Staatsinrichting 1.3 Sociale wetten en kiesrecht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Waar werken we naar toe?

Het centraal examen

Staatsinrichting als rode draad door onze examenstof!

Wat is staatsinrichting?

"De wijze waarop de staat, zijn regering en zijn bestuur zijn ingericht."

• Bij geschiedenis leer je vooral hoe dit in Nederland is ontstaan;
  
• Bij maatschappijleer leer je vooral hoe dit in Nederland werkt.
  

Sociale wetten en kiesrecht

Staatsinrichting van Nederland

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

Nieuwe wetten

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe sociale wetten werden ingevoerd en hoe het kiesrecht werd uitgebreid.

Begrippen:

caoutchouc-artikel

B

Rechten voor vrouwen

Leerdoel:

Je kan uitleggen waarvoor feministen streden tijdens de eerste feministische golf.

Begrippen:

feminisme

eerste feministische golf

vrouwenkiesrecht

C

Algemeen kiesrecht

Leerdoel:

Je kan uitleggen door welke veranderingen in 1917 en 1919 Nederland een echte democratie werd.

Begrippen:

pacificatie van 1917

evenredige vertegenwoordiging

parlementaire democratie

financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

app.nos.nl

Sommige liberalen veranderden van mening m.b.t. de Sociale Kwestie:
 

• Extra armoede door een                             economische crisis in 1873.
• Arbeiders werden uitgebuit en                   moesten leven van liefdadigheid.
• Liberalen zagen dat armoede niet             altijd de schuld was van arbeiders zelf.
   --> Er kwamen tóch sociale wetten.

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

DeBoze burgers

Nieuwe wetten

Sociale wetten:

• Kinderwetje van Van Houten (1874)
• Onder de 12 jaar niet in fabrieken werken

• Ongevallenwet (1901)
• Recht op uitkering als je door een                                 ongeval in de fabriek niet meer kon werken

• Woningwet (1901)
• Woningen moeten aan bepaalde                                    voorschriften voldoen (bijv. ramen, eigen wc, etc.)

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

DeBoze burgers

Nieuwe wetten

• 1887: wijziging grondwet: censuskiesrecht afgeschaft.                                --> nieuw grondwetsartikel; gaf mannen met ‘kentekenen                      van geschiktheid en maatschappelijke welstand’ kiesrecht.

•  Het kiesrecht werd uitgerekt, net als rubber.                                                  --> caoutchouc-artikel. (Frans voor rubber)

• Hierdoor konden steeds meer mannen (met een huis,                                 bepaald inkomen, bepaald bedrag aan huur) stemmen.                               (Van 11% in 1848 naar 65% van de mannen in 1913.)

• 
  

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

DeBoze burgers

Nieuwe wetten

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

Nieuwe wetten

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe sociale wetten werden ingevoerd en hoe het kiesrecht werd uitgebreid.

Begrippen:

caoutchouc-artikel

B

Rechten voor vrouwen

Leerdoel:

Je kan uitleggen waarvoor feministen streden tijdens de eerste feministische golf.

Begrippen:

feminisme

eerste feministische golf

vrouwenkiesrecht

C

Algemeen kiesrecht

Leerdoel:

Je kan uitleggen door welke veranderingen in 1917 en 1919 Nederland een echte democratie werd.

Begrippen:

pacificatie van 1917

evenredige vertegenwoordiging

parlementaire democratie

financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

19e-eeuwse beeld van de vrouw:

• Rijke vrouw werkt niet,                                                     zij moet er zijn voor het gezin. 
• Arme vrouw werkte, maar                                               verdiende minder dan de man
• Getrouwde vrouwen mochten niet                                   zonder toestemming man geld uitgeven
• Vrouwen mochten niet doorleren
• Vrouwen mochten bepaalde                                           beroepen niet uitoefenen

--> Opkomst van het feminisme.

