Borstkanker, prostaatkanker, longkanker

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Borstkanker, prostaatkanker, longkanker

Lesinhoud

• Bevolkingsonderzoeken in Nederland
• Kennis over borstkanker, prostaatkanker en longkanker:
  

       Risicofactoren
       Soorten
       Classificaties
       Onderzoeken en behandelingen

Welke drie bevolkingsonderzoeken zijn er in Nederland? Onderzoek op ...

T1: De moedertumor wordt begrensd door het kapsel van het orgaan waar de

tumor is aangetroffen.

T2: De moedertumor is door het kapsel van het aangedane orgaan gegroeid.

T3: De moedertumor is buiten het orgaan doorgegroeid in omliggende weefsels.

T4: De moedertumor is buiten het orgaan doorgegroeid en heeft zich sterk uitgebreid in de omgeving.

De letter N: Deze letter geeft aan of en in hoeverre de tumor is uitgezaaid via de

lymfevaten naar de lymfeklieren.

N0 betekent dat er nog geen lymfeklieren aangetast zijn,

N1 dat er een kleinere uitzaaiing in een lymfeklier in de buurt zit,

N2 dat er meer of grotere lymfeklieruitzaaiingen zijn en

N3 dat er grotere lymfeklieruitzaaiingen op afstand zijn.

De letter M: Om aan te geven of er wel of geen uitzaaiingen zijn gevonden die

zich via het bloed hebben verspreid wordt de letter M gebruikt. Uitzaaiingen die

via het bloed zijn verspreid worden ook wel uitzaaiingen op afstand genoemd.

M0: Er zijn geen uitzaaiingen gevonden

M+: Wanneer er wel uitzaaiingen zijn gevonden (ver) verwijderd van de moedertumor.

De letter G: De letter G geeft de kwaadaardigheid of agressiviteit van de tumor

aan. Dit is erg belagrijk om te kunnen bepalen hoe snel de kanker zich kan uitbreiden. Om de graad van kwaadaardigheid aan te geven wordt achter de letter G

een cijfer geplaatst tussen 1 (niet agressief) en 4 (heel agressief).

Dus het betreft een prostaattumor die is doorgegroeid in omliggende weefsels. Er

zit een kleinere uitzaaiing in een lymfeklier in de buurt, verder zijn er geen uitzaaiingen gevonden. 

T - uitbreiding van de primaire tumor;
N - het aan- of afwezig zijn van lymfekliermetastasen en de uitgebreidheid hiervan;
M - het aan- of afwezig zijn van metastasen op afstand.

Borstkanker

• In Nederland krijgt 1 op de 7 vrouwen borstkanker.
• In 2020 6.362 gevallen van borstkanker opgespoord door bevolkingsonderzoek.
  

Bevolkingsonderzoek borstkanker

Goedaardige aandoeningen borst

Mastopathie (verzamelnaam goedaardige aandoeningen)

Cysten (holte gevuld met vocht)

Fibroadenomen (opgebouwd uit klier- en bindweefsel)

Lipomen (vetweefselknobbel)

Papillomen (goedaardige tumoren)

Borstontsteking en abcessen

Gynaecomastie (borstvorming bij man, kleine klierschijfjes achter de tepel zwellen op)

Goedaardige afwijkingen ontaarden over het algemeen niet in kwaadaardige afwijkingen.

https://www.amsterdamumc.nl/nl/patienteninformatie/goedaardige-afwijkingen-in-de-borst.htm

Waar kan je op letten bij een zelfonderzoek?
Wat kan een teken zijn van borstkanker?

Vrouwen die de anticonceptiepil gebruiken hebben een verhoogde kans op borstkanker?

1. waar
2. niet waar

De combinatiepil (het meest gebruikte anticonceptiemiddel in ons land) bevat namelijk progestagenen en oestrogenen. Een verlengde blootstelling aan dit laatste hormoon is een risicofactor om borstkanker te ontwikkelen.

vrouwen die na hun 35e jaar een zwangerschap hebben voldragen hebben een verhoogde kans op borstkanker

1. waar
2. niet waar

Vrouwen die langdurig borstvoeding hebben gegeven hebben minder kans op borstkanker

1. waar
2. niet waar

Risicofactoren

 Erfelijke/familiaire aanleg voor borstkanker: Ongeveer 5 tot 10% door een erfelijke aanleg (BRCA)

    Eerdere borstaandoening: Bij 15 tot 20% van de genezen patiënten komt de ziekte binnen twintig jaar terug.

    Vrouwelijke hormonen: oestrogeen en progesteron. Hoe langer borsten blootgesteld worden aan de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron, hoe hoger het risico op borstkanker.

    Dicht borstklierweefsel: meer melkklieren en minder vetweefsel.

