1.2 Antwerpen en de Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

1.2 Antwerpen en de Opstand

Atheneum 6

Leerdoelen deze les:

12) Je kunt beschrijven hoe economische en politieke

ontwikkelingen de positie van Antwerpen versterkten ten koste van die van Brugge.

13) Je kunt uitleggen hoe drang naar godsdienstvrijheid en naar bestuurlijke vrijheid leidde tot de Opstand.

14) Je kunt beschrijven en verklaren hoe de Opstand leidde tot de neergang van Antwerpen als belangrijkste handelsstad in de Nederlanden.

Achtergrondinformatie Habsburgse stamboom

- Keizer Maximiliaan 1 van Habsburg (Oostenrijk): 1459 - 1519

- Getrouwd met Maria van Bourgondië: 1477 > zoon: Filips de Schone (1478)

- 1506: Filips de Schone gestorven > opvolger: Karel V (zoon, 6 jaar oud) >

- Maximiliaan voogd > liet voogdijschap over aan (dochter) Margaretha van Oostenrijk tot 1515 > 

- Karel V wordt keizer en Heer der Nederlanden >

               - 1643: Staatkundige eenheid 'De 17 Verenigde Nederlanden' gecreëerd.

               - 1555: Karel V treedt af (sterft in 1558) >

- Filips II wordt keizer (deel Habsburgse Rijk) en 'Heer der Nederlanden' 

  

Centralisatie en Uniformering

Karel V, landsheer (1515-1555):

Politieke centralisatie: 

• versterkt centrale bestuur in Brussel
• einde invloed gilden na Gentse opstand
• invloed bij schepenbenoemingen

Religieuze centralisatie: 

• anti-protestantse wetten

Gevolg: Nederlandse steden en edelen zagen dit als bedreiging voor hun particularisme

Antwerpen neemt de leidende positie van Brugge over

Rond 1480

Oorzaken neergang Brugge:

• Vele regels in Brugge
• Politieke onrust in Vlaanderen. 
• Verzanding van het Zwin
• Venetianen stopte directe handel naar Brugge
• Oostzee-hanze werd meer door Holland bevaren

Antwerpen neemt de leidende positie van Brugge over

Succesfactoren:

• Antwerpen/Brabant meer trouw aan Bourgondische en Habsburgse heren --> beloond met privileges
• Stormvloeden hadden Westerschelde uitgediept --> zeer goed bereikbaar
• Stadsbestuur faciliteert goed

Antwerpen neemt de leidende positie van Brugge over

Gevolgen:

• Krijgt centrale rol in de koloniale handel met Spanje en Portugal. 
• Antwerpen wordt handelsknooppunt tussen Hanze, Oostzee, Engeland en Mediterrane. 
• Ook kruispunt van ideeën: Lutheranisme en Calvinisme

Groei en neergang Antwerpen

Rond 1400: 18.000 inwoners

Rond 1500: 40.000 inwoners

Rond 1600: 100.000 inwoners

Rond 1700: 45.000 inwoners

Begin van de Opstand

• Verzet tegen anti-protestantse plakkaten 
• aanbieden van smeekschrift (april 1566)
• Margaretha van Parma schort vervolgingen op >
• grotere opkomst bij hagepreken >
• Beeldenstorm >
• komst Alva (1567):
• 'Raad der Beroerten' (Bloedraad) >
• Executies protestanten
• vele vluchtelingen o.a Willem van Oranje

Watergeuzen

• Watergeuzen succesvoller dan Oranje:
• 1572: Inname van Den Briel >
• steeds meer steden kiezen de zijde van de Opstandelingen

Beleid Filips II

• ontslaat Alva (1573) omdat:
• de Opstand niet neergeslagen werd
• kwam in grote financiële problemen >
• soldij lang niet betaald:
• reden: oorlogvoering op meerder fronten:
• - West-Europa
• - Middellandse Zeegebied
• Gevolg: soldaten plunderen steden o.a.
• Spaanse Furie', 1576 
• > Antwerpen kiest zijde Opstand

Pacificatie van Gent

• nav de Spaanse Furie (1576)
• Afspraken van (een groot deel van de) gewesten:
• 1.  Holland en Zeeland calvinistisch
• 2. Rest van de gewesten katholiek
• 3. Geen godsdienstvervolgingen

Einde Pacificatie van Gent:

• Verzoening mislukte door extreme calvinisten >
  
• Unie van Atrecht (1579): zuidelijke gewesten kiezen zijde van Filips II > 
  
• Unie van Utrecht (1579): noordelijke gewesten samen tegen Spanje
  

Escalatie conflict

• Filips II: 'Oranje schuldig aan Unie' >
• Willem in de ban gedaan >
• Acte van Verlatinghe (1581)
• Balthasar Gerards vermoordt Oranje (1584)
• Filips II herovert veel gebied oa door:
• zilver uit Amerika > soldij
• 1585: 'Val van Antwerpen'. Gevolgen:
• - uittocht calvinisten naar noorden
• - blokkade Schelde (Geuzen) >
• Handel stortte in !!

1584

Opdracht 4, 5, 6 blz 265

Check de leerdoelen:

12) Je kunt beschrijven hoe economische en politieke

ontwikkelingen de positie van Antwerpen versterkten ten koste van die van Brugge.

13) Je kunt uitleggen hoe drang naar godsdienstvrijheid en naar bestuurlijke vrijheid leidde tot de Opstand.

14) Je kunt beschrijven en verklaren hoe de Opstand leidde tot de neergang van Antwerpen als belangrijkste handelsstad in de Nederlanden.