POPMUZIEK

• kua
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

POPMUZIEK

Tweede helft 20e eeuw.

Intro nummer

Soul: James Brown - 'Funky President 

Veel gebuikt als sample in de hiphop

POPMUZIEK

Ontstaan

Populaire muziek

3 pijlers

Stijlen

Muzikale kenmerken

Ontstaan

Popmuziek is in wezen een Amerikaans fenomeen dat in de jaren zestig z’n definitieve vorm kreeg. 

Waar West-Europa de wieg is van wat wij vandaag klassieke muziek noemen en van Westerse volksmuziek of folk, is Amerika het geboorteland van de popmuziek. (Al betekent dat uiteraard niet dat in Europa geen goede popmuziek gemaakt zou zijn of worden).

De popmuziek die vandaag te dag voornamelijk als pop beschouwd wordt, is voortgevloeid uit de spirituals, blues en de ragtime die begin vorige eeuw op gang kwamen. En ook uit de rock en roll en beatmuziek.

populaire muziek

De term popmuziek is  afgeleid van de term “populaire muziek”. Maar wat is dan “populaire muziek”? Waren Mozart, Bach Beethoven en Gershwin in hun tijd dan niet razend populair? 

Wat is het essentiële verschil tussen die “klassieke” muziek en het fenomeen dat wij “popmuziek” noemen? 

Popmuziek is eigenlijk gewoon een verzamelnaam voor alle muziek die sinds de 60er jaren in de mode gekomen is. Alle muziek die de grote massa, vooral de jeugd, aansprak en goed verkocht.

3 pijlers

Voordat je muziek “popmuziek” kunt noemen moet de muziek voldoen aan enkele eisen. Noem ze gerust de pijlers van de popmuziek:

1. MEDIA

Wordt je muziek veel gedraaid op de radio, dan ben je populair. Is je muziek nooit te horen op de radio, dan kent niemand je en ben je dus niet populair. Vandaag de dag is er natuurlijk veel meer dan alleen radio. (youtube, Spotify)

2. VERKOOP

Binnen de massacultuur speelt de cultuurindustrie een belangrijke rol. Het doel van deze cultuurindustrie is winst maken. Cultuur wordt dus koopwaar! 

De popmuziek draait volledig op deze industrie. Popmuziek wordt alleen populair als deze op grote schaal verspreid kan worden. Denk hierbij aan beeld- en geluidsdragers (CD, DVD), massamedia (TV, radio), Internet.

2. CONCERTEN

Ook dat is een simpele. Kopen er veel mensen een kaartje om je in levende lijve te zien, dan ben je populair. Komen er twee maar twee man naar je luisteren in een café, ben je dat allesbehalve populair.

Dus: Media, verkoop, concerten. Voldoet een liedje aan die drie eisen, dan is het per definitie popmuziek. Daarnaast is popmuziek sterk gericht op jeugd en is expressie is belangrijker dan technische vaardigheid.

Stijlen

Popmuziek beperkt zich  niet alleen tot 1 genre. Rock, hiphop, r&b, dance, punk, metal, noem maar op. In wezen is het allemaal popmuziek zodra het aan die drie pijlers voldoet.

Muzikale kenmerken

- liedjes van korte tot middellange lengte, 

- vaak het couplet-refrein structuur ( gebruik van herhaalde refreinen), 

- melodieuze deuntjes 

- pakkende ritmes

-makkelijk mee te zingen

10 MIJLPALEN

10 mijlpalen

Zoals je in de vorige slide zag omvat popmuziek ontzettend veel stijlen en genres. Die zijn natuurlijk niet in een college van een lesuur te bespreken. 

We bespreken daarom alleen de 10 belangrijke mijlpalen van de jaren  '50 tot jaren '90. Hoe het daarna verder ging, dat hebben jullie zelf mee kunnen maken.

Let's go

1. Elvis Presley 

(jaren '50)

Eerste popmuziek

Rock-'n-Roll

Jeugdcultuur

Elvis Presley

Arthur Crudup

5 juli 1954 

That's all right mama

Eerste popmuziek

Op 5 juli 1954 nam Elvis Presley zijn eerste single op: That's All Right, een cover van blueszanger Arthur Crudup. De eerste popmuziek, in dit geval de rock ’n roll , was geboren!

Elvis was weliswaar niet de eerste of enige die rock ’n roll maakte, maar noch zijn zwarte rivalen (Chuck Berry, Little Richard, Fats Domino), noch zijn blanke rivalen (Carl Perkins, Jerry Lee Lewis, Vince Taylor) bereikten dezelfde populariteit.

Rock-‘n-roll

De twee genres blues en country vormen de basis voor de Rock&Roll muziek van Elvis Presley. Rock&Roll is echter beïnvloed door nog een aantal muziekstijlen, waaronder jazz en de Rythm en Blues.

Als muziekstijl is het een stijl in de popmuziek waarin vooral gebruik wordt gemaakt van:

- zang (vaak meerstemmig),

- elektrische gitaren,

- saxofoon (in de beginjaren)

- en een drumstel.

- Ritme: een sterke afterbeat (op de tweede en vierde tel in een 4/4-maat).

The boys who sounded black

Elvis is ontzettend belangrijk geweest voor de populaire muziek, omdat hij de blanke jongen was die zwarte (blues, gospel) en witte (country) muziek fuseerde tot een nieuw type muziek. Hij doorbreekt hiermee de barrière tussen witte en zwarte muziek die er destijds heerste in de VS! Elvis kreeg hierdoor een massapubliek onder jonge mensen.

Elvis Presley groeide dankzij zijn stem, looks en uitstraling uit tot het eerste tieneridool dat de nog prille popmuziek voortbracht.

Een uithaal met zijn stem, een opgetrokken bovenlip, een suggestieve beweging met zijn heupen was genoeg om zalen vol oververhitte jongedames flauw te laten vallen.

Jeugdcultuur

In de rock ’n roll wilde de jeugd hun eigen cultuur laten zien en niet die van hun ouders overnemen. Het zich afzetten tegen bestaande ideeën is dus van het begin af aan een belangrijk kenmerk geweest van de popmuziek. De jongerencultuur wordt geboren!