Hoe langer borsten blootgesteld worden aan de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron, hoe hoger het risico op borstkanker. Dit is het geval bij vrouwen die:

    voor het 12e jaar voor het eerst menstrueren. Dit risico is nog groter in combinatie met een late overgang (na de 55 jaar).

    geen of weinig zwangerschappen hebben gehad

    na hun 35e hun eerste kind krijgen

    geen of kort borstvoeding hebben gegeven

    overgewicht hebben

    de anticonceptiepil slikken

    hormoonpreparaten gebruiken vanwege overgangsklachten

    DES-moeder zijn (tussen 45 en 65 jaar oud)

Risicofactoren 

• zwanger op jonge leeftijd
• vaak zwanger geweest
• lange tijd borstvoeding gegeven

Verdeling naar de plek waar het ontstaat

Ductaal: de kanker is ontstaan in een melkgang. (85%)

Lobulair: de kanker is ontstaan in de melkklier. (15%)

Borstkanker wordt verder onderverdeeld in:

Kan voorstadium zijn van borstkanker:

•  Ductaal carcinoma in situ (DCIS): in melkgangen
  
•  Lobulair carcinoma in situ (LCIS): in melkklier
  

    

Invasief carcinoom NST: Niet-Speciale Type

Invasief lobulair carcinoom: cellen liggen meer los van elkaar dan bij NST (niet altijd goed te zien op mammografie.)

    

Hormoongevoelige borstkanker (belangrijk om te weten voor behandeling)

HER2-positieve borstkanker: HER2 is een eiwit dat de groei en deling van normale borstcellen regelt (doelgerichte therapie)
Triple negatieve borstkanker: niet-hormoongevoelig en HER2-negatief
 Inflammatoire borstkanker: agressieve vorm
 Zeldzame vormen

TNM

T = tumor

N = lymfekliermetastasering (Engels: Node)

M = metastase op afstand.

Schildwachterklier/poortwachterklier/sentinel node

Lymfeklier die als eerste het lymfevocht uit de tumor in de borst opvangt  -> evt uitgezaaide kankercellen gaan hier als eerste terecht.

Niet bij iedereen dezelfde klier: lymfeklier in oksel of rondom sleutelbeen of naast borstbeen

ongeveer 95% zekerheid vaststellen dat er wel of geen uitzaaiingen in de lymfeklieren zitten.

Okselkliertoilet/okselklierdissectie

alle lymfeklieren in oksel worden verwijderd

Wordt niet meer zo vaak gedaan: nu meestal bestraling oksel.

Stadia 1

Stadia 2

Stadia 3

Stadia 4

Tumor met aangetoonde uitzaaiingen naar andere plekken in het lichaam.

Tumor kleiner dan twee centimeter zonder uitzaaiingen 

tumor groter dan vijf centimeter, met eventueel uitzaaiingen naar de lymfeklieren in de oksel. Of kleiner maar met doorgroei buiten kapsel in de huid

Tumor tussen de twee en vijf centimeter groot, met eventueel uitzaaiingen naar de lymfeklieren  in de oksel

Naar welke organen kan een mammacarcinoom uitzaaien?

Botten (85%).

Lever (40 tot 50%).

Longen (15 tot 25%).

Hersenen (6 tot 16%).

Huid, bijvoorbeeld rond de (eerder) aangedane borst.

de pleura
het buikvlies
de huid
de bijnieren
niet-regionale lymfeklieren: andere lymfeklieren dan in de oksel, naast het borstbeen of rondom het sleutelbeen

Welke behandelingen bij borstkanker zijn er mogelijk?

Operatie - kans op lymfe-oedeem

Bestraling - kans op lymfe-oedeem

Chemotherapie

Hormonale therapie

Doelgerichte therapie

Borstprothese en reconstructie

Behandeling afhankelijk van

welke kenmerken de tumor heeft

In welk stadium de borstkanker verkeert

of er uitzaaiingen zijn

Opdracht

Zoek deze behandelingen op en maak een beschrijving per behandeling

verwijderen van klein stukje verdacht weefsel

Met behulp van geluidsgolven het borstweefsel in beeld brengen

Onderzoek naar aanwezigheid tumormarkers in het bloed 

met behulp van magneet en radiogolven het borstweefsel onderzoeken

Met rontgenstralen foto's maken van beide borsten

MARIA

MARIA (multistatic array processing for radiowave image acquisition) is een nieuwe uitvinding. Het is veiliger voor jonge vrouwen dan een mammografie omdat het op radiogolven werkt in plaats van met straling. Het MARIA-systeem heeft cupvormige scanners van waaruit de gegevens worden overgebracht naar een computer, met een 3D-beeld als resultaat. De radiogolven zien verschillen tussen normaal borstweefsel en dat van tumoren, waarin veelal bloed en water opgehoopt zitten. Het proces duurt in totaal niet langer dan acht seconden en is pijnloos.

Prostaatcarcinoom

Goedaardige vergroting van prostaat.

Normaal is prostaat ter grote van walnoot.

