V4 - T2 - voortplanting les 3

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

welkom! 

planning:

hoofdstuk voortplanting

formatieve SO voortplanting 

toets DNA + voortplanting (buiten de toetsweek om)  

thema 2 - voortplanting

basisstof 1

ongeslachtelijke voortplanting

leerdoelen

Na deze les:

• ken je de gebeurtenissen tijdens de celcyclus en toepassen.
  
• weet je dat door ongeslachtelijke voortplanting nakomelingen ontstaan die genetisch identiek zijn aan de ouder. 
• herken je ethische en biologische argumenten bij standpunten over klonen van organismen. 

begrippen - BS1

celdeling

moedercel

dochtercel

ongeslachtelijke voortplanting

weefselkweek

kloon -> klonen

mitose

spiraliseren

plasmagroei

celcyclus

DNA-replicatie/ DNA-synthese

S-fase 

chromatiden

centromeer

M-fase

interfase

G2-fase / G1-fase / G0-fase

centrosoom

centriolen

profase

prometafase

trekdraden

kernspoel

metafase

anafase

telefase

ethische argumenten biologische argumenten

embryosplitsing

celkerntransplantatie

celdeling

het proces waarbij er uit 1 moedercel 2 dezelfde dochtercellen ontstaan gebeurd in een organisme bij:

• vervangen van cellen
• groei
• ongeslachtelijke

       voortplanting

celdeling

in stappen: 

1. mitose = kerndeling 
2. celdeling = insnoering v.h. celmembraan
3. plasmagroei 
4. celstrekking 

celdeling begrippen

kerndeling= kernsplitsing = mitose 

celmembranen

insnoeren

plasmagroei = celstrekking = cytoplasma

celdeling

wat is er nodig om van 1 cel 2 cellen te maken? 

alle organellen in de cel 

moeten 2x aanwezig zijn

-> dus ook de celkern : mitose

celdeling

celcyclus

binas 76A

G = gap = rust

celdeling

celcyclus

binas 76A

S-fase = synthese

DNA-replicatie = 

DNA-synthese 

chromosomen worden 

verdubbeld tot twee 

 chromatiden

celdeling

celcyclus

binas 76A

m-fase

• mitotische fase
  
• kerndeling
  
• ontstaan van de 2 cellen
  

mitose 

binas

76B1

centriolen:

vormen de 

trekdraden

Chromosomen

Bij de verdubbeling van het DNA worden homologe chromosomen (een van vader een van moeder) verdubbeld.

Voor de replicatie bestaan de chromosomen uit één chromatide.

Na de replicatie bestaan de chromosomen uit twee zusterchromatiden.

ongeslachtelijke voortplanting

planten die zich voortplanten 

door celdeling = kloon

• uitlopers
• knollen
• knoppen
• bollen
• stekken
• klonen

Klonen: 

celkerntransplantatie

donorkoe: 

• onbevruchte eicellen
  

superkoe:

• celkern verwijderd
  
• in onbevruchte eicellen gestopt
  

draagkoe:

• implantatie eicellen met nieuwe celkern
  

voor- en nadelen klonen

ethische vs. biologische

voordeel:

• grip op behoud erfelijke eigenschappen
  
• inbreng nieuwe eigenschappen

nadeel:

• vatbaarder voor ziektes door minder genetische variatie
• mens grijpt in in de natuur
• moederdier wijst jong soms af

argumenten

• argumenten voor of tegen iets
• biologisch of ethisch
• ethische argumenten worden beïnvloed door wie je bent: op basis van je geloof of levensovertuiging.
• biologische argumenten zijn feiten

ethisch argument biologie 

• Organismen zijn door hogere machten of de natuur gevormd en de mens mag zich daar niet mee bemoeien.
• Medisch ingrijpen moet gericht zijn op een verbetering van de situatie, dus mag iemand die niet gelukkig is mijn zijn / haar lichaam deze zo aanpassen dat  hij/zij dat wel is.
• Je mag dieren niet als een product gebruiken.
• God heeft ons de kennis gegeven, dus moeten we die gebruiken.

biologische argumenten

• Mensen hebben voornamelijk vlakke tanden en zouden dus vooral een herbivoor (planteneter) zijn.
  
