11. Samentrekkingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Grammatica: samentrekking

Lesplanning

- Lezen

- Terugblik

- Instructie 

- Huiswerk

- Afsluiting les

Lezen

Wat zijn kenmerken van samengestelde zinnen?

1. Er staan een aantal woorden met hoofdletters in de zin.
2. Er staan twee persoonsvormen in.
3. Er staat een signaalwoord of voegwoord in.
4. De zin bestaat altijd uit een hoofdzin en een bijzin.

Herken de
samengestelde zinnen.

1. Ik vind het fijn dat het mooi weer is.
2. De kinderen houden niet erg van skaten.
3. Een lange zin is niet altijd samengesteld.
4. Als je de stof herhaalt, onthoud je meer.

Wat is een tekststructuur?

1. Het belangrijkste wat in de tekst over het onderwerp wordt gezegd.
2. Het belangrijkste in een alinea.
3. De samenhang tussen woorden, zinnen of alinea's.
4. Relaties tussen verschillende delen van de tekst.

opsommend tekstverband

concluderend tekstverband

tegenstellend tekstverband

redengevend tekstverband

uitleggend/voorbeeldgevend tekstverband

oorzaak-gevolg tekstverband

samenvattend tekstverband

dus

en

toch

zodat

zoals

maar

kortom

daarom

vervolgens

immers

daarentegen

niet alleen...maar ook

dan ook

alles bij elkaar

dat wil zeggen

want

Samentrekking

Doel: Je kunt samentrekking op woordniveau, woordgroepsniveau en zinsniveau herkennen en toepassen.  

Samentrekkingen

- Samentrekking houdt in dat woord(deel) of zinsdeel wordt weggelaten, omdat het ook elders in de zin voorkomt. ​

- Voorwaartse en achterwaartse samentrekking. 

Typen samentrekking

Voorwaartse samentrekking: het gemeenschappelijke deel wordt vooraan in de samentrekking genoemd.

• Een oude fiets en een nieuwe ~

Achterwaartse samentrekking:  het gemeenschappelijke deel wordt achteraan in de samentrekking genoemd.

• In- en uitvoer

Niveaus van samentrekking

Woordniveau: een woorddeel wordt weggelaten en op de plek van het weggelaten woorddeel wordt een streepje genoteerd: 

• (voorwaarts) bakkersbollen en -speculaas
• (achterwaarts) voor- en achteruitgang

Niveaus van samentrekking

Woordgroepsniveau: binnen een woordgroep worden een of meer woorden weggelaten:

voorwaarts: gescheiden mannen en vrouwen

achterwaarts: grote en middelgrote steden

Niveaus van samentrekking

Zinsniveau: een of meer zinsdelen (ow, wg, lv, mv, bwb etc.), die twee keer voorkomen, worden weggelaten.

• (voorwaarts) Mees gaat op de fiets en Joia (...) op de scooter
• (achterwaarts) Wij werken (...) en onze kinderen studeren elke dag van de week.

Waar zie je een samentrekking?

1. keukenstoel en keukentafel
2. zon- en feestdagen
3. dure ringen en dure armbanden
4. hoge bergen en lage bergen

Hoe kun je dit korter schrijven?
nationale wedstrijden en internationale
wedstrijden

feestmutsen en -neuzen

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

beroemde zwemmers en schaatsers

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Wel samentrekking gebruikt

Geen samentrekking gebruikt/nodig

Kleine jongens en grote meisjes

Rode en groene appels

Bruidsjurken en -taarten

Beroemde schaatsers en zwemmers

Een bankrekening en een bankstof

Afsluiting

Doel: Je kunt samentrekking op woordniveau, woordgroepsniveau en zinsniveau herkennen en toepassen.