Par 5.2 Sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Par 5.2 sociaal gedrag

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat sociaal gedrag is en daarbij drie vormen beschrijven.
• Je kunt uitleggen wat een territorium is en wat de functie ervan is. 
• Je kunt uitleggen welk gedrag dieren in en rond hun territorium kunnen vertonen.
• Je kunt voorbeelden van voortplantingsgedrag beschrijven
• Je kunt uitleggen dat groepsdieren een taakverdeling en een rangorde hebben. 

Een supranormale prikkel is een prikkel die een sterkere respons veroorzaakt dan een sleutelprikkel

1. Juist
2. Onjuist

Een prikkel die steeds weer hetzelfde gedrag oproept het een ... ?

1. Inprenting
2. Sleutelprikkel
3. Supranormale prikkel
4. Inwendige prikkel

De lange benen van een barbiepop zijn...

1. een sleutelprikkel
2. een supranormale prikkel
3. motivatie prikkel

Wat is geen voorbeeld van gedrag?

1. een vleesetende plant vangt een vlieg
2. wolven janken in de dierentuin na een sirene
3. een leerling krijgt rode wangen
4. een baby ligt in de kinderwagen te slapen.

5.2 Sociaal Gedrag

Omgaan met soortgenoten is Sociaal gedrag. Of het nou gaat om paren, vechten of elkaar voedsel brengen.

Er zijn grofweg 3 soorten sociaal gedrag:

• Territorium gedrag
• Voortplantingsgedrag
• Groepsgedrag

Sociaal gedrag

- Territoriumgedrag: het verdedigen en afbakenen van het eigen gebied

- Voortplantingsgedrag: het vinden van een soortgenoot, de paring en het verzorgen van jongen.

- Groepsgedrag: taakverdeling binnen groepen dieren en het vaststellen van de rangorde

Territorium

• Iedereen wil graag een eigen plek, dieren ook. Zo'n eigen plek noemen we een territorium.

• In een territorium brengen dieren hun jongen groot, of zoeken ze naar voedsel.

• Dieren laten zien wat de grenzen van hun territorium zijn. Dit noem je afbakenen.

Afbakenen gebeurt meestal door mannetjes en kan doormiddel van:

1. Geluiden, zoals bij zangvogels

2. Geurvlaggen, zoals bij zoogdieren.

Afbakenen door geluid

Geurvlaggen 

Gedrag in het territorium

• Dieren verdedigen hun territorium tegen soortgenoten.

• Als er een indringer is, wordt de 'eigenaar' van het territorium agressief. Hij vertoont dan aanvalsgedrag.
• De indringer vertoont dan meestal vluchtgedrag.
• Op de grens van het territorium zie je vaak dreiggedrag.

gedrag in het territorium 

• Aanvalsgedrag: Ter verdediging van eigen territorium

• Vluchtgedrag: Vaak vlucht de uitdager, of de verliezer van het gevecht

• Dreiggedrag: gedrag dat vaak wordt laten zien bij de grens van een territorium

Overspronggedrag

Soms is de motivatie voor vluchten en aanvallen even sterk. Een dier kan dan gedrag vertonen dat niet bij de situatie past.

Bijv. een kat die zich gaat wassen of een mens die zich gaat krabben

0

Het territorium
Wat is NIET waar?

1. verdedigen door te dreigen
2. verdedigen door te vechten
3. groot genoeg voor het grootbrengen van de jongen
4. Bij elke diersoort is het territorium even groot

Welk gedrag hoort bij territoriumgedrag?

1 grenzen afbakenen
2 spelen
3 voedselzoeken
4 vechten

1. 1, 2 & 3
2. 1, 3 & 4
3. 1, 2 & 4
4. 2, 3 & 4

Wat is GEEN voorbeeld van territoriumgedrag?

1. Je wil in het biologie lokaal altijd aan dezelfde tafel zitten.
2. Je wil niet dat je broertje/zusje ongevraagd je kamer op komt.
3. Je wil als eerste de trein in om een goed plekje te kunnen vinden.

Wat is dit voor
gedrag

1. territoriumgedrag
2. Broedzorg
3. baltsgedrag
4. imponeergedrag

Aan het werk 

5.2 Maken opdr. 1 t/m 14 + Nakijken 

5.2 sociaal gedrag les 2

Voortplantingsgedrag 

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat sociaal gedrag is en daarbij drie vormen beschrijven.
• Je kunt uitleggen wat een territorium is en wat de functie ervan is. 
• Je kunt uitleggen welk gedrag dieren in en rond hun territorium kunnen vertonen.
• Je kunt voorbeelden van voortplantingsgedrag beschrijven
• Je kunt uitleggen dat groepsdieren een taakverdeling en een rangorde hebben. 

Voortplantingsgedrag

Voortplantingsgedrag is gedrag dat te maken heeft met voortplanting.

• baltsgedrag
• broedzorg
• de paring

Baltsgedrag

• Het gedrag waarmee een mannetje en vrouwtje elkaar lokken, heet baltsgedrag.

• Honden besnuffelen elkaar en sommige vogels voeren samen een 'dans' uit.

• Door de balts laten dieren elkaar weten dat ze geschikte partners zijn. Het baltsgedrag vergroot de bereidheid tot paren.

0

Broedzorg

Na de paringsdans (balts) komt

het paren. Na het paren, komen

er jongen. 

Broedzorg: Het uitbroeden van of

grootbrengen van de jongen 

Hoe leven dieren in groepen?

• Bij kippen wordt de rangorde uitgevochten door elkaar te pikken. Daarom spreek je bij kippen ook van een pikorde.

• De hen die het hoogste in de rangorde staat pikt alle andere hennen, maar wordt zelf nooit gepikt.

• De hen die bovenaan in de rangorde staat, mag bijvoorbeeld als eerste eten.

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. verzoeningsgedrag
4. sociaal gedrag

Dit is een voorbeeld van

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. sociaal gedrag

Welk sociaal gedrag zien we hier?

1. territoriumgedrag
2. baltsgedrag
3. groepsgedrag
4. broedzorg

Welke vorm van gedrag is dit?

1. Voortplantingsgedrag
2. Broedzorg
3. Baltsgedrag
4. Territoriumgedrag

Twee soorten gedrag zijn: baltsgedrag en territoriumgedrag.
Tot welk soort gedrag behoort het kwaken van de kikkers zoals in de tekst beschreven wordt?

1. alleen tot baltsgedrag
2. alleen tot territoriumgedrag
3. zowel tot baltsgedrag als tot imponeergedrag

Aan het werk 

Maken opdr 15 t/m 25  + Nakijken