M 3 Met of zonder n?

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, mavo
• Leerjaar 1-3

Welkom! 

Planning

Welkom ( 5 minuten)

Herhaling vorige les C 7 § 6 Koppelteken en trema ( 20 minuten)

C 7 § 7 Met of zonder n? (25 minuten)

Maak opd. 1 t/m 5  (25 minuten)

Evaluatie les (5 minuten)

Koppelteken of trema

In sommige woorden schrijf je een koppelteken of trema, om te voorkomen dat je een woord verkeerd uitspreekt. 

stageuren - stage-uren of reunie - reünie   

Zo gebruik je een koppelteken

Je schrijft een koppelteken tussen twee delen van een samenstelling: 

1.  Als de samenstelling verkeerd uitgesproken zou worden: radio-omroep, montage-instructie
2. In aardrijkskundige aanduidingen en afleidingen: Zuid- Afrika, Noord-Brabantse 
3. Voor of na een hoofdletter: Henk-Jan, X-benen
4. Na een cijfer,  letter, afkorting of symbool: 3-jarig, ABC-eilanden, $-teken
5. In de woorden met de voorvoegsels bijna-, collega-, ex-, interim-, leerling-, niet-, non-, oud-; ex-vriend, oud-collega
6. In samenstellingen van twee gelijke woorden: minister-president

Trema (ëïö) kort samengevat

Meervoud van woorden die eindigen op ie

klemtoon op de laatste lettergreep: + ën

klemtoon niet op de laatste lettergreep: "n

vb: calorie  - calorieën

kopie  - kopieën

bacterie  -  bacteriën

porie  -  poriën

Trema (ëïö) kort samengevat

In sommige woorden schrijf je een trema. Je voorkomt zo dat je een woord verkeerd uitspreekt.

Het trema maakt duidelijk dat het om twee klinkers gaat,

en niet om één klank.

poëzie / beëindigen / reünie 

Trema of geen trema?

1. egoisme
2. egoïsme

Trema of geen trema?

1. ingredienten
2. ingrediënten

Trema of geen trema?

1. melodiën
2. melodieën

Trema of geen trema?

1. financiën
2. financieën

Koppelteken
Welk woord moet niet met een koppelteken?

1. ex-voetballer
2. ijsco-man
3. tosti-ijzer
4. make-up

Koppelteken of geen koppelteken?

1. drieëndertig
2. drie en dertig
3. drie-en-dertig

Koppelteken of geen koppelteken?

1. Zuidamerikaans
2. Zuid-Amerikaans
3. Zuid Amerikaans

Koppelteken of geen koppelteken?

1. dvd collectie
2. dvd-collectie

Koppelteken of geen koppelteken?

1. minijurk
2. mini-jurk

Koppelteken of geen koppelteken?

1. 18 jarige
2. 18-jarige

DOEL

- je weet wanneer je zelfstandig gebruikte telwoorden en bijvoeglijke naamwoorden op een -n eindigen. 

Met of zonder n?

Wat zijn telwoorden?

Theorie nog even op een rijtje: 

Zelfstandig gebruikte telwoorden = als je achter het telwoord geen zefstandig naamwoord uit de zin kan invullen. 

Zelfstandig gebruikt telwoord schrijf je met -n als: 

1. Het een persoon aanduidt; 

vb. Allen waren uitgenodigd, maar sommigen zijn vanwege het slechte weer thuis gebleven. 

Als telwoorden geen personen aanduiden of niet-zelfstandig maar bijvoeglijk gebruikt worden, schrijf je ze zonder -n;

vb. Enkele van de voorgestelde oplossingen bleken niet uitvoerbaar (geen personen, maar oplossingen) 

vb. Vroeger hadden alle huisvrouwen een koffiemolen. (niet-zelfstandig) 

Wanneer hebben zelfstandig gebruikte telwoorden een -n?

