5.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

5.3 De sociale kwestie

Tijd van burgers en stoommachines, 1800-1900

In deze paragraaf leer je:

• Hoe de leef-en werkomstandigheden van arbeiders meer aandacht kregen.
• Wat veranderde door sociale wetten.
• Hoe arbeiders hun leef- een werkomstandigheden verbeterden.

Wat is een constitutionele monarchie?

Voor of na de grondwet van 1848?
De koning heeft het meest te zeggen.

1. Voor
2. Na

Voor of na de grondwet van 1848?
De koning is onschendbaar.

1. Voor
2. Na

Voor of na de grondwet van 1848?
Het parlement heeft de hoogste macht.

1. Voor
2. Na

Voor of na de grondwet van 1848?
De minister-president is de regeringsleider.

1. Voor
2. Na

Kinderarbeid

• Goedkope arbeidskrachten

• Ze zijn nog jong: je hebt er nog lang wat aan

• Ze zijn goedkoper dan mannen en vrouwen

• Hun kleine handen kunnen beter op plekken tussen machines

Kinderarbeid is heel gewoon

Filmpje

Leefomstandigheden van de arbeiders

Let op: kijkvragen

03:56

Wat valt je op aan dit arbeidersgezin?

Wat valt je op
in de straat?

Waarom wil de man per sé dat zijn kinderen de pastoor zien?

Wat doen de kinderen overdag?

Wat valt je op over
de leefomstandigheden?

Leven en werken in armoede

• Arbeiders in de 19e eeuw hadden slechte werk-en leefomstandigheden.
• Mensen werkten hele lange dagen voor weinig loon, zonder een dag vakantie.
• Fabrieken maakten gebruik van kinderarbeid.
• Door schrijvers uit deze periode kwam er steeds meer aandacht voor de slechte werk- en leefomstandigheden.
• Ze noemden het de sociale kwestie.

Filmpje

Arbeiders in opstand

05:21

Waarom werden de kinderen verstopt?

07:17

Leg uit dat arbeiders hun positie konden verbeteren door samen in opstand te komen.

Sociale wetten

• Sinds de middeleeuwen gaf de kerk hulp aan de arme mensen. Door de discussies rond de sociale kwestie ontstond het idee dat ook de overheid wat moest doen voor arme burgers.
• Sociale wetten konden zorgen voor ondersteuning en bescherming van sociaal zwakkeren.
• In 1874 werd het 'Kinderwetje van Van Houten' aangenomen door de Tweede en Eerste kamer.
• Hiermee werd kinderarbeid voor kinderen jonger dan twaalf verboden.
• Later kwamen er steeds meer sociale wetten bij, zoals de leerplichtwet uit 1901.

Liberaal kamerlid Samuel van Houten.

Arbeiders in actie

• Sommige arbeiders kwamen zelf in actie tegen de slechte omstandigheden.
• Zei richtten vakbonden op om elkaar te steunen en betere arbeidsomstandigheden af te dwingen.
• Vakbonden organiseerde stakingen en gingen met werkgevers in gesprek.
• Socialisten vonden dat er meer gelijkheid en minder verschil tussen arm en rijk moesten komen.
• Radicale socialisten (Marxisten) wilden met een revolutie zorgen dat productiemiddelen in handen van de staat kwamen, zodat er geen verschil meer was tussen de bezitloze en bezittende klasse.
• Later wilden gematigde socialisten zorgen voor veranderingen met behulp van sociale wetten.

Karl Marx

Filmpje

Oplossingen voor de

sociale kwestie

0

Wie bedacht de kinderwet van 1874?

1. Thorbecke
2. Willem II
3. Samuel van Houten
4. Willem I

Ideologie

sociale wet

socialist

vakbond

recht van initiatief

geheel van ideeën over de samenleving

wet voor steun aan mensen die minder goed voor zichzelf kunnen zorgen

iemand die in de politiek streeft naar meer gelijkheid

organisatie en werknemers

leden van de Tweede Kamer mogen een wetsvoorstel indienen

Wat is het kernwoord van het socialisme?

1. Vrijheid
2. Gelijkheid
3. Alles bij het oude houden
4. Geloof

Wat valt je op
in de straat?

Waarom wil de man per sé dat zijn kinderen de pastoor zien?

Wat doen de kinderen overdag?

Wat valt je op over
de leefomstandigheden?

Kijk de opdr. na.