Vakdidactische Kijkwijzerbundel (voor collega's)

• Teamoverleg
• HBO
• Studiejaar 2

• waarom vakdidactische kijkwijzers?
• didactiek vs pedagogiek
• welke aanpassingen?
• hoe inzetten?

Bron: https://www.onderwijsinspectie.nl

Aandacht voor recent onderzoek waaruit blijkt dat in PO nog winst valt te behalen als het gaat om het verzorgen van goed instructie -> effectief lesgeven

Herkennen de studenten dit? 

Wat zal worden bedoeld met 'Effectief lesgeven'? 

Onderzoek naar effectief lesgeven

Leskwaliteit afhankelijk van:

1. lesklimaat

2. klassenmanagement

3. instructie

4. afstemming

5. zelfregulerend leren

Conclusie

Lesklimaat en klassenmanagement zijn over het algemeen op orde

Leskwaliteit kan beter, vooral als het gaat om aspecten van: 

• instructie
• afstemming op verschillen in de groep
• het stimuleren van zelfregulerend leren

... en bij onze studenten

Hoe vaardig tonen zij zich in (vak)didactische vaardigheden? 

Didactiek vs pedagogiek

- oneigenlijke tegenstellingen

'Alleen bij  directe instructie wordt geleerd'

'Het aanleren van vaardigheden is het allerbelangrijkst'

'Kennis kan toch ook worden opgezocht'

'Alle handelen in de klas moet evidence based zijn'

         Pedagogisch handelen

• richt zich op brede ontwikkeling
• opvoedkundig karakter
• o.a. zelfsturing, eigenaarschap, zelfinzicht, nieuwsgierigheid, sociale omgang, sociale cohesie, gerichtheid op de ander, etc.

• NB kan niet zonder didactische kennis!!

         Didactisch handelen

• richt zich op het cognitieve leren
• werking van het brein
• hoe het beste kinderen iets aanleren

• NB kan niet zonder pedagogische kennis!!

Pedagogisch handelen kan niet zonder didactische kennis

- didactische expertise zorg ervoor dat lkr op ontspannen manier met kinderen kan reflecteren over de lesstof en leergedrag

Bijv. doorzettingsvermogen is pedagogisch doel => leren door tanden te zetten in de lesstof (= didactisch doel)

Didactisch handelen kan niet zonder pedagogische kennis

Bijvoorbeeld:

- werken aan doorzettingsvermogen 

=> tanden zetten in leerstof

- kinderen eigenaarschap 

geven over eigen leergedrag => 

alleen te bereiken via didactiek

Bijvoorbeeld: 

- strikt inzetten sturend instructiemodel 

=> leidt tot afhankelijke kinderen

coöperatieve werkvormen => 

- verhoogde betrokkenheid van kinderen

Gevaren van eenzijdigheid

• alles evidence based => verschraling en versmalling onderwijs
• alles via onderzoekend leren in de school => ook verschraling en versmalling onderwijs  
• doorslaan in voordelen van eigenaarschap => geen oog voor voorwaarden mbt leerling- en leerkrachtgedrag 

• daarom zoeken naar BALANS

NB met name didactische modellen die gemakkelijk wetenschappelijk onderzocht kunnen worden; daar dus sneller en meer 'evidence' bij.

'Een goede leerkracht heeft een pedagogische drive en is daarnaast een didactisch expert.'

'Een goede leerkracht beschikt over een breed handelingsrepertoire aan didactische vaardigheden. Deze 'gereedschappen' zet hij bewust in om de pedagogische en didactische doelen te bereiken'

Vakdidactische kijkwijzerbundel ...

• als begeleidingsinstrument

• afstemming binnen en tussen vakgroepen 

• afstemming tussen opleiding en praktijk (samen opleiden) 

• als naslagwerk
• opleidingsdocent - student - mentor/coach werkveld

Algemene didactiek en vakdidactiek

1. Didactisch concept
2. Didactische modellen
     - algemeen

     - vakdidactisch

3. Didactische werkvormen

Algemeen didactische modellen

Model Didactische Analyse (MDA) van Van Gelder

Model Didactische Analyse (MDA) van Van Gelder

Het didactisch analysemodel is een algemeen, neutraal model. Het onderwijsleerproces is hierin ontrafeld in onderdelen die samen het totale proces vormgeven. Het geeft je houvast bij het stap-voor-stap plannen, uitvoeren en evalueren van een onderwijsleersituatie (Van Eijkeren, 2022).  is voor eigen didactische keuzes om deze doelstelling te behalen.

Voorbeelden van algemene didactische modellen

Expliciete Directe Instructiemodel (EDI)

We beschrijven hier het EDI-model, afhankelijk van de keuze van de betreffende school kan ook voor een ander directe instructiemodel gekozen worden. EDI is een manier van lesgeven waarbij de leerkracht de kinderen stap voor stap begeleidt naar het inoefenen van een nieuwe vaardigheid of het verwerven van nieuwe kennis. Hier zie je het EDI-model visueel uitgewerkt, maar in verschillende varianten. Beide afbeeldingen vertellen hetzelfde verhaal.

Open lesmodel / probleemgestuurd onderwijs (PGO)

De leerkracht brengt een probleem in; de kinderen gaan het probleem zelfstandig oplossen. 

De cyclus van onderzoekend en ontwerpend leren

De cyclus voor onderzoekend en ontwerpend leren wordt ingezet als de leerkracht ervoor kiest om de kinderen vanuit verwondering de keuze te geven zelfstandig aan de slag te laten gaan om hun eigen onderzoek op te zetten rond een gekozen onderwerp. Het kan hier gaan om een vraag naar het opdoen van kennis of om het zoeken naar de oplossing van een probleem.

Vakdidactische modellen

rekenen

aardrijkskunde

taal (woordenschat)

Didactische werkvormen

Wat is er anders aan nieuwe versie? 

- alle kijkwijzers geactualiseerd

- pedagogiekdeel

- kijkwijzers vakoverstijgend

- bijlagen hulp bij lesvoorbereiding 

gelegenheid om vragen te stellen

Aan de slag ...

16.05 uur - uiteen in tweetallen

-> kies een vakgebied en bestudeer de betreffende kijkwijzer

-> hoe de kijkwijzer tijdens stagebezoek inzetten?

16.20 uur - elk tweetal verzorgt korte pitch

16.30 uur afronding

Pitches & afronding

www.onderwijsinspectie.nl