> 50 jaar groeit klier uit tot de grote van een sinaasappel

Gevolgen:

- urinebuis dichtgedrukt

- druk richting nierbekken loopt op (kan leiden tot uremie = niervergiftiging)

Onderzoeken

Rectaal toucher

Transrectale echo

Soms punctie om kanker uit te sluiten

TURP

• Trans 
• Urethrale 
• Resectie
• Prostaat 

TURP: Trans Urethrale Resectie van de Prostaat) is het mogelijk om de prostaat kleiner te maken. De operatie wordt via de plasbuis gedaan.

Tijdens de operatie

De uroloog schuift een buisje (cystoscoop) in uw plasbuis. In dit buisje zit een cameraatje en een lichtbron. Zo kan de uroloog de plasbuis en de prostaat van binnen bekijken. Aan het buisje zit een metalen lisje, waardoor elektrische stroom loopt. Daarmee kan de uroloog stukje voor stukje het prostaatweefsel wegsnijden dat op de plas­buis drukt. Om de verwijderde stukjes weef­sel af te voeren, wordt de blaas schoongespoeld met spoelvloeistof. De operatie duurt ongeveer een uur.

Weefselonderzoek

Het weggehaalde prostaatweefsel gaat voor onderzoek naar een laboratorium. Daar wordt vastgesteld of er afwijkingen zijn. Deze kunnen goedaardig zijn of kwaadaardig, zoals prostaatkanker. Als er een kwaadaardige afwijking wordt gevonden, neemt de uroloog uiteraard contact met u op.

Klachten bij prostaatkanker

    vaak/veel plassen;
    moeite met plassen;
    pijn en een branderig gevoel bij het plassen;
    nadruppelen en/of een zwakke of onderbroken straal;
    gevoel dat de blaas na plassen niet leeg is;
    troebele of bloederige urine;
    bloed in het sperma.

T1 = Vroege prostaat kanker, alleen te zien onder de microscoop.

T2 = Vroege prostaat kanker, te voelen bij lichamelijk onderzoek

T3 =  gevorderde prostaat kanker, kan al urine problemen veroorzaken

T4 = vergevorderd stadium van prostaat kanker met waarschijnlijk uitzaaingen

Behandelingen

•     Actief volgen​ ...
•     Operatieve verwijdering van de prostaat​ (RARP) ...
•     Inwendige bestraling​ (brachytherapie) ...
•     Uitwendige bestraling​ ...
•     Hormonale therapie​ ...
•     Chemotherapie​ ...
•     Doelgerichte therapie.
•     Behandeling met radium​ 223.

https://www.avl.nl/media/3192/leesbare-pdf-keuzehulp.pdf

PSA
PSA is de afkorting van prostaat
specifiek antigeen. De arts meet
de hoeveelheid PSA in uw bloed.
Bij gezonde mannen komt PSA in
kleine hoeveelheden voor in het
bloed

De Gleason-score geeft de
kwaadaardigheid van de tumor
aan. De score bestaat uit twee
cijfers, bijvoorbeeld 3+4=7. Hoe
hoger de score, des te agressiever
de tumor kan zijn. Als uw Gleason-
score 3+3=6 of 3+4=7 is dan
groeit de tumor waarschijnlijk
langzaam of gemiddeld

00:25

Waar leidt een prostaatvergroting vaak toe?

00:37

Welke operatie wordt er uitgevoerd bij een vergrote prostaat?

01:14

Na het wegsnijden van overtollig weefsel wordt een katheter geplaatst, hoe lang moet deze blijven zitten?

1. 8 tot 12 dagen
2. 9 tot 13 dagen
3. 10 tot 14 dagen
4. 11 tot 15 dagen

Metastasen

• Prostaatkanker groeit over het algemeen langzaam.
  
• Botten
• lymfeklieren buik/borst/hals

Longkanker

Bij longkanker wordt onderscheid gemaakt tussen...

• niet-kleincellige longkanker (80% van de gevallen)

  

• kleincellige longkanker (20% van de gevallen)

Asbestkanker (mesothelioom) zit niet in het longweefsel zelf, maar in de longvliezen. 

Kleincellig: kankercellen delen snel. Vaak al uitgezaaid als diagnose gesteld wordt.

Behandeling kleincellig

Chemotherapie: 5-6 kuren

Als de ziekte beperkt is tot de borstkas, wordt vaak gekozen voor een gelijktijdige behandeling van chemotherapie en radiotherapie (bestraling).

https://www.avl.nl/alles-over-kanker/overzicht-van-alle-behandelingen/chemotherapie/

Behandeling niet-kleincellig

Operatie: hierbij wordt de tumor met het omringende longweefsel verwijderd.

Bestraling: (radiotherapie): hierbij worden de tumor en aangrenzende lymfeknopen bestraald om genezing te bereiken of om de klachten te verminderen.

Chemotherapie: dit is een behandeling met celdodende geneesmiddelen waarvoor wordt gekozen als de ziekte uitzaaiingen heeft.

Doelgerichte therapie: voor doelgerichte therapie wordt gekozen als er sprake is van mutaties in de genen.

Immuuntherapie: hierbij wordt het eigen afweersysteem gestimuleerd om de kanker te bevechten