Muziek is hierbij een belangrijk identificatiemiddel. Het wordt steeds makkelijker om in aanraking te komen met de muziek die jij leuk vindt.

Kenmerkend voor de Rock ’n roll cultuur: Eigen kleding: suikerspinnen, vetkuif

Jailhouse Rock

Let op z'n typische dans (met de heupen) en kleding (zwart, vetkuif

2. Beatles 

(jaren '60)

Beatmuziek

Jeugdcultuur

Britse invasie

Beatlemania

9 februari 1964 

 Ed Sullivan Show

Beatmuziek

Na de rock ’n roll komt de rebellie uit Engeland met bands als de Beatles & the Rolling Stones.

Deze beatmuziek is de substijl van de rock die ontstond in Liverpool en die de popmuziek domineerde in het midden van de jaren ‘60 .

Kenmerken van de beatmuziek zijn:

Melodie: eenvoudig, 

Klankkleur: Gitaar, drums, Bas en zang. 

Ritme: Nadruk op de 2e en 4e tel.

Beat-groepen hadden meestal eenvoudige gitaargedomineerde line-ups, met vocale harmonieën en pakkende deuntjes.

Jeugdcultuur

Met opkomst van de beat veranderde ook de jeugdcultuur drastisch, de vetkuiven werden ingewisseld voor voorover gekamd lang haar, andere modieuze kleding en vooral een wat intellectuele houding van de jongeren.

Britse invasie

De Verenigde Staten raken ook in de ban van Engelse bandjes: hitlijsten worden overschaduwd. De complete top 10 werd gevuld met Britse singles. The Beatles waren veruit de voornaamste exponent.

Ook de rest van de populaire cultuur wordt bepaald door Engeland: laatste mode, de kaskrakers in de bios en de populairste tv-programma’s.

Beatlemania

In een carrière van amper tien jaar tijd werden de Beatles, begonnen als een van de vele beat-groepjes in Engeland, de grootste band ter wereld.

De Beatles, 4 jongens uit middenstands gezin, stonden symbool voor de tegencultuur van de jaren zestig. Ze werden “populairder dan Jezus”.

De band uit Liverpool had heel Europa al aan de voeten liggen, maar Amerika had zich nog niet helemaal gewonnen gegeven. Alles veranderde toen op 9 februari 1964 optraden in het populaire muziekprogramma The Ed Sullivan Show. 73 miljoen Amerikanen zaten aan de beeldbuis vastgeplakt, ruim een derde van de bevolking!! Een record dat sindsdien niet meer gebroken is.

- Beatles presenteren zich met eigen kapsel en kostuums

- Ze zijn zeer benaderbaar en grappig in interviews

- Zo worden gewaardeerd door jong en oud

Beatlemania sloeg in de dagen die volgden genadeloos toe, met als spectaculair resultaat dat The Beatles op 4 april 1964 de vijf bovenste plaatsen van de Billboard Single Top 100 in beslag namen met.

Hun populariteit neemt absurde vormen aan. Gillende meisjes overstemmen hun concerten. 

Vanwege de tijdsdruk, het feit dat de steeds geraffineerder geworden lp's niet live gereproduceerd konden worden en omdat de fans toch maar door hun muziek heen schreeuwden, stopten The Beatles in 1966 met toeren. 

www.npostart.nl

Beatlemania

Mentale waanzin, gekenmerkt door opwinding, hallucinatie en uitzinnig enthousiasme."

3. Woodstock

(jaren '60)

Eerste popfestival

Protestsongs

Hippies 

15 - 18 augustus 1969

Eerste popfestival

Woodstock staat bekend als een van de grootste gebeurtenissen aller tijden en misschien wel het meest cruciale moment in de muziekgeschiedenis. 3 days of Love, Peace & music. 

In augustus 1969 vond de Woodstock Music & Art Fair plaats op een melkveebedrijf in Bethel, NY. Een echt hippie-festival (komen we zo op terug dia 12).

Meer dan een half miljoen mensen kwamen naar een boerderij van 600 hectare om in de loop van vier dagen (15-18 augustus) 32 acts (vooraanstaande en opkomende artiesten van die tijd) te horen spelen. Zoals: Jefferson Airplane, Jimi Hendrix & Janis Joplin.

Protestsongs

Vele artiesten speelden Protestsongs:

De protestmuzikanten hadden een duidelijke boodschap te melden: de oorlog kent geen winnaar, dus kappen ermee. ‘protestliederen’ waren voor de hippies een manier om afstand te nemen van de rest van de maatschappij.

Hippies

uitleg zie dia 12

Woodstock

Muziek, modder en drugs

Hippiecultuur

Kenmerken

HIPPIES

Hippiecultuur

Het fenomeen hippies was een jeugdcultuur uit de tweede helft van de jaren '60 en het begin jaren '70. Het waren idealistische jongeren, die de wereld wilden verbeteren. Een van hun belangrijkste motto’s was: ‘Make love, not war’. 

Hippies zijn ook bekend geworden door hun muziekvoorkeuren. Ze gebruikten hun muziek als protest op de actuele gebeurtenissen van die tijd, zoals de oorlog in Vietnam, discriminatie, geweld, een overmaat aan regels en de onderdrukking van gevoelens. 

Het was melancholische muziek met bijzondere oosterse instrumenten en natuurlijk een gitaar waren typerend. 

Kenmerken:

Flower power

Tegen:

-burgerlijkheid: afzetten tegen ouders

materialisme

-geweld: anti Vietnam oorlog (make love not war)

Voor:

-liefde, vrijheid en vrede (love and peace)

-vrije seks

-gebruik van drugs

Verlangen naar:

-een andere manier van samenleven: commune

Uiterlijk:

-lange haren,

-kleding met indiase patronen en fellle -kleuren

Inspiratiebronnen:

-Drugs

-Oosterse mystiek

-Politieke stellingname

-Sound en (aparte) instrumenten (experimenteren)

INTERMEZZO

De sitar

Norwegian Woods - Beatles

De sitar
Een sitar is een snaarinstrument uit Noord-India met een zeer typerende klank.

