Thema 4 basisstof 4 Evolutie in populaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Presentaties

Basisstof 6

Evolutie in populaties

Door wie is de evolutietheorie bedacht?

1. Charles Darwin
2. Albert Einstein
3. Alfres Russel Wallace
4. Sigmund Freud

Wat verklaart de evolutietheorie niet?

1. het verdwijnen van soorten
2. het ontstaan van leven
3. het veranderen van soorten
4. het ontstaan van soorten

De evolutietheorie gaat ervan uit dat:

1. Door mutatie steeds nieuwe ......................... ontstaan. 

2. Als een organisme zich kan aanpassen aan zijn omgeving heeft hij een grotere ............................. Dit verschijnsel noemen we .........................

3. Dat door ......................... een zelfde soort steeds meer kan verschillen van elkaar, omdat ze in een andere omgeving leven. Hierdoor kunnen er uiteindelijk nieuwe ......................... ontstaan. Deze verschillende soorten kunnen zich uiteindelijk niet meer .......................... samen.

soorten

overlevingskans

natuurlijke selectie

isolatie

genotypen

voortplanten

Leerdoelen

Na deze basisstof kun/ken je:

• benoemen wat een soort en wat een populatie is.
• beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen.

Hoe kun je een soort definiëren? 

Soort

Soort:

individuen kunnen onderling voortplanten (op natuurlijke wijze) en zo vruchtbare nakomelingen krijgen.

Soort versus populatie

Soort:

soms zijn er twijfelgevallen.

Bijv. een deel van de nakomelingen is vruchtbaar.

Of fysiek is paren eigenlijk niet mogelijk.

Hoe kun je een populatie definiëren? 

Soort versus populatie

Populatie:

groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied.

Gebied is begrensd met natuurlijke grenzen. Bijv. rivier.

konijnen op Schiermonnikoog.

Genenpool:

alle genen van de individuen in een populatie.

Hierdoor bevat een populatie dus ook verschillende allelen van die genen.

En kun je bepalen de 

allelfrequentie bepalen.

= aantal keren elk allel voorkomt in een populatie.

Verschillende haarkleuren.

Alleen roodharige mensen.

Allelfrequenties

Constant:

er treedt géén selectiedruk op door een van de allelen. De allelfrequenties blijven gelijk.

Bijv.: bloedgroepen.

Veranderend:

 De allelfrequenties veranderen. Dit kan doordat een allel de overlevingskans verkleint. 

Of een kenmerk geeft voordeel bij voortplanting (= seksuele selectie).

Hoe langer de staart hoe aantrekkelijker voor een vrouwtje.

Zelf werken en bespreken

52, 54, 55, 62

Wat zijn rudimentaire organen? 

Onderzoek naar evolutie

Verwantschap kan op verschillende manieren aangetoond worden:

• Door onderzoek naar overeenkomsten in anatomie (bouw, bijv. homologe organen)
• Door onderzoek naar rudimentaire organen 
• Door onderzoek naar overeenkomsten in biochemie (eiwitten, RNA, DNA of celmembranen/celwanden)

Homologe organen

Homologe organen

Hebben een overeenkomstige grondvorm door verwantschap; de functie kan verschillen

Analoge organen 
 

Wat is het verschil met homologe organen?

Dit zijn analoge organen. Organen die niet zijn ontstaan uit dezelfde grondvorm, maar door aanpassingen aan het milieu wel een vergelijkbare functie hebben.

Analoge organen

hebben een overeenkomstige vorm door overeenkomst in functie, niet door verwantschap

Samenvatting

Zijn de voorpoot van een krokodil en de voorpoot van een mol homologe of analoge organen? Leg uit

De voorpoot van een krokodil en de voorpoot van een mol zijn:

1. Homologe organen
2. Analoge organen

Zijn de vleugel van een vleermuis en de vleugel van een vlieg homologe of analoge organen? Leg uit

Genetic drift:

een grote verandering in allelfrequenties treedt op in een kleine populatie.

Bijv. door scheiding populatie door bosbrand. 

Genetic drift:

Voorbeelden:

De kleurvarianten van de peppered moth (een mot) geven een voor- of nadeel in overleving bij een veranderende omgeving (bijv. vervuiling door fabrieken).

huiswerk

opgaven 58, 61, 63, 66en 67

Practicum natuurlijke selectie

Zie volgende dia voor de link naar de website.

https:

Weet jij het nog?

Checkvragen basisstof 6

Een populatie is....

1. een groep organismen van hetzelfde soort.
2. groep organismen van verschillende soorten in een bepaald gebied.
3. een groep organismen van hetzelfde soort in een begrensd gebied.
4. een individu van één soort.

Een rat en muis
behoren tot dezelfde
soort.

1. nee
2. ja

De groene kikker en de
boomkikker behoren
tot hetzelfde soort.

1. nee
2. ja

Bij genetic drift wordt de allelfrequentie beïnvloedt in een
...... populatie.

Bij seksuele selectie beïnvloeden bepaalde eigenschappen de keuze voor een partner. Dit beïnvloedt dus ook de ....

Geef een voorbeeld van een gebeurtenis die een veranderende allelfrequentie (en eventueel genetic drift) veroorzaakt