Opstand in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

De politiek van Filips II leidt tot een scheuring in de Nederlanden

Hoofdvraag:

Hoe vielen de 17 Provinciën uiteen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden?

Uit de groepstaak weten we nog...

- Politieke redenen van onrust 

- Religieuze redenen van onrust

- Economische redenen van onrust

Centralisatiepolitiek van de vorst

Plakkaten en inquisitie tegen protestantisme

Inflatie

Werkloosheid

Zachter klimaat zorgt voor slechte graanoogst dus stijgende graanprijzen.

geuzen

Berlaymont zei dit in het Frans: 'N'ayez pas peur, Madame, ce ne sont que des gueux?' De term 'gueux' betekent 'bedelaars'.

Op 5 april 1566 verzamelden de edelen zich om het op perkament geschreven smeekschrift aan te bieden aan de landvoogdes Margaretha van Parma:

"[...] so ist voorwaer, dat de leste wille en resolutie van sijne Coninklijke Maj. by de welke hy niet alleenlijken verbiet de voorseide Placcaten eenigsins te modereren, maer beveelt duidelijk en expresselijk dat d’Inquisitie stant grype en geobserveert werde. Item, dat de voorseide Placcaten te scherper en rigoreuser executie gestelt werden, ons goede oorsake genoeg geeft te beduchten hoe dat daerdoor niet alleen de voorsz inconvenienten hoe langer hoe groter sullen werden, maer datter lestelijk wel mochte volgen een seer grote en generale beroerte en oproer, tenderende tot een jammerljke verderffenisse van het gehele land, na dat wy ’t volk gestelt sien, want hun alreets van alle kanten merkelijke waerteken en voor ons oogen openbaren van alteratie veranderinge. [...] 

Onderzoeksvraag: 

Hoe gebruikten de protestanten prenten en illustraties als propagandamiddel ten tijde van de Beeldenstorm’?

Visuele Bron

Onbekende auteur/1566/Beeldenstorm

Voor Beeldenstorm

Visuele Bron

Frans Hogenberg/1566/Beeldenstorm

Tegen Beeldenstorm

Mening

Ja - Duivel

Mening

Ja - het maakte niet uit hoeveel mensen het als kunst beschouwden

Bruikbaar? Betrouwbaar?

Bruikbaar: Ja

Betrouwbaar: De bron is eerder betrouwbaar voor de onderzoeksvraag want  je onderzoekt hoe protestanten propaganda gebruiken ten tijde van de Beeldenstorm - auteur is protestants én tijdgenoot.

Bron is wel heel subjectief - maar net daarom bruikbaar voor de vraag.

Bruikbaar? Betrouwbaar?

Neen - geeft de tegenstand 

Hoe verspreidde de Beeldenstorm zich?

Startte in Frans Vlaanderen en verspreidde zich in enkele weken naar het Noorden van Nederland.

Ze beperkte zicht tot een strook van vernieling van Zuid naar Noord

Executies

Graaf van Egmont en Graaf van Horne

Belastingen

Vaste belastingen (tiendepenning) werd ingevoerd zonder toestemming van de gewesten

Spaanse Furie

Pacificatie van Gent

• Zuidelijke gewesten
  
  
• Katholiek
• Vrede met Filips II
• Unie van Atrecht

Noordelijke gewesten 

• Protestant/calvinistisch
  
• Trouw aan Willem van Oranje
• Unie van Utrecht

Wat zijn, volgens de Akte van Verlatinge (zie vorige slide) , de twee plichten van een goede vorst?

Wat verklaren de Gewesten van de Nederlanden hier?
Hoe noemen ze hun vorst hier?

1. Filips II is een goede vorst die het beste voorheeft met zijn onderdanen. Hij wordt geliefd genoemd.
2. Filips II heeft geen recht op macht over de Nederlanden indien hij zijn bewind verder zet. Als hij verandert, mag hij blijven. Hij wordt een windhaan genoemd.
3. Filips II is een slechte vorst en moet vermoord worden en vervangen door zijn zoon. Hij wordt een moordenaar genoemd.
4. Filips II heeft geen recht op macht over de Nederlanden. Hij wordt een tiran genoemd.

De kernboodschap staat in de laatste zin. Wat is die boodschap?

In 2014 kwam president Obama dit document bekijken in het Rijksmuseum. Waarom is dit document historisch zo belangrijk?

1. Het is geschreven door Willem Van Oranje en Obama is een afstammeling van hem.
2. De Amerikaanse grondwet is deels geïnspireerd op deze akte.
3. Het is het enige document uit de 16e eeuw dat bewaard is gebleven.
4. Obama is gek op historische artefacten

Willem van Oranje

Willem van Oranje

- Willem van Oranje wordt Calvinistisch en aangeduid als leider van de opstandelingen

- Filips II verklaarde in 1580 Willem van Oranje vogelvrij

- Willem van Oranje publiceerde de Apologie, om zichzelf te verdedigen

- 1584: Willem van Oranje wordt doogeschoten door Balthazar Gerards

Val van Antwerpen 1585

Val van Antwerpen (1585)

De Spaanse gouverneur-generaal Farnese heroverde de Zuidelijke Nederlanden. De volledige herovering lukte niet omdat hij daarna met zijn troepen de Armada moest ondersteunen in de strijd tegen Engeland en later tegen Frankrijk om de dochter van Filips II op de troon te zetten. Beide ondernemingen mislukten.

Calvinistische Republiek der Verenigde Provinciën (1588)

Confederatie - losse verbintenis tussen zelfstandige gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Friesland, Groningen en Drenthe. Het bestuur was in handen van de Staten-Generaal die uit afgevaardigden van de verschillende gewesten samengesteld was en verantwoordelijk was voor de buitenlandse politiek en landsverdediging.

De republiek had een zeemacht en een landleger waarmee een reeks steden en vestingen werden veroverd. Dit leverde hen de erkenning op als onafhankelijke staat door Engeland en frankrijk.

1598: Zuidelijke Nederlanden olv Albrecht en Isabella

In 1598 schonk Filips II bij zijn dood de Nederlanden aan zijn dochter Isabella, de echtgenote van aartshertog Albrecht van Oostenrijk. De oorlog duurde voort.

Spaanse Armada

vrede...

• Verlies van de Spaanse Armada (1588)
  
  
• 1609-1621: Twaalfjarig bestand
  
  
• 1648 Vrede van Münster

Republiek der 7 Provinciën

vs. De Spaanse Nederlanden

• Republiek: geen koning, maar burgerbestuur.
  
• Ieder 7 provinciën/gewesten bestuurd door provinciale staten.
• Spaanse Nederlanden onder bestuur van de Spaanse vorst.

Napoleon

• Napoleon veroverde Spaanse Nederlanden
  en de republiek in 1795
• Maakte zijn broer
  koning van Nederland

Wat was het gevolg van de vrede van Munster?

Scheiding

Noorden protestants

Zuiden Katholiek

Gevolgen vandaag?

politiek: landen België en Nederland verwijzen naar verdeling toen

religieus: protestantse noorden (Nederland) vs katholieke zuiden (België)