Het instrument kreeg in de jaren zestig bekendheid (veel te horen in hippiemuziek) in het Westen door de vele optredens van Ravi Shankar, zoals tijdens het bekende Bangladesh concert in Amerika. 

Daarnaast gebruikten The Beatles en andere popgroepen het instrument een aantal malen in hun nummers.

Op Norwegian Wood maakten The Beatles voor het eerst gebruik van de sitar

4. BOB MARLEY

(eind jaren '60)

Reggae 

Rastafari 

Muziek met een boodschap

22 april 1978

One Love Peace Concert

Reggae

Reggae is een muzieksoort die afkomstig is van Jamaica en ontstond in 1968. 

Jamaica was smeltkroes van culturen. (Kingston is een havenstad: tussenstop handel en scheepvaart).

Bob Marley is de verpersoonlijking van de reggae, hij was de man die reggae buiten Jamaica populair maakte. Muziek van Bob Marley wordt nog steeds gedraaid. de muziek is aantrekkelijk door universele thema's en laid back tempo.

Muziek van Bob Marley nu nog steeds wereldwijd populair. Staat zelfs sinds 2009 op Unesco lijst van immaterieel erfgoed.

Muziek Bob Marley wordt nog vaak gecoverd. Bijvoorbeeld Redemption song (linkjes onder foto’s)

- John Legend op piano (2017 Nobel Peace Prize award ceremony)

- Beyonce en Eddie Vedder

Kenmerken:

Inhoud: muziek diende als verzet:

- zwarte bevolking tegen ‘the system’, streven naar gelijkheid

- hogere spirituele staat te bereiken: rastafari

Muzikale kenmerken:

-Laidback tempo

-Afterbeat: accent op de derde tel van de vierkwartsmaat

Rastafari 

De religieuze en culturele stroming van de Jamaicaanse rastafari's (het "rastageloof") is nauw verbonden met reggae. De rastafari is een Afrocentrische religie die zich in de jaren dertig in Jamaica ontwikkelde. Het heeft als doel (solidariteits)banden tussen alle inheemse en etnische groepen van Afrikaanse afkomst aan te moedigen en versterken.

De artiesten dragen vaak de rastakapsels zoals de bekende dreadlocks en ze geloven in de geneesende en medicinale werking van ganja. 

Muziek met een boodschap

Reggaemuziek is ook een middel om belangrijke boodschappen van het rastafarisme over te brengen. De muzikant wordt de boodschapper en zoals Rastafari's het zien; 'de soldaat en de muzikant zijn instrumenten voor verandering'. Ook hier hebben we te maken met de strijd van het (oorspronkelijke) Afrikaanse volk tegen slavernij en kolonisatie.

Het One Love Peace Concert was een concert in de Jamaicaanse hoofdstad Kingston dat plaatsvond op 22 april 1978. Bob Marley speelde op het concert. Het concert is bekend omdat Bob Marley daar de twee politieke aartsvijanden, Michael Manley en Edward Seaga, op het podium riep en ze de hand liet schudden met de boodschap: One Love. Voor dat wel zeer nobel gebaar kreeg Bob Marley later dat jaar 'The Peace Medal Of The Third World' van de Verenigde Naties.

Redemption Song

Muziek als stem voor iedereen: gaat over onrechtvaardigheid, verzet, liefde en menselijkheid.

Het nummer spoort aan "jezelf te bevrijden van geestelijke slavernij", omdat "niemand behalve wijzelf onze geesten kunnen bevrijden". 

5. Sex Pistos 

(jaren '70)

Punk

Sociale onvrede 

Anarchie

DIY

Mode

1977

God Save The Queen

Punk

De Britse punkband Sex Pistols heeft slechts kort bestaan, maar had een grote invloed op de ontwikkeling van de popmuziek. De stroming waarvan de Sex Pistols deel uitmaakten werd punk genoemd en had een sterk anarchistisch karakter, dat zich zowel in kleding als in gedrag manifesteerde.

Sociale onvrede

Begin jaren ‘70 gaat het slecht met de economie in Engeland. Er heerst een enorme werkloosheid onder de jeugd. Er ontstaan vele stakingen en er heerst een enorme ontevredenheid jegens de regering. De jongeren zijn helemaal klaar met de zoetsappige hippietijd die tot in de jaren 70 duurde.

Muziek wordt de uitlaatklep voor al de frustraties. In 1970 gebruikt een journalist de term ‘punk’ wat engels voor ´tuig´ is. Dit is het moment waarop de popmuziek gedefinieerd wordt. 

Tijdens optredens ging het er ruig aan toe. Er vonden moshpits plaats en een concertbezoek kon al een heel avontuur op zich zijn.

Anarchie

Ook wordt de punk gerelateerd aan anarchisme. Schoppen tegen het systeem dat “verrot” is. Geen regels, geen regering. 

Het anarchisten symbool was te zien in o.a. grafitti-werken en kledingstijlen. Ook de Sex Pistols brachten dit onderwerp vaak terug in hun muziek (enigszins ironisch aangezien ze later tekende bij een grote platenmaatschappij).

.

Het nummer “God save the Queen” van de Pistols was opzettelijk uitgebracht met een opzettelijk controversiële bedoeling. Dit was rond de tijd van koningin Elizabeth’s 25ste jaar als koningin van Engeland. 

Het nummer was al eerder geschreven en heette van oorsprong “No future”. De BBC weigerde de plaat te draaien, maar kon daarmee niet verhinderen, dat de plaat binnen korte tijd aan de top van de hitparade stond.

DIY

Doe-het-zelf is het aspect van de punk-subcultuur waar alles door het individu zelf wordt gedaan. Dit omvat vaak het verspreiden van fanzines, het boeken van shows en het opnemen van en maken van muziek.

