1.4 In de tijd van pruiken en revoluties

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

In de tijd van pruiken en revoluties

Wat gaan we doen vandaag?

• Introductie
• Leerdoelen
• Uitleg 1.4
• Gezamenlijke controlevragen
• Afsluiting

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan je:

• uitleggen welke ideeën bestonden over de relatie tussen staat en burgers. 
  

• uitleggen hoe vrijheidsrechten en politieke rechten werden ontwikkeld in de 18e eeuw. 
  

Maar eerst: introductievideo

Let op! Er komen belangrijke verlichte denkers aan bod, deze worden na de video herhaald. 

KORTOM:
Het nieuwe denken ging eerst alleen over de natuur en de wereld. Totdat wetenschappers dit nieuwe denken gingen toepassen op de mens en maatschappij: 

• Hoezo is een koning aangewezen door God en mag hij als een God regeren?
• Wie mag het land besturen en hoe moet dat eerlijk gebeuren?
• Hoezo mag een koning zo maar meer belasting gaan vragen? 

Godsdienstvrijheid en tolerantie.

Scheiding kerk en staat.

Montesquieu (1689-1755)

• Stelde dat te veel macht in handen van één persoon/groep leidt tot corruptie, onderdrukking of machtsmisbruik.
  

• De trias politica
  

Montesquieu: Trias Politica

Rousseau (1712 - 1778)

• De mens is van nature goed
  
• Beschaving heeft gezorgd voor ongelijkheid
• Gelijke rechten voor iedereen
• Volksvergadering legt wil volk vast

Lodewijk XIV, wat voor vorst?

John Locke (1632 - 1704)

Iemand die veel kritiek had op het absolutisme was John Locke 

De overheid moet zich aan de wetten houden.

Burgers regering afzetten indien onbekwaam.

Bij wie gebeurde dat?

Adam Smith (1723-1790)

• Mensen streven altijd eigen voordeel na
• Vrije economie
• Tegen mercantilisme
  
• Wet van vraag en aanbod zorgt als onzichtbare hand voor zo groot mogelijke voorspoed

Let op! Tussentijdse sleepvraag

John Locke

Adam Smith

Montesquieu

Voltaire

Trias politica

Vrije markt (vraag en aanbod)

Godsdienstvrijheid

Burgers mogen een regering afzetten

God als horlogemaker

Engelsman

Voorkomen van machtsmisbruik

Fransman

Vrijheden in de 18e eeuw

Dus: onder invloed van de Verlichting ontstonden allerlei nieuwe ideeën over rechten, plichten en vrijheden. 

- godsdienstvrijheid

- scheiding kerk & staat

- volkssoevereiniteit

- trias politica

In Nederland richtten verlichte burgers allerlei genootschappen en tijdschriften op waarin werd gesproken over vrijheden.

De patriotten

Joan Derk van der Capellen tot den Pol 

'Aan het volk van Nederland'

Het volk moet zijn eigen heersers kiezen, want ‘de burgers zijn de ware eigenaren van het land. Zij kunnen zeggen hoe zij het willen hebben, hoe en door wie zij geregeerd willen worden’, aldus Van der Capellen.

Veel grote denkers

• Beïnvloeden Nederland. Patriotten nemen ideeën over: volk zijn de eigenaren van het land
• 1786: Democratische Revolutie: poging tot machtsovername
• 1787: Patriottenopstand neergeslagen
• Koning Pruisen herstelt ancien régime in Republiek
• Patriotten naar Frankrijk

Twee revoluties:

Bataafse Revolutie (1786/87 Patriottenopstand en 1795 Revolutie)

& 

Franse Revolutie (1789-1799): grondwet + verklaring van de rechten van de mensen en de burger

Franse Revolutie

• Einde absolute monarchie
• Verklaring van Rechten van Mens en Burger:
• Artikel 1: Alle mensen vrij en gelijk geboren (Locke)
  
• Artikel 2: Recht op vrijheid, bezit, veiligheid en verzet tegen onderdrukking (Locke)
  
• Artikel 3: Soevereiniteit is van volk
  
• Artikel 6: Wet is uitdrukking van algemene wil (Rousseau)
  
• Artikel 7/8/9: Principes van rechtstaat. Gevangen wanneer wet overtreden, onschuldig tot schuld bewezen
  

1795

• Patriotten naar Nederland met Franse leger → Bataafse Republiek 
• Nederlandse Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger
• Eerste grondwet, mét vrijheid van godsdienst. Eenheidsstaat: einde gewesten
• 1805: Napoleon eindigt democratische grondwet. 

Dus, wat verandert er?

• Vrijheid van godsdienst wordt vastgelegd (vrijheidsrecht).
• Rechten worden vastgelegd in Staatsregeling Bataafschen Volks 
• Burgers mochten leden van het parlement kiezen (politiek)
• Eenheidsstaat (centralisatie): einde zelfstandige rechten en vrijheden van steden en gewesten. 
• MAAR, 1805: Napoleon eindigt democratische grondwet. 

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan je:

• uitleggen welke ideeën bestonden over de relatie tussen staat en burgers. 
  

• uitleggen hoe vrijheidsrechten en politieke rechten werden ontwikkeld in de 18e eeuw. 
  

Let op! 4 herhalingsvragen

Ter afsluiting en controle van de leerdoelen

Lees de bron:

Welke bewering over de bron is niet juist?

1. Spinoza vond dat iedereen mocht zeggen wat hij wil.
2. Spinoza was een immigrant.
3. Spinoza was voor gewetensvrijheid.
4. Spinoza´s vrijheid werd eerst beperkt door de regels van de een Joodse geloofsgroep.

Welke kritiek had Locke op het absolutisme?

Wat is het verband tussen de Franse Revolutie en de Bataafse Revolutie in 1795?

Geef in maximaal 4 zinnen aan, hoe de rechten en vrijheden van burgers veranderden vanaf de Middeleeuwen tot en met de Verlichting

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan je:

• uitleggen welke ideeën bestonden over de relatie tussen staat en burgers. 
  

• uitleggen hoe vrijheidsrechten en politieke rechten werden ontwikkeld in de 18e eeuw.