Samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Lees de zinnen 1 t/m 3. Wat hebben deze zinnen gemeen?
1. Landsgrenzen en provinciegrenzen.
2. Marco trainde de voetballers en John coachte de voetballers.
3. beroemde zwemmers en beroemde schaatsers.

Samentrekking

- Soms komt een woorddeel, woord of zinsdeel twee keer in een zin voor.

- Door identieke (delen van) woorden of zinsdelen weg te laten, kun je informatie korter formuleren.

- Dit noemen we: samentrekking.

- Voorbeeld: landsgrenzen en provinciegrenzen

                           --> lands- en provinciegrenzen (= samentrekking)

Wel samentrekking gebruikt

Geen samentrekking gebruikt/nodig

Kleine jongens en grote meisjes

Rode en groene appels

Bruidsjurken en -taarten

Beroemde schaatsers en zwemmers

Een bankrekening en een bankstof

Bekijk de samentrekkingen hieronder. 1-2-3 horen bij elkaar, a-b-c ook. Waarom?
1 landsgrenzen en provinciegrenzen.
2 nationale wedstrijden en internationale wedstrijden.
3 Marco trainde de voetballers en John coachte de voetballers.
a bruidsjurken en bruidsboeketten.
b beroemde zwemmers en beroemde schaatsers.
c Marius reed 165 km/uur en Marius kreeg daarom een flinke boete.

Samentrekking: 2 soorten

- Binnen de samentrekkingen onderscheiden we twee soorten.

- [1] voorwaartse samentrekking: het gezamenlijke deel wordt genoemd in het eerste deel van de samentrekking en verderop weggelaten: een goedkope armband en een dure (-)

- [2] achterwaartse samentrekking: het gemeenschappelijke deel wordt genoemd in het laatste deel van de samentrekking en daarvóór weggelaten: in voor- en tegenspoed

Pak jij de theekopjes en -schoteltjes?

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Ik heb appel-, chocolade- en perentaart.

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Ik hou meer van oude boeken dan van nieuwe.

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Hij verzamelt zowel oude als nieuwe boeken.

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Samentrekkingen: 3 niveaus

1. woordniveau 

- voorwaarts: carnavalsfeesten en -optochten

- achterwaarts: slagers- en bakkerswinkels.

2. woordgroepsniveau 

- voorwaarts: gescheiden mannen en (-) vrouwen

- achterwaarts: grote (-) en middelgrote steden.

3. zinsniveau

- voorwaarts: Jolinde gaat op de fiets en Tamar (-) op de scooter.

- achterwaarts: Wij schaatsten (-) en onze kinderen sleeden in die strenge winter elke dag

In hun familie zijn er veel twee- en drielingen.

1. woordniveau - achterwaarts
2. woordniveau - voorwaarts
3. zinsniveau - achterwaarts
4. zinsniveau - voorwaarts

Hij kwam binnen, hing zijn jas op en ging zitten.

1. woordniveau - achterwaarts
2. woordniveau - voorwaarts
3. zinsniveau - achterwaarts
4. zinsniveau - voorwaarts

Hij is acteur en uitgenodigd bij de première.

1. woordniveau - achterwaarts
2. woordniveau - voorwaarts
3. zinsniveau - achterwaarts
4. zinsniveau - voorwaarts

Gescheiden mannen en vrouwen verzamelden zich op het plein.

1. woordgroepsniveau - achterwaarts
2. woordgroepsniveau - voorwaarts
3. zinsniveau - achterwaarts
4. zinsniveau - voorwaarts

Samenvatting:
- Je hebt nu kennisgemaakt met het begrip [1].
- Deze kent twee soorten: [2] en achterwaarts.
- Samentrekkingen komen voor op [3] niveaus.

1. 1 samentrekking - 2 voorwaarts - 3 drie
2. 1 samentrekking - 2 voorwaarts - 3 vier
3. 1 samentrekking - 2 zijwaarts - 3 drie
4. 1 nevenschikking - 2 voorwaarts - 3 drie

Aan de slag

Je kunt nu uitleggen:

...wat samentrekkingen zijn.

...wat het verschil is tussen voorwaartse en achterwaartse samentrekkingen.

...welke drie niveaus er zijn, en deze herkennen.

Aan de slag:

Vond je deze les makkelijk of moeilijk? Kies een route:

Route basis: blz. 30 > startopdracht, 1, 2, 3, 4

Route expert: blz. 30 > 2, 3, 4, 6