Mode

Punkkleding is voornamelijk te herkennen aan o.a.:

• veiligheidsspelden op gescheurde shirts of broeken

• het gebruik van make-up op het lichaam en/of gezicht,

• gebruik van kettingen, hangslotjes en veel 'studs'

• het anarchismesymbool (een A in een cirkel) dat op kledingstukken wordt gestift of genaaid

• strakke broeken met opvallende prints erop, soms binnenstebuiten gedragen, evenals andere kledingstukken

• leren jassen met buttons of afbeeldingen van punkbands, of met in verf aangebrachte (politieke) kreten erop

• De haardracht is fluorescerend, zwart, wit, rood of groen geverfd haar. Vooral de hanenkammen, in het Engels Mohawk genoemd, naar het gelijknamige indianenvolk, waren populair. Verder waren ook gekleurde lokken haar en asymmetrische snit populair.

De punkmode werd in Engeland in de jaren zeventig voor een groot deel bepaald door modeontwerpster Vivienne Westwood en haar vriend Malcolm McLaren (muzikant, kunstenaar, kledingontwerper en manager-impresario van de Sex Pistols), die deze modecultuur propageerden vanuit hun winkel SEX aan de King's Road in Londen

Sex Pistols

God save the queen waarin ze het Engelse koningshuis en volkslied belachelijk maken.

5. David Bowie

(jaren '70)

Alter ego's

Ziggy Stardust 

Zomer 1972

The Rise And Fall Of Ziggy Stardust And The Spiders From Mars

Alter Ego’s

Begin jaren zeventig bewees David Bowie dat er in de vluchtige wereld ook serieuze muziek gemaakt kon worden. Het resultaat was een album waarmee hij zowel zijn jonge fans als de kritische muziekpers aan zich wist te binden: The Rise And Fall Of Ziggy Stardust And The Spiders From Mars, dat in de zomer van 1972 uitkwam.

David Bowie liet ons tijdens zijn levensjaren kennis maken met verschillende alter ego’s van hemzelf. 

Ziggy Stardust

Eén van de meest bekende personages die David Bowie aannam was Ziggy Stardust.

Ziggy Stardust. Tijdens zijn Ziggy Stardust Tour in 1972 en 1973 stond David Bowie ook als het personage op het podium.

Met zijn androgyne uiterlijk schiep hij verwarring (en belichaamde hij de bevrijding van de seksuele identiteit) bij oudere generaties met conservatievere waarden, die een duidelijke (rollen)scheiding tussen mannen en vrouwen hadden.

− Ziggy is een man die vrouwelijk aandoet doordat hij zijn haar heeft geverfd en/of make-up draagt (over een gladgeschoren gezicht) wat destijds over het algemeen alleen vrouwen deden.

− Hij heeft een ‘unisex’ kapsel dat zowel bij mannen als bij vrouwen in de mode was.

− Hij draagt een strak glitterpak dat in die tijd ook door vrouwen werd gedragen en/of het strakke pak toont een lichaam dat niet uitgesproken mannelijk of vrouwelijk is.

− Zijn act / mimiek / bewegingen zijn niet uitgesproken mannelijk of vrouwelijk: hij slaat bijvoorbeeld glimlachend een arm om de man naast hem en flirt dan zoals een vrouw zou doen.

− Als man zingt hij met een hoge (vrouwelijke) stem. 

Toppop

David Bowie treed in Nederland als Ziggy Stardust op bij toppop in 1974 met het nummer Rebel Rebel.

6. Saturday night fever 

(eind jaren '70)

Discomuziek

Clubs

Dansfilms

Dance

1977 - Amerikaanse muziekfilm

Soundtrack: Beegees

Discomuziek

Disco, een genre van dansmuziek, kwam in de VS op tijdens de late jaren 1960 en begin 1970. Disco kan worden gezien als een reactie van de tegencultuur van de jaren zestig op zowel de dominantie van rockmuziek.

Het geluid wordt getypeerd door vier-op-de-vloer beats, gesyncopeerde baslijnen, strijkerssecties , hoorns, elektrische piano , synthesizers en elektrische ritmegitaren .

Clubs

Tegen het einde van de jaren zeventig hadden de meeste grote Amerikaanse steden bloeiende discoclubscènes, en dj 's mixten dansplaten in clubs zoals Studio 54 in Manhattan.

Nachtclubbezoekers droegen vaak dure, extravagante en sexy mode. Er was ook een bloeiende drug subcultuur in de disco scene, met name voor drugs die de ervaring van dansen op de luide muziek zou verbeteren en de knipperende lichten, zoals cocaïne. Disco clubs weerspiegelden ook de seksuele revolutie van dit tijdperk

Dansfilms

Terwijl artiesten publieke aandacht kregen, speelden platenproducenten die achter de schermen werkten een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het genre. Films zoals Saturday Night Fever (droegen bij aan de populariteit van de discotheek. (zie slide 21)

Dans

Er werden verschillende dansstijlen ontwikkeld tijdens de periode van populariteit van de disco in de Verenigde Staten, waaronder "the Bump " en "the Hustle ".

Bekende discokunstenaars zijn onder meer Donna Summer,  Earth Wind & Fire , the Bee Gees  en Chaka Khan .

Disco nam af als een belangrijke trend in de populaire muziek van eind jaren zeventig tot begin jaren tachtig, maar bleef een belangrijke invloed uitoefenen op de ontwikkeling van elektronische dansmuziek , house , en hiphop.

Saterday Night Fever is een filmklassieker waarin John Travolta op zijn best is als coole, hippe disco-dansgod.

In de film komt niet enkel het verhaal van Tony Manero aan bod, maar ook de hele disco-subcultuur. Door de film werd disco razend populair. De soundtrack van de film, met een heleboel liedjes van de Bee Gees, werd de meest verkochte ooit. Ook de rest van de cultuur werd door de film in de verf gezet: hippe pakjes, seksuele ontrouw en gracieuze danschoreografieën.

Saturday Night Fever is één van de eerste voorbeelden van kruisbestuiving, waarin de film aan populariteit won door de soundtrack en andersom.

