H5 Klimaatsysteem van Köppen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Klimaatsysteem van Köppen

Klimaatgrafieken

Voordat we ingaan op de verschillende klimaten is het belangrijk dat je klimaatgrafieken kunt "lezen". In de afbeelding zie je de klimaatgrafiek van Amsterdam. De rode lijn laat de temperatuur zien (de waardes staan aan de linker Y-as). In januari is het gemiddeld zo'n 3 graden en in juli (de 7e maand) zo'n 17 graden. De blauwe staven geven de neerslag weer per maand. In de rechterkant van de Y-as wordt het aantal millimeters neerslag per maand

weergegeven. Er zijn wel wat verschillen in neerslag

tussen de maanden, maar over het algemeen zijn

de verschillen niet erg dramatisch. Er is namelijk

geen uitgesproken seizoen waarin het erg droog

of erg nat is. Mocht je klimaatgrafieken nog erg 

lastig vinden, bekijk dan het filmpje op de 

volgende dia.

Systeem Köppen

De klimaatindeling van Köppen (een Russisch Duitse wetenschapper uit het begin van de vorige eeuw) gebruikt deze verschillen in plantengroei bij de indeling van de aarde in klimaatgebieden. Elke plantensoort stelt zijn eigen eisen aan de temperatuur en de vochtigheid. Köppen heeft het klimaat van elk gebied met een bepaalde plantengroei daarom gekarakteriseerd aan de hand van drie kenmerken:

– de gemiddelde temperatuur (per jaar, van de warmste maand, van de koudste maand);

– de gemiddelde neerslag (per jaar);

– het seizoen waarin de neerslag valt.

De grenzen tussen klimaatgebieden zijn meestal geen scherpe grenzen, maar geleidelijke overgangen.

Samengevat verklaren de volgende vijf klimaatfactoren welk klimaat er in een bepaald gebied is:

– geografische breedte (stralingsbalans);

– ligging in het hoofdcirculatiesysteem (luchtdruk en windrichting);

– invloed van de zee;

– invloed van zeestromen (warm, koud);

– hoogteligging en reliëf (loef- en lijzijde van een gebergte).

Basis van het systeem

Köppen gebruikt in zijn klimaatsysteem  hoofdletters 

en kleine letters om klimaten te karakteriseren. Hij begon bij de evenaar (A) en gebruikte tot aan de polen de klimaatgroepen B, C, D, E.

– De hoofdletters A, C, D en E zijn gekoppeld aan de gemiddelde temperatuur, die van A naar E afneemt (zie bron 2). De hoofdletter B is gekoppeld aan het voorkomen van droogte.

– De kleine letters f, s en w worden aan de hoofdletters toegevoegd om de verdeling van de neerslag over de seizoenen aan te geven. Bij de A-, C- en D-klimaten kun je dan de toevoeging f (‘feucht’, neerslag in alle jaargetijden), s (‘sommertrocken’, droge zomer) en w (‘wintertrocken’, droge winter) tegenkomen.

De tweede letter in groep B en E

De klimaten in groep B en E maken geen gebruik van de letters f, s, w omdat er in deze klimaten geen natte periodes kennen (hogedrukgebieden!)

Groep B:
De tweede letter is een hoofdletter S (Steppe) of W (Woestijn) om de mate van droogte weer te geven

Groep E:
De tweede letter is een hoofdletter T (Toendra), F (Vorst) of H (Hooggebergte) om de mate van kou aan te geven. 

A-Klimaat

B-Klimaat

C-Klimaat

D-Klimaat

E-Klimaat

E-Klimaat

B-Klimaat

A-Klimaat

B-Klimaat

C-Klimaat

D-Klimaat

E-Klimaat

Tropisch Klimaat

Gemiddelde maandtemperatuur nooit lager dan 18 graden

Droge / aride klimaten

Max 400 mm neerslag per jaar

Zeeklimaten

Temperatuur koudste maand gemiddeld tussen -3 en +18 graden

Landklimaten

Koudste maand kouder dan -3, warmste maand warmer dan +10

Poolklimaat

Warmste maand gemiddeld kouder dan +10

Welke 2e letter van het klimaatsysteem hoort waar?

Winterdroogte

Zomerdroogte

Droogteseizoen faalt

Steppe

Woestijn

Toendra

Vriest

s

w

f

F

T

W

S

Welke 2e letter van het klimaatsysteem hoort waar?

Savanne

Tropisch Regenwoud

Droog; er groeien struikjes en gras, maar geen bomen. 

Te droog voor begroeiing

Koud, maar begroeiing mogelijk

IJskap

s

w

f

F

T

W

S

Samenvattend:

Af   - Tropisch; regen hele jaar door (evenaar)

Aw  - Tropisch (Savanne); neerslag in zomermaanden (ten n/z van evenaar)

As    - Tropisch (Savanne); neerslag in wintermaanden (uitzondering)

BS   - Droog; Steppe (200-400 mm/jaar)

BW  - Droog; Woestijn (<200 mm/jaar)

Cf     - Zeeklimaat; hele jaar door neerslag (Nederland)

Cw   - Zeeklimaat; winterdroogte (China)

Cs    - Zeeklimaat; zomerdroogte (Middellands zeegebied)

Df    - Landklimaat; hele jaar door neerslag

Dw   - Landklimaat; winterdroogte

Ds    - Landklimaat; zomerdroogte

ET    - Poolklimaat; In de zomer is het tussen 0 en +10 graden

EF   - Poolklimaat; het ontdooit nooit (dus blijft altijd onder 0 graden gemiddeld)

Op de volgende dia het complete Köppensysteem!

--> Leren 

Oefening

Een belangrijke vaardigheid  is dat je kunt beredeneren welk klimaat je in een bepaalde plaats kunt verwachten. 

Dit moet je meestal doen door verschillende klimaatgrafieken aan plaatsen te koppelen. 

Dit ga je in de volgende sleepvraag oefenen. 

Gebruik eventueel in de atlas kaart 244

Op de gematigde breedten komen in Europa twee klimaten naast elkaar voor.
Welke twee hoofdklimaten volgens Köppen zijn dit?
Waardoor kunnen deze klimaten naast elkaar voorkomen in Europa?

Welk hoofdklimaat ontbreekt vrijwel helemaal op het zuidelijk halfrond?
Waardoor ontbreekt dit hoofdklimaat daar?

Als je van de evenaar naar de Noord- of Zuidpool reist kom je in principe de klimaten in de volgende volgorde tegen: tropische, droge, gematigde en polaire klimaten. Noem 4 factoren waardoor dit patroon verstoord kan worden.

In het oosten van Rusland worden in de winter zeer lage temperaturen gemeten. Hoe kunnen deze lage temperaturen ontstaan?