4.4 In en om het kasteel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Hallo!

Niet vergeten;

- Telefoon in je kluis! Zie ik hem wel? Dan ben je hem kwijt tot het einde van de dag.

- Wil je iets zeggen of vragen? Steek je hand omhoog.

- Laptops op tafel.

Wie is de leenman en wie is de leenheer?

1. De ridder is de leenman, de koning is de leenheer
2. De ridder is de leenheer, de koning de leenman
3. De monnik is de leenheer, de koning de leenman
4. De koning is de leenman, de boer is de leenheer

Welk begrip hoort bij de leenman en leenheer?

1. Klooster
2. Geestelijke
3. Drieslagstelsel
4. Leenstelsel

Wie was Karel de grote?

4.4

In en om het kasteel

B1

Dagmenu

1. Introductie                       (5min)

2. Oriëntatie                        (15min)

3. Opdrachten                     (15min)

4. Afsluiting                          (5min)

Tijd van monniken en ridders

Werken voor de graaf

Alles en iedereen op het land van de graaf was van hem. Ook de mensen. Zij waren zijn horigen. Ze werkten als boer in zijn gebied. Een groot deel van hun oogst moesten ze aan hem betalen. 

Werken voor de graaf

Soms kreeg de graaf ruzie met zijn buurman. Dan moesten ze voor hem vechten. Ook moesten ze onbetaalde klussen voor de graaf uitvoeren. Dat noem je herendiensten. Bijvoorbeeld een weg of brug repareren, of werken op de akkers van de graaf. De graaf was ook de baas over hun leven. Een horige mocht pas reizen, verhuizen of trouwen als de graaf dat goed vond

Een graaf beschrijft zijn bezit

‘Vlakbij de kerk wonen zeven horige boeren; elke boer betaalt mij 200 kilo graan, 4 karren hout, 4 kippen en 5 eieren, en 2 varkens. In mei en augustus moeten ze veertien dagen herendiensten doen.

Bij het dorp Velp zijn drie horige boeren. Zij moeten een vierde deel van de graanoogst aan mij betalen. Op de Veluwe, bij het dorpje Monnikhuizen, zijn vijf horige boeren; ieder betaalt mij 70 kilo graan, 2 varkens en 12 kippen.’

Een grote verandering

In de vroege Middeleeuwen verbouwden boeren hun akkers elk jaar opnieuw. Hoe ze mest moesten gebruiken, wisten ze waarschijnlijk niet. Daardoor werd de grond onvruchtbaar. De oogsten werden steeds kleiner.

Een grote verandering

Rond het jaar 800 ontdekten boeren een manier om het land beter te verbouwen. Ze verdeelden daarvoor hun grond in drie akkers. Elk jaar lieten ze één akker braak (leeg) liggen. Wel lieten ze hun vee erop lopen. Door de poep (mest) en door het jaar rust, werd de grond weer vruchtbaar. Dit heet het drieslagstelsel.

4.4

In en om het kasteel

B1

Dagmenu

1. Introductie                       (5min)

2. Oriëntatie                        (15min)

3. Opdrachten                     (15min)

4. Afsluiting                          (5min)

Tijd van monniken en ridders

Drie standen

In de Tijd van monniken en ridders leefden de mensen in drie groepen, de standen.

De eerste stand waren de geestelijken. Dat waren alle mensen van de kerk: de nonnen en monniken in hun kloosters, de bisschoppen en de priesters. En ver weg in Rome hun baas, de paus.

Drie standen

De tweede stand was de adel: de koning en zijn leenmannen, de graven en de ridders. De mensen van de eerste en tweede stand hadden de macht en het bezit.

De derde stand was het grootst. Bij deze stand hoorden vooral de boeren: de horigen

Schaakstukken

Je kent misschien wel het bordspel schaken. Dit zijn schaakstukken uit de vroege Middeleeuwen. Je ziet o.a. een koning (6) en een koningin (7), ridders (2 en 4) en een bisschop (3).

Een veilig huis

Het huis van een graaf werd vaak aangevallen. Daarom moest hij een stevig huis hebben. Een slimme graaf liet eerst een heuvel maken. Daarop bouwde hij zijn huis en een toren. Van daaruit kon hij de vijand goed zien aankomen. In de toren kwamen smalle schietgaten. Soldaten konden daardoor veilig pijlen naar de vijand afschieten. De eerste kastelen waren van hout, maar later van steen. Toen kwamen er meer torens en dikke muren bij een kasteel.

Een veilig huis

In de vroege Middeleeuwen moest een kasteel vooral een veilige plek zijn, geen gezellig woonhuis. De kastelen waren heel eenvoudig ingericht. In de winter was het er ijskoud, want kastelen hadden nog geen glazen ramen. De bewoners maakten dan een vuur in een grote ruimte. Daar probeerden ze warm te blijven. De winters waren voor de ridders lang en saai.

Help!

Horigen hadden veel plichten, dingen die ze móesten doen. Maar ze hadden ook rechten: de graaf moest zijn horigen beschermen bij gevaar. De Tijd van monniken en ridders was een gevaarlijke tijd. Vaak waren er rovers in het gebied. De graaf moest die met zijn ridders wegjagen. 

Help!

Lukte dat niet, dan mochten zijn horigen naar het kasteel vluchten. Daar konden ze schuilen. De graaf mocht dat niet weigeren. Vaak hielp de graaf zijn horigen goed, want aan een dode horige had hij niets. Maar sommige graven deden niets voor hun horigen. Dan was er niemand die hen hielp.

Dit moet je onthouden

Een leenman liet een kasteel voor zichzelf bouwen. Het kasteel was vooral een veilige plek. Boeren die in het gebied van de graaf woonden, heetten horigen. Ze hadden veel plichten.

In de vroege Middeleeuwen waren de mensen verdeeld in drie standen: de geestelijken, de adel en de boeren.

Hoe heet de boer die werkt voor de graaf?

1. Vrije boer
2. Horige
3. Ridder
4. Koning

1. Directe democratie
2. Indirecte democratie
3. Geen democratie
4. Wat is democratie? Kan ik dat eten?

Wat is het drieslagstelsel?

Opdrachten/Huiswerk

Maak:

4.4C & 4.4D

Volgende les: Verder met opdrachten 4.4 en werken aan je werkstuk