8. Kraftwerk

(jaren '70)

Pioniers elektronische muziek

Zeer invloedrijk

Kunst

Autobahn

November 1974

Pioniers elektronische muziek

Ralf Hütter en Florian Schneider richtten Kraftwerk op in 1970 in hun zelfgebouwde Kling Klang Studio in Düsseldorf, die ze ook vaak hun 'laboratorium' noemden. 

Na een paar jaar experimenteren verwierven ze internationale erkenning met hun revolutionaire elektronische muziek, die gekenmerkt werd door veel experimenteerdrift en synthesizer-gebruik.

De doorbraak van het duo komt in 1974. Kraftwerk brengt dan het album met de gelijknamige single ‘Autobahn’ uit in Europa en Amerika. Het nummer slaat wereldwijd aan en daarmee is de basis gelegd voor jaren van succes.

De muziek van Kraftwerk was toentertijd zeer vernieuwend. Het werd een van invloedrijkste band uit de twintigste eeuw. Dankzij nieuwe synthesizers en drumcomputers kon het geluid van popmuziek zich blijvend vernieuwen.

Zeer invloedrijk

Hun muziek is van invloed geweest op tal genres en artiesten. Zonder Kraftwerk was er geen techno en house maar ook andere genres werden door hen beïnvloed zoals disco en rap.

Ook David Bowie raakte halverwege de jaren zeventig in de ban van Kraftwerk. Zijn fascinatie nam zulke vormen aan dat hij besloot om in gezelschap van zijn vriend en collega Iggy Pop in Berlijn neer te strijken.

Ook werden de songs van Kraftwerk nog ontelbaar vaak worden gesampeld door rappers zoals Dr. Dre en Jay-Z.

Voor velen was Kraftwerk dus de meest invloedrijke popgroep van de 20ste eeuw. Kraftwerk werd zelfs belangrijker dan The Beatles. .

Kunst

Kraftwerk ís kunst!

Niet alleen muzikaal is Kraftwerk kunst, ook qua artwork en podiumpresentatie mag men hen tot de conceptuele kunst rekenen. De hoezen zijn prachtige staaltjes van grafische kunst en op het podium ziet het er ook altijd verrassend artistiek uit.

9. Hiphop

(eind jaren '70)

Straatcultuur

Subcultuur

Grote publiek

Commercie

6 september 1979

"Rapper's Delight"

Straatcultuur

Hiphop. Het meest beluisterde muziekgenre op Spotify ter wereld is geboren uit verzet en groot geworden door commercie. Het werd de spreekbuis voor zwarte jongeren

Hiphop ontstond in de jaren zeventig toen de sociaal-economische positie van veel zwarte Amerikanen slecht was. De straten worden geregeerd door criminele bendes, deze verpaupering een vruchtbare voedingsbodem voor allerlei nieuwe creatieve uitingen

Er werd geëxperimenteerd met het draaien van nieuwe muziek op straat tijdens zogenaamde blockparties. Bestaande latin- en funknummers werden gestript tot er alleen een beat over was. De hiphop was geboren.

Subcultuur

Ook hiphop was een subcultuur een way of life met: eigen muziek, kleding, dans & graffiti. Waar b-boyen het fysieke aspect van hiphop is, is graffiti het visuele element ervan.

Breakdance: zie slide 25

Graffiti

- Eind jaren zestig beginnen zowel activisten als bendeleden hun territorium af te bakenen door muren te taggen (labelen) met hun eigen logo of (bij)naam.

Grote publiek

‘Rapper’s Delight’ van The Sugarhill Gang is de eerste grote hiphop-hit ooit, en dus de eerste keer dat het grote publiek, in 1979, kennismaakt met de muziekstijl. “I said a hip hop, hippie to the hippie, the hip, hip a hop, and you don't stop, a rock it” rapt Wonder Mike over een beat die geleend (= sample) is uit het nummer ‘Good Times’ van discogroep Chic. Dus dat er muziek van een andere plaat werd gebruikt op een nieuwe plaat, wat leidde tot een rechtszaak.

Het tegenwoordig meest bekende onderdeel van de hiphop – rap – ontstaat vreemd genoeg het laatst. Wel bestonden er al MC’s (masters of ceremony oftewel ceremoniemeesters) die de dj introduceren en het publiek opzwepen. Gaandeweg ontstaat het gebruik onder MC’s – of rappers, zoals ze vanaf dat moment ook genoemd worden – om op de maat van de muziek een geïmproviseerde tekst te rijmen.

DUS: Muzikale kenmerken

- Een DJ (maakt de beat) MC (Master of Ceremony = rapper)

- Geen instrumenten maar:

- Draaitafel met platen: samples, scratchen

- Beatboxen

- Rap

Commercie

In 1986 sluit Adidas een contract met Run DMC. De drie New Yorkers waren de eerste muzikanten die een endorsement deal met adidas gesloten hadden. Het leverde run DMC niet alleen een contract op van meer dan een miljoen maar ook een eigen Run DMC Adidas Superstar sneaker lijn. Dit was baanbrekend in die tijd. Zo werd hiphop dus commercieel & de sneaker als fashion statement was geboren.

Zie clip volgende dia

Run DMC

" My Adidas " is de eerste single van Run-DMC 's derde album Raising Hell.

BREAKDANCE

B-boys

Moves

Olympische sport

Battels

Ook wel breaking of bboying: elkaar uitdagen (‘battle’) en jezelf te tonen in een kring van dansers/publiek op straat

Moves

Kenmerken van Breakdance

individuele, solistische, geïmproviseerde dans. Iedere danser beheerst bepaald repertoire ‘moves’, die ritmisch worden uitgevoerd. voorbeelden van ‘moves’ zijn: six step, turtle, headspin, windmill, swipe en flare

vier soorten moves:

-top rock (staand)

-footwork (gehurkt)

-powermoves

-freezes (poses).

draaien en steunen op ongewone steunpunten (zoals schouders of hoofd)

Olympische sport

Leeft nog steeds wordt in 2024 mogelijk een Olympische sport

10. MTV 

(jaren '80)

24/7 wereldwijd

Videoclip

Sterrendom

Mainstream

1 augustus 1981: 1e uitzending

24/7 wereldwijd

Op 1 augustus, maar dan in 1981, start een nieuw tijdperk in de muziekgeschiedenis. MTV start met televisie uitzendingen op de Amerikaanse markt.

