Nectar 1.1 sociaal gedrag en communicatie

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Nectar H1 Gedrag

1.1 Sociaal gedrag/ communicatie

Intro

In het introfilmpje zag je een voorbeeld van sociaal gedrag en tevens een voorbeeld van leergedrag, namelijk conditioneren.

Leergedragingen komen terug in Nectar 1.3 en 1.4

Over sociaal gedrag gaat Nectar 1.1

Leerdoelen en begrippen 1.1

• de functie van sociaal gedrag kunnen uitleggen
  
• het verband tussen sociaal gedrag en overlevingskansen uitleggen

Begrippen: 

gedrag, handeling, sociaal gedrag, signalen, communiceren, geritualiseerd gedrag, balts, dreiggedrag, territoriumgedrag,  rangorde, pikorde, imponeergedrag, verzoeningsgedrag

Ritueel gedrag

* tussen soortgenoten

* signalen en daaropvolgend gedrag in min of meer vaste        volgorde

* b.v. baltsgedrag (voortplantingsgedrag) of begroetingsgedrag. Nu met de Corona-crisis merken we hoezeer we hechten aan rituelen...je mag elkaar geen hand meer geven en 1,5 m afstand houden!

Geef eens een voorbeeld van een ritueel gedrag bij je vriendengroep.

Goed of fout: Door baltsgedrag wordt de persoonlijke ruimte verkleint zodat er eerder bereidheid is om te paren

1. goed
2. fout

Communicatie

Door het uitwisselen van signalen kunnen individuen binnen 1 soort met elkaar communiceren. Soortgenoten begrijpen elkaars signalen.

* signalen zijn prikkels waarmee dieren en mensen het gedrag van soortgenoten willen beïnvloeden

* "taal"

Weet jij welk signaal er wordt gegeven?

0

Baltsgedrag

Doel: voortplanten met eigen soort, ze zijn soortspecifiek. 

Door balts neemt motivatie voor paring (voortplantingsdrang) toe en agressie tussen partners verminderd. Dit agressie-gedrag is terug te zien in balts door afwisselend aanvallen en vluchten (voorbeeld de zigzagdans van Stekelbaarsjes). 

Ook voedingsgedrag bij balts zichtbaar, bv. eten geven aan partner.

Opdracht

Lees Nectar 1.1 en maak de begrippenlijst + voorbeeld op de volgende slides 

Begrippen + voorbeelden

Begrip	Omschrijving	Voorbeeld
gedrag
handeling
sociaal gedrag
signaal

Begrippen + voorbeelden

Begrip	Omschrijving	Voorbeeld
geritualiseerd gedrag
balts
dreiggedrag
imponeergedrag

Begrippen + voorbeelden

Begrip	Omschrijving	Voorbeeld
pikgedrag
verzoeningsgedrag

Geritualiseerd gedrag

De handelingen bij de balts worden vaak overdreven, omgevormd en/of versneld uitgevoerd, zodat ze een signaalfunctie krijgen

Bronst = de bereidheid tot paren bij zoogdieren

Territoriumgedrag

• Door een territorium te vormen wordt een zekere hoeveelheid voedsel of ruimte veiliggesteld
• Territorium vermindert conflicten tussen soortgenoten
• Mannetje verdedigt het gebied tegen binnendringende soortgenoten
• Dreiggedrag op de grens

Een kolibri (vogel) kan op verschillende manieren laten zien dat een stukje grond zijn territorium is. Noem twee mogelijk manieren (2 antwoorden kiezen)

1. Zingen
2. Slapen
3. Dreigen
4. Eten

Rangorde

• Imponeergedrag: zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maken. Vaak door dominant mannetje
• Verzoeningsgedrag staat vaak tegenover het dreiggedrag van dominante mannetje: een signaal dat de agressie van dominante mannetje doet afnemen

0

24. Twee soorten gedrag zijn: baltsgedrag en territoriumgedrag.

Tot welk soort gedrag behoort het kwaken van de kikkers zoals in de tekst beschreven wordt?

1. Alleen tot baltsgedrag
2. Alleen tot territoriumgedrag
3. Zowel baltsgedrag als territoriumgedrag

De volgende dia bevat een extra video hoe je de rangorde kunt bepalen in een groep

Bedenk eerst zelf het antwoord bij de volgende opdracht en bekijk daarna de video.

Wie is de meest dominante aap?

0

Maak Nectar 1.1 

opdr. 1, 4 en 7 t/m 11

Uitleg video

De volgende video geeft tot minuut 15 nog extra uitleg bij paragraaf 1.1  (Bekijk alleen als je dit nodig hebt)

Wat wil je de volgende les nog extra uitgelegd krijgen?