5.3 Variatie in genotypen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g
• Leerjaar 2

5.3: Variatie in genotypen

Herhalen

- Welke 2 soorten cellen heb jij in jouw lichaam?

- Welke cellen komen voor in paren?

- Hoe noem je een erfelijke eigenschap die je aan de buitenkant ziet?

leerdoelen

- Je kunt beschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat. 

- je kunt omschrijven wat een mutatie is en je kunt omschrijven hoe kanker ontstaat.

Geslachtelijke/ongeslachtelijke voortplanting bij planten

Planten kunnen zich geslachtelijk en ongeslachtelijk voortplanten.

Als je iets leest als:

bollen

knollen

uitloper

wortelstok    ..... dan is het ongeslachtelijke voortplanting

Ongeslachtelijke voortplanting

Het genotype is precies hetzelfde bij de nakomelingen als bij de ouderplant. 

Het fenotype kan anders zijn: bijvoorbeeld door milieuomstandigheden.

Variatie in genotype door geslachtelijke voortplanting

- Welk gen terecht komt in een geslachtscel is toeval (50%).

- Er zijn veel verschillende combinaties. 

- Daardoor ontstaat bij geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen. 

- En dus verschillen in fenotype

Variatie in genotype

5.3: Variatie in genotypen

Weet jij het nog?

Hoe geef je aan dat het om een mannetje of vrouwtje gaat?

Hoe geef je met letters aan dat een eigenschap homozygoot dominant is?

Kruisingschema

Een kruisingsschema is een tabel met alle mogelijke combinaties van allelen bij een kruising. Met een kruisingsschema kun je voorspellen wat de kans is dat een nakomeling een bepaald fenotype krijgt.

Erfelijkheid

Kruisingen

Stambomen

Percentages bereken

De kans op nakomelingen met een eigenschap wordt in percentages weergegeven. B=geel b=rood

Maak een kruisingschema van de volgende kruising:

Bb x Bb

Mutatie

- Plotselinge verandering in het DNA: mutatie  (gemuteerd = veranderd)

- Foutje/ beschadiging celdeling

- Organisme waar je mutatie ziet is een mutant.

- Bv albino (geen pigment) > zie alligator 

Mutagene invloeden

- Foutjes in de celdeling door mutagene invloeden

- Door straling, chemische stoffen. 

- Soms mutatie (verandering) in celdeling.

- Cel gaat ongeremd delen > tumor/gezwel.

- Snelle deling, tumor groeit hard, noemen we kanker.

- Door het bloed vervoert in hele lichaam > uitzaaiingen

kanker

Aan de slag

Lees de tekst van BS 5.3

Maak daarna vraag 1 t/m 4

Over 10 minuten bespreken we de eerste 2 vragen.

Huiswerk en evaluatie

HW

Leer de aantekeningen en maak de 
opdrachten van 5.3 af.

Weet jij nu.....

Woordenlijst

Ongeslachtelijke voortplanting: Voortplanting zonder zaden/eicellen. De dochterplant heeft hetzelfde genotype als de ouderplant.

Geslachtelijke voortplanting: voortplanting met zaden/eicellen, er ontstaat variatie in het genotype

variatie in genotypen: Verschillende genotypen binnen één soort.

Tot uiting komen: Je ziet het in het fenotype.

mutatie: Plotselinge verandering van het DNA.

mutant: Individu met een gemuteerd allel in het fenotype.

mutagene invloeden: Invloeden uit de omgeving die de kans op een mutatie vergroot, zoals uv-straling en sigarettenrook

Huiswerk

3.5

Lees in je boek bladzijde 190 t/m 193

Maak online opdracht 1 t/m 3 en 5 t/m 7

Evaluatie

In deze les heb ik geleerd hoe variatie in genotypen ontstaat?

Evaluatie

Ik weet wat een mutatie is en hoe kanker ontstaat?