Door de oprichting van MTV werden er 24 uur per dag videoclips uitgezonden en was de ‘clip’ onlosmakelijk verbonden aan de popsongs.

De jeugd zit gekluisterd aan de buis met het bekijken van videoclips. Say what?! De allereerste uitzending wordt geopend door The Buggles met “Video Killed The Radio Star”. Europa moet nog 6 jaar wachten: op 1 augustus 1987 gaat MTV Europe de lucht in.

Videoclips

De zender zou de popmuziek blijvend veranderen. Vanaf dat moment was het niet alleen belangrijk dat een band of artiest een goed album en een hitgevoelige single afleverden, een gelikte videoclip was vanaf dat moment een extra voorwaarde voor wereldwijd succes. In de eerste jaren waren het vooral blanke pop- en rockartiesten die baat hadden bij het veelbekeken station, met Michael Jackson als een van de weinige uitzonderingen. 

Onder druk van managers en platenmaatschappijen besloot MTV vanaf het midden van de jaren tachtig meer zwarte acts te vertonen, zoals Prince.

Michael Jackson voegde aan het genre muziekvideo complexere verhaallijnen en special effects toe en introduceerde een mix tussen korte film en muziekvideo met ongekend succes als gevolg.

Sterrendom

Het sterrendom heeft een enorme boost gekregen door het verschijnsel videoclip. In jaren ‘ 60 van de vorige eeuw zetten de Beatles al stappen in de richting van wat uiteindelijk de videoclip zou worden. 

Michael Jackson zou later met zijn videoclip ‘Thriller’ de lat heel hoog leggen in dit genre. Hij introduceerde een mix tussen korte film en muziekvideo met ongekend succes als gevolg. 

Het feit dat de popster niet alleen te horen was, maar ook te zien was (wereldwijd) verhoogde zijn status nog veel meer.

Tegenwoordig worden veel popsterren “gemaakt”. De cultuurindustrie is constant opzoek naar nieuwe sterren. Hierbij is het goed kunnen zingen al lang niet meer het belangrijkste criterium (eventuele valse tonen kunnen door de techniek weer recht gebogen worden), het image en de styling van de popster minstens zo belangrijk.

Mainstream

Door programma’s als MTV unplugged werden undergroud bands als Nirvana ‘onbedoeld’ groot. (Voorbeeld volgende slide)

MTV Unplugged

Nirvana's come as you are

Vanaf de jaren '90 - nu

1990 -2000: 

grunge, house, Britpop, hip-hop, boy- en girlbands, R&B, hergebruiken elementen (samples, covers)

Vanaf 2000: 

mp3, streamingdiensten als Spotify, singer-songwriter, DJ's als exportproduct, K-pop, samenwerkingen, autotune, sociale media, gevolg van Internet, rol muziekindustrie verandert, geen grenzen, talentenshows, festivalcultuur

1990-2000

Het begin van de jaren negentig werd getypeerd door de zwaardere rockmuziek van bands als Nirvana. Zij speelden Grunge. Ook hier verschoof het zwaartepunt steeds meer van Amerika naar Engeland, waar de Britpop zijn opmars maakte. Dit was eigenlijk Beatles-muziek in een nieuw jasje. 

Naast de rockmuziek ontstonden in de loop van de jaren negentig ook de Boy- en Girl-Bands. Voorbeelden hiervan zijn Take That en de Spice Girls. Zij maakten commerciële liedjes die vooral het jongere publiek (al vanaf een jaar of 4) erg aanspraken. 

Ook doet de  house zijn intrede. 

Zero's

Er is in de jaren '00 niet echt sprake van een overheersende stroming of een dominant genre. Misschien is dat wel de algemene noemer waarmee we de jaren '00 moeten typeren.

Het internet is de grootste oorzaak van deze ontwikkelingen. Elk voorgaand decennium kent toch wel zijn kenmerkend geluid sinds de jaren 50. 

Rol internet 

-  heeft aan een  een dusdanige versplintering meegeholpen van de muziek dat er geen kenmerkend geluid voor de 00's is? 

- zorgde ervoor dat de rol van de muziekindustrie als belangrijkste bemiddelaar tussen consument en artiest langzaam maar zeker verdween. 

- zorgde dat je makkelijk nieuwe muziek kon ontdekken. Tot in de jaren '90 was je eigenlijk zeer beperkt in je bronnen om nieuwe muziek te ontdekken, terwijl er nu eigenlijk geen grenzen meer zijn. Iedereen kan een compleet eigen smaak ontwikkelen, omdat zo'n beetje alle denkbare muziek vrij (legaal maar vooral ook illegaal) verkrijgbaar is.

MEER WETEN?

music on the map (school tv)

https://schooltv.nl/programma/music-on-the-map/

Ontstaan

Popmuziek is in wezen een Amerikaans fenomeen dat in de jaren zestig z’n definitieve vorm kreeg. 

Waar West-Europa de wieg is van wat wij vandaag klassieke muziek noemen en van Westerse volksmuziek of folk, is Amerika het geboorteland van de popmuziek. (Al betekent dat uiteraard niet dat in Europa geen goede popmuziek gemaakt zou zijn of worden).

De popmuziek die vandaag te dag voornamelijk als pop beschouwd wordt, is voortgevloeid uit de spirituals, blues en de ragtime die begin vorige eeuw op gang kwamen. En ook uit de rock en roll en beatmuziek.

populaire muziek

De term popmuziek is  afgeleid van de term “populaire muziek”. Maar wat is dan “populaire muziek”? Waren Mozart, Bach Beethoven en Gershwin in hun tijd dan niet razend populair? 

Wat is het essentiële verschil tussen die “klassieke” muziek en het fenomeen dat wij “popmuziek” noemen? 

