H1.3 Sociale wetten en kiesrecht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

Staatsinrichting van Nederland

Tas op de grond

Pak je pen/schrift 

Herhaling 1.2 

Examenvraag

Uitleg §1.3

Huiswerk 

Deze les 

Herhaling

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

A: nieuwe wetten

Je kunt beschrijven hoe sociale wetten werden ingevoerd en hoe het kiesrecht werd uitgebreid

Sociale wetten vanaf 1873

Kinderwetje van Van Houten (1874)

• Onder de 12 jaar niet in fabrieken werken

Ongevallenwet (1901)

• Recht op uitkering bij ongeval als je niet in fabriek kon werken

Woningwet (1901)

• Woningen moeten aan bepaalde voorschriften voldoen

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

DeBoze burgers

Nieuwe wetten

• In 1887 grondwet gewijzigd: 
• censuskiesrecht werd afgeschaft.
• Nieuwe artikel 80 gaf aan alle mannen! 
• met ‘kentekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand’ kiesrecht.
• Vervolgens kiesrecht steeds uitgerekt, net als rubber.
• Nieuwe artikel met bijnaam 
• caoutchouc-artikel. (caoutchouc is Frans voor rubber)
• 1890-1913: 14% naar 65% volwassen

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

DeBoze burgers

Nieuwe wetten

Veel succes!

AAN DE SLAG!

Wat?	Maken: vraag 1 t/m 5 van P1.3A
Waarom?	Zo begrijp je de leerdoelen beter
Hoe?	Lees de teksten, maak de vragen
Hulp?	Rood= stilte, geen vragen Oranje= stilte, je mag vragen stellen aan mij Groen= zachtjes overleggen
Klaar?	Lees anders blz. P1.3B alvast door

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

B: Rechten voor vrouwen 

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

19e eeuwse beeld van de vrouw:

• Rijke vrouw verzorgt thuis het gezin. 
• Arme vrouw werkte, maar verdiende minder dan de man
• Getrouwde vrouwen mochten niet zonder toestemming man geld uitgeven
• Vrouwen mochten niet doorleren
• Vrouwen mochten bepaalde beroepen niet uitoefenen

Leerdoel:

Je kan uitleggen waarvoor feministen streden tijdens de eerste feministische golf.

Begrippen:

feminisme

eerste feministische golf

vrouwenkiesrecht

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

Deze positie van de vrouw zorgde voor de opkomst van het feminisme. 

Feministen strijden voor gelijke rechten en kansen voor vrouwen (vrouwenemancipatie)

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs bekende feministen.

• hoorden bij de eerste feministische golf

• 1889 Drucker; VVV (Vrije Vrouwen Vereeniging). 
• Deze vereniging wilde dat mannen en vrouwen voor de wet gelijk zouden worden.

• Later richtten Drucker en Jacobs samen de VvVK op (Vereeniging voor Vrouwen Kiesrecht)

• De eerste feministen kwamen ook op voor toelating tot hoger onderwijs

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

De meningen over het vrouwenkiesrecht (het recht van vrouwen om te stemmen en GEKOZEN te worden) verschilden:

• Socialisten steunden maar algemeen mannenkiesrecht vonden zij belangrijker: arbeider gaat voor de vrouw

• Confessionelen vonden het maar niets: politiek was iets voor het gezinshoofd (de man)

• Liberalen waren verdeeld: de meesten wilden kiesrecht voor vrouwen

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

C: Algemeen kiesrecht

Leerdoel

Je kunt herkennen en uitleggen door welke veranderingen in 1917 en 1919 Nederland een echte democratie werd.

Het Caoutchouc-artikel werd ingevoerd in:

1. 1848
2. 1887
3. 1914
4. 1918

Het Caoutchouc-artikel heeft als gevolg dat:

1. Iedereen mag stemmen
2. Alle mannen mogen stemmen
3. De kiesdrempel steeds lager wordt
4. Er rubber ingevoerd wordt vanuit Indie

Situatie in Nederland

• Strijd voor Algemeen Kiesrecht
  

• Strijd voor Vrouwenkiesrecht

• Schoolstrijd

Caoutchouc-artikel

1887

• 'Rubberen regel' in de Grondwet, waarbij kiesrecht wordt gegeven aan volwassen mannen 'die daarvoor geschikt zijn'.
  
• Klinkt vaag, en dat was ook de bedoeling --> 
• eisen konden steeds worden verlaagd. 
• Aan deze 'rubberen' flexibiliteit dankt het artikel haar naam.
  

