Les 1: Wat is criminaliteit?

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Maatschappijkunde 2024-2025

Hieronder zie je de toetsen en onderwerpen van het examenjaar: 

• Periode 4: SE (schoolexamen) Criminaliteit
• Periode 5: SE (schoolexamen) Politiek
• Mei 2025: CE (Centraal Examen) Criminaliteit + Politiek
  

WERK & MEDIA

Les X: Titel les

Maatschappijleer

HB3B

Les 1: Wat is criminaliteit?

Maatschappijkunde Kader 4

2024-2025

CRIMINALITEIT

Wat hebben jullie vorig jaar
geleerd over Criminaliteit?

Leerdoelen

1.  Je kunt uitleggen wat de begrippen delict, zware criminaliteit en veelvoorkomende criminaliteit betekenen (R)
2.  Je kunt herkennen of het gaat om een overtreding of misdrijf (T)
3. Je kunt het verschil tussen normen en waarden uitleggen (T)
4.  Je kunt uitleggen waarom criminaliteit plaats- en tijdgebonden is (T)

www.hln.be

Wat vind jij van Isabelle's gedrag in de trein?

Uit het nieuws...

Isabelle (20) marineert ín de trein rustig haar kip, bakt en verorbert het, NS: ‘Dat is zeker niet de bedoeling’ - 24 mei 2024 

In een treincoupé kippenpootjes marineren, bakken in een elektrische pan en ze opeten. TikTokker Isabelle Joëlla (20) deed het en maakte er een video van, die de tongen op het internet flink losmaakt. Zelf kan de Utrechtse er vooral om lachen. ,,Het is niet verboden. Dus waarom niet?" (bron: AD)

Kritiek op "asociale" Tiktokster die kip bakt op trein - 22 mei 2024

De Nederlandse Tiktokster Isabelle De Roij maakt graag kookvideo's op de trein. Deze keer marineert ze een kippenbout die ze bakt in haar elektrische pan. Dat is niet expliciet verboden, maar ze krijgt nu wel bakken kritiek voor asociaal gedrag. (bron: HLN.be)

Normen 

Waarden

Klassikaal de betekenis / verschillen opschrijven

Normen 

Waarden

Een waarde is iets wat je belangrijk vindt in het leven. Het gaat vaak om om ideeën en idealen.

Als jij gezondheid waardevol vindt, ben je waarschijnlijk een niet-roker

Normen of regels zijn op te delen in twee soorten:

Ongeschreven regels staan nergens op papier. Denk aan een afspraak met je ouders over op tijd thuis komen. Of een fatsoensregel, zoals ouderen met 'u' aanspreken.

Geschreven regels zijn wel vastgelegd. Bijvoorbeeld in het reglement van school, de huisregels van je sportclub en de rechtsregels in wetten.

Klassikaal de betekenis / verschillen opschrijven

Noem een voorbeeld van een waarde

Noem een voorbeeld van een norm

Norm of wet?

Het overtreden van een ongeschreven regel wordt meestal beschouwd als asociaal gedrag. 

Het overtreden van een geschreven rechtsregel is strafbaar. Deze regels zijn vastgelegd in wetten. 

Criminaliteit is al het gedrag dat door de wet strafbaar is gesteld.

Onze wetten komen voort 

uit onze normen en waarden

Strafbare feiten

Als iemand de wet overtreedt, pleegt diegene een strafbaar feit. Een ander woord voor een strafbaar feit is een delict. 

De meeste strafbare feiten staan beschreven in het Wetboek van Strafrecht. Voorbeelden van strafbare feiten zijn moord, diefstal en oplichting. 

Er bestaan ook wetten waardoor bepaald gedrag strafbaar is, zoals de Wegenverkeerswet. Deze wet verbiedt bijvoorbeeld rijden onder invloed, doorrijden na een ongeval, zonder helm op de bromfiets rijden. Je hebt ook de Opiumwet (de wet over drugs) en de Wet wapens en munitie (verbod op het dragen van wapens). 