Popmuziek is eigenlijk gewoon een verzamelnaam voor alle muziek die sinds de 60er jaren in de mode gekomen is. Alle muziek die de grote massa, vooral de jeugd, aansprak en goed verkocht.

3 pijlers

Voordat je muziek “popmuziek” kunt noemen moet de muziek voldoen aan enkele eisen. Noem ze gerust de pijlers van de popmuziek:

1. MEDIA

Wordt je muziek veel gedraaid op de radio, dan ben je populair. Is je muziek nooit te horen op de radio, dan kent niemand je en ben je dus niet populair. Vandaag de dag is er natuurlijk veel meer dan alleen radio. (youtube, Spotify)

2. VERKOOP

Binnen de massacultuur speelt de cultuurindustrie een belangrijke rol. Het doel van deze cultuurindustrie is winst maken. Cultuur wordt dus koopwaar! 

De popmuziek draait volledig op deze industrie. Popmuziek wordt alleen populair als deze op grote schaal verspreid kan worden. Denk hierbij aan beeld- en geluidsdragers (CD, DVD), massamedia (TV, radio), Internet.

2. CONCERTEN

Ook dat is een simpele. Kopen er veel mensen een kaartje om je in levende lijve te zien, dan ben je populair. Komen er twee maar twee man naar je luisteren in een café, ben je dat allesbehalve populair.

Dus: Media, verkoop, concerten. Voldoet een liedje aan die drie eisen, dan is het per definitie popmuziek. Daarnaast is popmuziek sterk gericht op jeugd en is expressie is belangrijker dan technische vaardigheid.

Stijlen

Popmuziek beperkt zich dus verre dus niet alleen tot 1 genre. Rock, hiphop, r&b, dance, punk, metal, noem maar op. In wezen is het allemaal popmuziek.

De eerste popmuziek-stijlen waren rock-'n-roll en beatmuziek. Daar gaan we zo naar kijken.

OEFENVRAGEN

Vragen uit wikiwijs die hier goed bij aansluiten zijn:

17,  36, 38, 39, 40, 44 t/m 49, 55, 56, 78 t/m 80

ZELF OEFENEN VOOR DE TOETS!

EXAMENVRAGEN OEFENEN

Examen 2014 blok 4:

Dit blok gaat over wereldmuziek en populaire muziek in de tweede helft van de twintigste eeuw. 

VRAAG 1: 2p

Wereldmuziek is een verzamelbegrip voor volksmuziek, 'etnische' muziek en gecultiveerde muziek met wortels buiten de cultuur van het Westen. In de jaren zestig van de twintigste eeuw hadden westerse popmusici grote belangstelling voor muziekstijlen uit andere culturen.

In geluidsfragment 1 hoor je Within You Without You van The Beatles uit 1967. In deze song wordt volop geput uit de Indiase muziekcultuur. Er wordt bijvoorbeeld gebruikgemaakt van Indiase instrumenten, zoals de sitar.

Beschrijf nog twee aspecten van deze song waaruit de invloed uit de Indiase muziek blijkt. 

Geluidsfragment 1

ANTWOORD VRAAG 1

maximumscore 2

twee van de volgende:

− het gebruik van de drone OF lange aanhoudende klanken

− het glijden van de ene toon naar de ander OF het zingen met veel glissando's

− het zingen met lange noten

− het snel van lage naar hoge tonen gaan (arpeggio's) op het  snaarinstrument (voordat de zang start)

VRAAG 2: 2p

De belangstelling voor niet-westerse cultuuruitingen, bijvoorbeeld voor muziek en beeldende kunst, maar ook voor religie en spiritualiteit, was een onderdeel van de hippiecultuur.

Geef kort aan wat de hippiecultuur inhoudt. Leg vervolgens uit waarom de interesse in niet-westerse cultuuruitingen past bij de hippiecultuur. 

ANTWOORD VRAAG 2

maximumscore 2

Het antwoord moet de volgende strekking hebben:

• De hippiecultuur is een reactie op de westerse burgercultuur (afwijzen van 'de gevestigde orde' en omarmen van het ideaal 'peace, love and brotherhood') 1

• De interesse in niet-westerse cultuuruitingen past bij deze tegenbeweging, omdat in deze culturen andere (inspirerende) normen en waarden aangetroffen (konden) worden. Deze werden onderwerp van onderzoek en experiment in de hippie-cultuur 1

VRAAG 3: 1p

Ook in de jaren zeventig en tachtig bleven westerse muzikanten inspiratie putten uit de muziek van niet-westerse culturen. De Amerikaanse popmuzikant Paul Simon had in 1970 wereldwijd succes met El Cóndor Pasa. Deze song is gebaseerd op een oud Peruaans volksliedje. 

In geluidsfragment 2 hoor je de song van Paul Simon. In fragment 3 hoor je El Cóndor Pasa, uitgevoerd door de Peruaanse groep Los Incas. De manier waarop Simon hier niet-westerse muziek gebruikt als inspiratiebron is anders dan die van The Beatles.

Beschrijf op welke wijze Paul Simon zijn inspiratiebron gebruikt. 

Geluidsfragment 2

Geluidsfragment 3

ANTWOORD VRAAG 3

Maximumscore 1

Paul Simon gebruikt de originele muziek van Los Incas (zonder daar iets aan te veranderen) en voegt daar (alleen) een eigen Engelse tekst aan toe.

VRAAG 4: 1p

In 1984 maakte Paul Simon een reis door Zuid-Afrika. Hij speelde er samen met verschillende Zuid-Afrikaanse bands, waaronder de Boyoyo Boys en de groep Ladysmith Black Mambazo.

In geluidsfragment 4 hoor je Son Op uit 1977 van de Boyoyo Boys. Zij speelden hun muziek op accordeon, gitaar, basgitaar en drums. Deze instrumentatie is vergelijkbaar met die van westerse popmuziek uit die tijd, maar de structuur van Son Op is anders.