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs waren bekende feministen. Zij horen bij de eerste feministische golf

 

• 1889: Drucker richt de VVV op                                     (Vrije Vrouwen Vereeniging).                                       Deze vereniging wilde dat mannen en                             vrouwen voor de wet gelijk zouden worden.

• 1894: Drucker en Jacobs richten samen de VvVK op.   (Vereeniging voor Vrouwen Kiesrecht)

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

WD

AJ

De meningen over het vrouwenkiesrecht (het recht van vrouwen om te stemmen (actief kiesrecht) en gekozen (passief kiesrecht) te worden) verschilden:
 

• Socialisten steunden het, maar vonden                       algemeen mannenkiesrecht belangrijker:                     de arbeider gaat vóór de vrouw.

• Confessionelen vonden het maar niets:                       politiek was iets voor het gezinshoofd (de man).

• Liberalen waren verdeeld: de meesten                         wilden wel kiesrecht voor vrouwen.

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

Nieuwe wetten

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe sociale wetten werden ingevoerd en hoe het kiesrecht werd uitgebreid.

Begrippen:

caoutchouc-artikel

B

Rechten voor vrouwen

Leerdoel:

Je kan uitleggen waarvoor feministen streden tijdens de eerste feministische golf.

Begrippen:

feminisme

eerste feministische golf

vrouwenkiesrecht

C

Algemeen kiesrecht

Leerdoel:

Je kan uitleggen door welke veranderingen in 1917 en 1919 Nederland een echte democratie werd.

Begrippen:

pacificatie van 1917

evenredige vertegenwoordiging

parlementaire democratie

financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

> 1880 was er in de 2e Kamer veel discussie.

Het kiesrecht en de financiering van het onderwijs waren vastgelegd in de grondwet. 

Voor een aanpassing van de grondwet was een grote meerderheid nodig: 2/3 van de stemmen in de 1e Kamer en in de 2e Kamer.

Geen enkele partij had zo’n meerderheid. 

• Een deel van de liberalen wil                         inmiddels ook algemeen kiesrecht.
  
• Liberalen, socialisten én confessionelen   besluiten gezamenlijk om                               voor elkaars wensen te stemmen.
  
• De grondwet werd met 2/3 meerderheid       aangenomen = de pacificatie van 1917.

De pacificatie van 1917 (pacificatie betekent vrede)

• Algemeen mannenkiesrecht
• Financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs
• Evenredige vertegenwoordiging

Verandering in het kiesstelsel

• het districtenstelsel wordt                           vervangen door een stelsel van                   evenredige vertegenwoordiging.

• % stemmen = % zetels in de kamer
• Nu konden kleine partijen ook een           zetel krijgen. Dit heeft als nadeel                 dat samenwerken soms erg lastig is. 

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Kiesdistricten & Evenredige Vertegenwoordiging

3 minuten

• 1917: vrouwen krijgen passief kiesrecht.    Vrouwen waren wel verkiesbaar,                  maar mochten zelf nog niet stemmen.

• 1919: actief kiesrecht voor vrouwen

• Vanaf dit moment is NL een                           volledige parlementaire democratie.
• 1922: eerstvolgende 2e-Kamerverkiezing.

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Geschiedenis van het Vrouwenkiesrecht

4 minuten

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

Nieuwe wetten

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe sociale wetten werden ingevoerd en hoe het kiesrecht werd uitgebreid.

Begrippen:

caoutchouc-artikel

B

Rechten voor vrouwen

Leerdoel:

Je kan uitleggen waarvoor feministen streden tijdens de eerste feministische golf.

Begrippen:

feminisme

eerste feministische golf

vrouwenkiesrecht

C

Algemeen kiesrecht

Leerdoel:

Je kan uitleggen door welke veranderingen in 1917 en 1919 Nederland een echte democratie werd.

Begrippen:

pacificatie van 1917

evenredige vertegenwoordiging

parlementaire democratie

financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

Aan de slag

Opdracht 1, 2, 4 en 5

Opdracht 9 en 10

Opdracht 12, 14 en 15