Lezen

Examenkatern Criminaliteit (Essener) p. 8-9

Overtredingen en misdrijven

Het Wetboek van Strafrecht maakt een 

onderscheid tussen overtredingen en misdrijven: 

Een overtreding is een licht strafbaar feit, 

zoals  burenoverlast, openbare dronkenschap, 

wildplasssen of door rood licht rijden met je scooter.  

Een misdrijf is een zwaar strafbaar feit, 

zoals moord, mishandeling, verkrachting, 

inbraak, vernielingen, diefstal, heling en 

handel in harddrugs. 

overtredingen

misdrijven

Overtreding 

Misdrijf

• Zwaar strafbare feiten
  
  
• Je krijgt een strafblad
  
  
• Straffen: voor een misdrijf kun je naar de gevangenis gaan. Voor diefstal geldt bijvoorbeeld een maximum gevangenisstraf van vier jaar. In het geval van moord kan de straf oplopen tot levenslang. 

• Licht strafbare feiten
  
  
• Je krijgt doorgaans geen strafblad
  
  
• Straffen: geldboete, of in hechtenis: je kunt dan voor max. 1 jaar worden opgesloten in een Huis van Bewaring

Klassikaal de betekenis / verschillen opschrijven

Criminaliteit is plaats- en tijdgebonden.

Plaatsgebonden

Tijdgebonden

Criminaliteit is plaatsgebonden, want in verschillende plekken gelden verschillende wetten

Bijv.: kauwgom is illegaal in Singapore, vuurwapens zijn legaal in de V.S.

Criminaliteit is tijdgebonden, omdat wetten door de tijd heen veranderen

Bijv.: legalisering van abortus, verbod op telefoon tijdens het fietsen

Welke uitspraak over de video is waar?

1. Abortusverbod is een ongeschreven regel
2. De wet wordt bepaald door demonstranten
3. Wat strafbaar is, hangt af van de plaats en tijd
4. Mensen worden geboren als crimineel

Zware criminaliteit

Veelvoorkomende criminaliteit

Ernstige vormen van criminaliteit, zoals moord, inbraak, verkrachting, gewapende overvallen en verkoop van harddrugs, noemen we zware criminaliteit. Onder zware criminaliteit valt ook de georganiseerde misdaad, die zich vooral bezig houdt met drugshandel, prostitutie en mensensmokkel. 

Georganiseerde misdaad is het werk van criminele bendes die vaak internationaal opereren en een uitgebreid netwerk hebben. Deze misdaadorganisaties zetten miljoenen euro's om en maken gebruik van moderne technologie. Het zijn professionele criminelen, die moeilijk op te sporen en te vervolgen zijn. 

Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 1 op de 5 Nederlanders jaarlijks last heeft van veelvoor-komende criminaliteit. Hieronder vallen minder ernstige misdrijven die vaak worden gepleegd, zoals winkel-diefstal, zakkenrollen, voetbal-vandalisme, fietsendiefstal, vernielingen en graffiti. Deze delicten worden doorgaans licht bestraft, zeker als iemand voor het eerst wordt opgepakt. 

Vooral jongeren tussen de 16 en 23 jaar plegen veelvoorkomende criminaliteit. Denk aan het slopen van bushokjes, mensen op straat lastig vallen of diefstal plegen. Dit is voor de samenleving hinderlijk en kost bovendien veel geld. 

Zelfstandig werken

Examenkatern Criminaliteit (Essener)
Opdracht 9, 11, 12, 13, 14 (p. 10-12)

Bespreken opdrachten p. 10-12

Huiswerk voor volgende keer

Invullen: begrippen en samenvatting H1 (p. 14-15)

Begrippen H1 "Wat is criminaliteit?"

• Normen
• Waarden
• Ongeschreven regels
• Geschreven regels
• Rechtsregels
• Criminaliteit
• Strafbaar feit (delict)
• Wetboek van Strafrecht
• Wegenverkeerswet
• Opiumwet
• Wet wapens en munitie

• Overtreding
• Misdrijf
• Huis van Bewaring
• Hechtenis
• Uittreksel justitiële 
   documentatie (strafblad)
• Zware criminaliteit
• Georganiseerde misdaad
• Veelvoorkomende criminaliteit