Geef aan in welk opzicht de structuur van Son Op anders is dan die van westerse popmuziek uit die tijd. (Je kunt eventueel ter vergelijking gebruik maken van geluidsfragment 5)

Geluidsfragment 4

Geluidsfragment 5

Paul Simon en Zuid-Afrika

In Zuid-Afrika heerste in de jaren tachtig nog een streng apartheidsbeleid,

waarbij de regerende blanken afdwongen dat de verschillende etnische

groepen van elkaar gescheiden leefden, woonden en werkten. De blanken

hadden rechten (en voorrechten) die de andere groepen in Zuid-Afrika

niet hadden. Bovendien was er sprake van strenge politieke censuur. De

bekendste strijder tegen het apartheidsregime is Nelson Mandela, die 27

jaar gevangen werd gehouden vanwege zijn acties tegen het regime.

De westerse wereld veroordeelde dit regime en kondigde een

economische en culturele boycot af. Toch reisde de Amerikaanse

popmuzikant Paul Simon in 1984 naar Zuid-Afrika. Hij maakte er opnames

met de Boyoyo Boys en de zanggroep Ladysmith Black Mambazo.

Tekst 1

ANTWOORD VRAAG 3

maximumscore 1

een van de volgende:

− Er is geen couplet-refreinstructuur.

− alleen ritme / nadruk op ritme / er is (bijna) geen melodie / er is geen

instrument met de melodiefunctie.

− Er is veel (nadruk op) herhaling

VRAAG 5: 2p

In 1986 bracht Paul Simon de LP Graceland uit. Dit album was het resultaat van Simons samenwerking met verschillende Zuid-Afrikaanse muzikanten. Om de LP Graceland te promoten trad Paul Simon met de zanggroep Ladysmith Black Mambazo op in de bekende Amerikaanse tv-show Saturday Night Live. 

Een foto van dit optreden en de voorbereiding erop zie je op afbeelding 1. In filmfragment 1 zie je een ander optreden van Paul Simon met de groep. (zie volgende dia)

De producer van de show Saturday Night Live was onzeker over het succes van dit optreden en daarmee het succes van de show. Dit blijkt onder meer uit zijn woorden "als het niks wordt, dan knippen we het eruit".

Geef twee redenen waarom de producer toen huiverig was voor dit optreden. Laat de kwestie van de apartheid in Zuid-Afrika hier buiten beschouwing. 

Tekst 1

Paul Simon en Zuid-Afrika

In Zuid-Afrika heerste in de jaren tachtig nog een streng apartheidsbeleid,

waarbij de regerende blanken afdwongen dat de verschillende etnische

groepen van elkaar gescheiden leefden, woonden en werkten. De blanken

hadden rechten (en voorrechten) die de andere groepen in Zuid-Afrika

niet hadden. Bovendien was er sprake van strenge politieke censuur. De

bekendste strijder tegen het apartheidsregime is Nelson Mandela, die 27

jaar gevangen werd gehouden vanwege zijn acties tegen het regime.

De westerse wereld veroordeelde dit regime en kondigde een

economische en culturele boycot af. Toch reisde de Amerikaanse

popmuzikant Paul Simon in 1984 naar Zuid-Afrika. Hij maakte er opnames

met de Boyoyo Boys en de zanggroep Ladysmith Black Mambazo.

Afbeelding 1

Videofragment 1

ANTWOORD VRAAG 5

maximumscore 2

twee van de volgende:

− In de Verenigde Staten werd het gezamenlijk optreden van een blanke artiest met een zwarte muziekgroep nog niet door iedereen geaccepteerd.

− De muziek en dans werden in de VS door sommigen nog steeds gezien als onbeschaafde/vreemde muziek van zwarten.

− De muziek was nog niet bekend bij het publiek (de LP was nog niet verkrijgbaar) en verschilde sterk van wat een breed publiek toen kende en/of het was onduidelijk of deze 'vreemde' muziek (al direct) in de smaak zou vallen bij het publiek.

− Het was onduidelijk of deze Afrikaanse groep wel een goed optreden kon verzorgen in zo'n show (zij waren voor het eerst in de Verenigde Staten en daar volledig onbekend).

per juist antwoord 1

VRAAG 6: 2p

Het project dat Paul Simon in Zuid-Afrika ondernam en de LP Graceland die daaruit voortkwam kregen wisselende reacties. Sommigen hadden kritiek op Simon, anderen konden voor zijn project en de LP juist veel waardering opbrengen.

Geef voor beide standpunten een argument. 

Tekst 1

Paul Simon en Zuid-Afrika

In Zuid-Afrika heerste in de jaren tachtig nog een streng apartheidsbeleid,

waarbij de regerende blanken afdwongen dat de verschillende etnische

groepen van elkaar gescheiden leefden, woonden en werkten. De blanken

hadden rechten (en voorrechten) die de andere groepen in Zuid-Afrika

niet hadden. Bovendien was er sprake van strenge politieke censuur. De

bekendste strijder tegen het apartheidsregime is Nelson Mandela, die 27

jaar gevangen werd gehouden vanwege zijn acties tegen het regime.

De westerse wereld veroordeelde dit regime en kondigde een

economische en culturele boycot af. Toch reisde de Amerikaanse

popmuzikant Paul Simon in 1984 naar Zuid-Afrika. Hij maakte er opnames

met de Boyoyo Boys en de zanggroep Ladysmith Black Mambazo.

ANTWOORD VRAAG 5

maximumscore 2

• kritiek (één van de volgende): 1

− Hij moet zich houden aan de culturele boycot, die internationaal is afgesproken om de apartheid te beëindigen; die doorbreekt hij en daarmee houdt hij het regime in stand.

− Hij gebruikt muziek van Zuid-Afrikaanse muzikanten voor eigen doeleinden en gewin.

• waardering (één van de volgende): 1

− Hij geeft deze muziek op deze manier een podium dat anders niet bereikbaar was geweest; dat is gunstig voor deze muziekgroepen.

− Deze samenwerking tussen zwart en blank is een daad tegen het regime / met deze samenwerking doorkruist hij het regime