Als we woorden als sommige, enkele enzovoorts tegenkomen, is niet altijd meteen duidelijk of er een -n achter moet. Daarom stellen we ons de volgende twee vragen:

1. Gaat het om personen?

2. Is het telwoord zelfstandig gebruikt?

Als het antwoord op beide vragen 'ja' is, zetten we er een -n achter.

Zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden

Voor zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden gelden dezelfde regels als bij telwoorden (zelfstandig gebruikt + personen aanduiden), alleen stellen we hierbij nog een derde vraag, namelijk: 

- Is het meervoud?

ja? dan -n (In Zoetermeer kwamen ze een paar bekenden tegen.)

nee? dan eindigt het op e

Uitzondering: 

Telwoorden als tientallen, honderden, (tien)duizenden en miljoenen hebben ALTIJD een -n

Sommige/Sommigen leerlingen leren nooit voor een s.o.

1. sommige
2. sommigen

Op Texel zag ik veel verschillende vogels; wel honderde/honderden.

1. honderde
2. honderden

Van alle leerlingen hebben vele/velen een voldoende gehaald voor hun toets.

1. vele
2. velen

Van die struiken wil ik er wel enkele/enkelen in mijn tuin.

1. enkele
2. enkelen

Die broers maken altijd ruzie en meestal hebben ze beide/beiden schuld

1. beide
2. beiden

De kippen waren alle/allen ontsnapt.

1. alle
2. allen

Anita had twee foto's gemaakt. Ze zijn beide/beiden mislukt.

1. beide
2. beiden

Zij kwamen als eersten over de finish. Eersten verwijst hier naar meerdere personen.

1. Juist
2. Onjuist

Waar zijn je boeken gebleven? Heb je ze allen via Marktplaats verkocht? Alle wordt hier zelfstandig (niet bijvoeglijk) gebruikt, dus schrijf je allen in een plaats van alle.

1. Juist
2. Onjuist

In het rek bij de toonbank zocht Ilse nog enkele armbandjes uit; ze koos de goedkoopsten. Je schrijft goedkoopsten met een -n, omdat het naar meerdere exemplaren verwijst.

1. Juist
2. Onjuist

De twee favorieten presteerden beide boven verwachting. Deze zin is correct.

1. Juist
2. Onjuist

Aan de slag!

Wat? Maak opd. 1 blz. 204  § 7  Met of zonder n?

Waar? In je boek/schrift

Hoe? Individueel  (zachtjes overleggen met je maatje)

Tijd?  3 minuten

Hulp? Steek je vinger op

Klaar?  Ga verder met opd. 2 blz. 205 (individueel) 

Aan de slag!

Wat? Maak opd. 2 blz. 205 § 7 Met of zonder n?

Waar? In je boek/schrift

Hoe? Individueel (zachtjes overleggen met je maatje)

Tijd?  3 minuten

Hulp? Steek je vinger op

Klaar? Ga verder met opd. 4 blz. 205 (individueel) 

Aan de slag!

Wat? Maak opd. 4 blz. 205  § 7 Met of zonder n?

Waar? In je boek/schrift 

Hoe? Individueel (zachtjes overleggen met je maatje)

Tijd?  3 minuten

Hulp? Steek je vinger op

Klaar?  Ga verder met opd. 3 blz. 205 

Aan de slag!

Wat? Maak opd. 3 blz. 205 § 7 Met of zonder n?

Waar? In je boek/schrift

Hoe? Individueel (zachtjes overleggen met je maatje)

Tijd?  3 minuten

Hulp? Steek je vinger op

Klaar?  Ga verder met opd. 5 

Aan de slag!

Wat? Maak opd. 5 blz. 205 § 7 Met of zonder n?

Waar? In je schrift

Hoe? Tweetallen

Tijd?  5 minuten

Hulp? Steek je vinger op

Klaar?  Pak een ander kleur pen en vraag om een nakijkblad  (individueel) 

GELEERD

-  je weet wanneer je zelfstandig gebruikte telwoorden en bijvoeglijke naamwoorden op een -n eindigen. 

MET OF ZONDER N?

Evaluatie les 

1. Wat heb je deze les geleerd?
2. Wat ging deze les goed?