimd
• mineralen weer supersnel opgenomen door planten 

Daarom juist dunne humuslaag

Kale grond zonder humuslaag

Kale grond mét humuslaag

Climaxecosysteem

Primaire successie

Secundaire successie

Start:

Finish:

Maken

Opdrachten: 14 t/m 21 + 25 t/m 30 

Kiezen tussen 22, 23, 24 of 31 

leerdoelen gehaald ? 

Leerdoelen 

• Je kunt enkele ecosystemen beschrijven aan de hand van kenmerkende soorten 
• Je kunt beschrijven hoe successie verloopt in een ecosysteem
• Je kunt het verschil benoemen tussen primaire en secundaire successie
• Je kunt benoemen wat een indicatorsoort is
• Je kunt beschrijven hoe in een ecosysteem twee stabiele evenwichten met een kantelpunt kunnen voorkomen 
• Je kunt in een model de gegeven informatie over ecsystemen gebruiken, bewerken en analyseren. 

Welke kenmerken horen bij een pioniersecosyteem?

1. soortenarm
2. beginstadium van succesie
3. ingewikkeld voedselweb
4. bodem humusarm

welk kenmerk hoort bij een pionier ecosysteem?

1. gelaagde vegetatieopbouw
2. humusrijke bodem
3. sterke schommelingen in abiotische factoren
4. grote biodiversiteit

In welk stadium heb je meer interspecifieke concurrentie?

1. subclimaxstadium
2. climaxstadium
3. pioniersstadium

Welk ecosysteem is een pioniersstadium?

1. 
2. 
3. 
4. 

De zon heeft het meeste invloed op..

1. een pioniersstadium
2. een climaxstadium

Wat is typerend voor climaxecosysteem?

1. complex voedselweb
2. veel soorten met een laag aantal individuen
3. weinig soorten met hoog aantal individuen
4. simpel voedselweb

Is savanne een climaxecosysteem?

1. Ja
2. Nee

Een tropisch regenwoud is een climaxecosysteem

1. Juist
2. Onjuist