Situatie in de wereld

• Eerste Wereldoorlog

• Russische Revolutie

• Strijd voor Vrouwenkiesrecht

Politieke tegenstellingen

• Socialisten: eis algemeen kiesrecht --> liberalen + confessionelen NIET
  
• Confessionelen: eis geld voor bijzondere scholen --> liberalen + socialisten NIET = SCHOOLSTRIJD
• Confessionelen + socialisten besluiten op elkaars voorstellen te gaan stemmen, waardoor er toch een meerderheid ontstaat.
• Hierdoor --> liberalen buiten spel gezet

Pacificatie 1917

• Pacificatie = letterlijk: het sluiten van vrede
  
• Tussen politieke partijen politieke vrede gesloten door een oplossing te vinden voor een aantal politieke problemen.....
• Liberalen + socialisten + confessionelen: 2/3 deel meerderheid in 2e Kamer nodig om grondwet aanpassen

3 belangrijkste gevolgen van de Pacificatie 1917 

• 1. Algemeen Kiesrecht voor mannen (vanaf 23 jaar)

• 2. Einde aan de Schoolstrijd: zowel Openbaar- als Bijzonder onderwijs krijgen nu geld van de overheid=financiële gelijkstelling

3 belangrijkste gevolgen van de Pacificatie 

• 3. Verandering kiesstelsel:  districtenstelsel wordt vervangen door evenredige vertegenwoordiging. 
• Tegenwoordig nog steeds.

• Kiesrecht voor vrouwen 
• 1917: passief kiesrecht(wel verkiesbaar, niet stemmen)
• 1919: actief kiesrecht(wel verkiesbaar en ook stemmen)

Voordelen van het districtenstelsel

• Kandidaten persoonlijk bekend bij kiezers

• Kandidaten kennen het gebied, de bevolking en de problemen

• Vergroten politieke interesse

Nadelen van het districtenstelsel

• The winner takes it all: uitgebrachte stemmen op verliezers tellen niet meer mee

• Alleen de lokale kandidaat is bekend, kandidaten uit andere gebieden niet

• Kleine partijen maken vaak weinig kans

Voordelen van evenredige vertegenwoordiging

• Alle (geldige) stemmen tellen

• Ook kleine partijen hebben meer kans

• Meer kleine partijen, meer overleg nodig: grote partijen kunnen dus soms niet zonder kleine partijen

Nadelen van evenredige vertegenwoordiging

• Vaak alleen nummer 1 van de lijst (de lijsttreker) is bekend

• Vaak veel kandidaten uit de Randstad. Mensen in de provincie voelen zich niet serieus genomen

• Veel kleinere partijen (versplintering)

Nog een gevolg van de Pacificatie

• Vanaf 1919 Parlementaire democratie
• Bestuursvorm waarbij macht ligt bij parlement gekozen door alle burgers

• Einde van de politieke macht van de Liberalen: 
• pas in 2010 komt er weer een Liberale minister-president
• ?
• Mark Rutte

Verhoudingen vóór en na de Pacificatie van 1917

'Sinterklaasfeest van 1917'

Aletta Jacobs

Zij krijgt hier 'niks', omdat vrouwen slechts passief en geen actief kiesrecht kregen.

Pieter Jelles Troelstra

Hij was blij, omdat er algemeen kiesrecht voor mannen kwam.

Abraham Kuyper

Hij was blij, omdat er ook geld kwam voor bijzonder onderwijs.

Veel succes!

AAN DE SLAG!

Wat?	Maken: vraag 12 t/m 15 van P1.3C
Waarom?	Zo begrijp je de leerdoelen beter
Hoe?	Lees de teksten, maak de vragen
Hulp?	Rood= stilte, geen vragen Oranje= stilte, je mag vragen stellen aan mij Groen= zachtjes overleggen
Klaar?	Lees anders blz. P1.4A alvast door

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(2 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Examenvragen

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(2 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Huiswerk

Maken:

• §1.3C: 1 t/m 15 

Aan het einde van de 19e eeuw werden er sociale wetten ingevoerd:
Kinderwetje van Van Houten, Ongevallenwet, Woningwet.

Het caoutchouc-artikel zorgde ervoor dat steeds meer mannen kiesrecht kregen.

Feministen strijden voor gelijke rechten en kansen.
Tijdens de Eerste Feministische Golf streden Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs voor o.a. vrouwenkiesrecht.

De pacificatie van 1917 zorgde voor een aantal veranderingen van de grondwet: 

• De financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs
• Algemeen mannenkiesrecht
• Evenredige vertegenwoordiging

Afsluiting