Uiteenzetting les 5: Structuur, Verwijswoorden en Komma's

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Nederlands
Schrijven: Uiteenzetting
Les 5

Jaar 2
P1 2024-2025

Vorige les heb je geleerd...

... waarom bronnen belangrijk zijn.

... wanneer je naar bronnen moet verwijzen.

... hoe je naar bronnen verwijst.

... hoe je structuur aanbrengt tussen alinea's.

Aan het eind van deze les...

... ken je verschillende signaalwoorden waarmee je structuur kunt aanbrengen in je tekst.

... weet je wanneer je een komma plaatst in een zin. 

... weet je waarom je verwijswoorden gebruikt in een tekst.

... weet je hoe je verwijswoorden kunt gebruiken in een tekst.

Structuur in je tekst

Hele tekst

• Tekststructuren

Tussen alinea's

• Overgangszinnen (met signaalwoorden)
• Aankondigende zinnen (met signaalwoorden)

Binnen alinea's

• Signaalwoorden

Chronologisch verband

voordat, nadat, eerst,

daarna, vroeger, toen, later, etc.

Deze signaalwoorden geven een tijdsvolgorde aan.

chronologisch - voorbeeld

Als je met de Thalys van Amsterdam naar Parijs reist, maak je drie tussenstops: eerst in Rotterdam, dan in Antwerpen en vervolgens in Brussel.

Opsomming

ook, verder, bovendien, en, maar ook, ten eerste, als laatste etc.

opsomming- voorbeeld

Mijn vrije tijd gebruik ik voor leuke dingen. In de eerste plaats sport ik graag. Verder houd ik van televisiekijken. Ook vind ik het heerlijk een spannend boek te lezen.

Tegenstelling

maar, daarentegen, echter, integendeel, enerzijds-anderzijds etc.

tegenstelling - voorbeeld

Op internet zijn veel bedriegers actief. Maar de politie doet er veel te weinig aan om ze op te sporen.

Toelichtend verband

zo, bijvoorbeeld, zoals, denk aan, neem nou etc.

Bij een toelichtend verband wordt extra informatie gegeven bij een onderwerp.

toelichtend - voorbeeld

Adriana kookt graag buitenlandse gerechten, zoals couscous en paella.

uitspraak - voorbeeld

Steeds meer bijzondere dieren dreigen te verdwijnen. Zo zijn er nog maar 25 blauwe leguanen op de hele wereld.

uitspraak - reden

Ik ga het liefst op dinsdag naar de stad, omdat het dan niet zo druk is in de winkels.

KOMMA'S

Maken een zin overzichtelijker

Staan op de plaats waar je bij hardop lezen even een pauze neemt.

KOMMA'S 

Als pauzeteken in een zin en voor een voegwoord.

Onze hond eet erg veel, toch is hij niet dik.

Ik ga niet mee, omdat ik nog huiswerk moet maken.

KOMMA'S

Tussen de delen van een opsomming

Ik hou van verschillende smaken ijs: chocolade, vanille, bosvruchten en cookie&caramel.

KOMMA'S

Tussen twee persoonsvormen

Als je fietsband lek is, moet je ervoor zorgen dat die gemaakt wordt.

Plaats in de volgende zin een komma.
Als je je huiswerk maakt kun je beter geen muziek aan hebben.

Plaats in de volgende zin een komma.
Ik vind wiskunde leuk want we hebben een grappige leraar.

Plaats in de volgende zin een komma.
Op tafel liggen mijn boeken mijn mobiele telefoon en mijn sleutels.

VERWIJSWOORDEN

Verwijswoorden verwijzen meestal 

naar een woord dat al eerder genoemd is of 

wijzen vooruit naar een woord dat nog genoemd gaat worden.

Bijvoorbeeld

Rens pakt zijn jas. Rens trekt zijn jas aan.

Je kunt dit korter zeggen:

Rens pakt zijn jas. Hij trekt hem aan.

Je gebruikt hij voor Rens, en hem voor zijn jas.

Verwijswoorden

DEZE, DIE, DIT, DAT, HIJ, ZIJ, HET, ZE, HEM, HAAR, HEN

DEZE, DIE, DIT, DAT

deze en die gebruik je bij de-woorden

Deze deur is op slot, maar die/deze (deur) daar is wel open.

(de deur)

dit en dat gebruik je bij het-woorden

Dat paard is wild, maar dit/dat (paard) hier is rustig.

(het paard)

Welke verwijswoorden horen in deze zin? 

Sleep de verwijswoorden naar de goede plaats.

Het drumstel is van Davids vader, 

maar ________ gebruikt ________ niet meer.

deze

die

dit

dat

hij

zij

het

ze

Welke verwijswoorden horen in deze zin? 

Sleep de verwijswoorden naar de goede plaats.

‘Wil je ________ naar de glasbak brengen?’, vraagt Ryan,

terwijll ________ de lege flessen aan Luuk geeft.

deze

die

dit

dat

hij

zij

het

ze

Welke verwijswoorden horen in deze zin? 

Sleep de verwijswoorden naar de goede plaats.

Twan heeft een bijbaantje voor twee uurtjes,

 ________  vindt  ________ erg leuk.

deze

die

dit

dat

hij

zij

het

ze

Welke verwijswoorden horen in deze zin? 

Sleep de verwijswoorden naar de goede plaats.

Vera doet het trucje voor.    ________  zegt:

‘Zo moet je ________ doen.’

deze

die

dit

dat

hij

zij

het

ze

Welke verwijswoorden horen in deze zin? 

Sleep de verwijswoorden naar de goede plaats.

Onno krijgt een vreemd mailtje binnen.

_________ denkt dat  ________ spam is.

deze

die

dit

dat

hij

zij

het

ze

Over de oefen uiteenzetting

Tips Check nog één keer je uiteenzetting.

Plagiaat!

Verwijzen naar bronnen:

- in een alinea (Bron: Algemeen Dagblad)

- onder aan de tekst (opsomming van alle bronnen)

- in het slot! 

Aan de slag!

uiteenzetting af?

Uiteenzetting compleet gemaakt: herhaling van woordgroepen gewijzigd in verwijswoorden, komma's toegevoegd, spelling en zinsbouw gecontroleerd, signaalwoorden aangebracht.