• Het klonen van dieren vergroot de kans op een miskraam.
• Door het ingrijpen van de mens kan er voorkomen worden dat een dieren soort uitsterft. 

voor- en nadelen klonen

voordeel:

• grip op behoud erfelijke eigenschappen
  
• inbreng nieuwe eigenschappen in onderzoek

biologisch argument

ethisch argument

nadeel:

• vatbaarder voor ziektes door minder genetische variatie
• mens grijpt in in de natuur
• moederdier wijst jong soms af

thema 2 - voortplanting

basisstof 2

geslachtelijke voortplanting

Leerdoelen

Na deze les kun je:

• uitleggen hoe door meiose geslachtscellen ontstaan en de bevruchting verloopt.


• de delen en werking van het voortplantingsstelsel van de mens beschrijven.

begrippen

geslachtelijke voortplanting

geslachtscellen /

gameten

somatische cellen /

lichaamscellen 

bevruchting

haploïde cellen

zygote cellen

diploïde cellen

reductiedeling 

meiose I en meiose II 

eicel (oöcyt)

zaadcellen

testes (ev. testis)

spermatogenese

ovaria

öogenese

follikel

poollichaampje

ovulatie

Celfusie

Geslachtelijke voortplanting wordt gekenmerkt door het versmelten van twee (geslachts)cellen en diens genetische informatie uit de kern.

De nieuwe cel bevat dus een dubbel aantal chromosomen.

Geslachtscellen (gameten) 

meiose

Somatische (lichaams)cellen 

mitose

waarom is er verschil tussen lichaamscellen en geslachtscellen? 

bij bevruchting versmelten 2 cellen samen

•  bij versmelting 2 lichaamscellen zou er te veel DNA in de bevruchte cel komen
  
• daarom bevatten geslachtscellen maar de helft van het genetisch materiaal
  

hoe ontstaan de cellen? 

somatische cellen= lichaamscellen d.m.v. mitose 

gameten  =  geslachtscellen d.m.v. meiose 

meiose binas 76

start 

• 1 cel (2n) diploide
  
• 92 chromatiden

resultaat

• geen synthese tussendoor
  
• 4 cellen (n) haploïde
  
• elk 23 chromatiden
  

mitose 

• gewone celdeling
  
• symmetrisch: 1 cel -> 2 kopie cellen
  
• diploïde cellen (2 sets = 2 n)  
  
• normaal 23 sets, 46 chromatiden 
  
• na S-fase 23 paren met 96 chromatiden 
  

meiose 

• celdeling voor geslachtscellen 
  
• asymmetrisch: 1 cel -> 4 gameten
• haploïde cellen (1 set = n)
  
• geen synthese 
• meiose 1 -> 23 sets 46 chromatiden
• meiose 2 -> 23 chromatiden

diploïd/haploïd

	diploïd	haploïd
celtype	somatisch	gameet
afk .	2n	n
chromo-somen	in paren	enkel
cel	lichaam	zaad/ei
deling	mitose	meiose
mens	46	23

Bevruchting

Bij de bevruchting fuseren twee gameten. De gameten bevatten de helft van de genetische informatie (n).

Dit levert een bevruchte cel op met een normale hoeveelheid genetische informatie (2n)

bevruchting

Bevruchting

Bevruchting = het versmelten van de kernen van de zaadcel en eicel

Bevruchting

Bij de bevruchting fuseren twee gameten. De gameten bevatten de helft van de genetische informatie (n).

Dit levert een bevruchte cel op met een normale hoeveelheid genetische informatie (2n)

voortplantingsorganen 

mens

mannelijke voortplantingsorgaan

teelballen

• zaadbuisjes waarin de zaadcellen worden geproduceerd
• in de bijballen worden de zaadcellen opgeslagen

waarom in een balzak?

• de temperatuur is hier zo'n 2 graden kouder
  
• dit is gunstig voor de productie van de zaadcellen

zaadlozing

• seksuele opwinding -> zwellichamen worden gevuld met bloed = erectie 
• na verdere prikkeling van de eikel gaan de zaadcellen vanaf bijballen via zaadleider naar zaadblaasjes en prostaat  eiwitten en voedingsstoffen worden toegevoegd = sperma
• sperma verlaat de penis via de urineleider

eigenschappen sperma

• eiwitten
  
• zaadcellen
  
• vocht
• basische pH -> zo langer in leven in zure vagina
  
• buiten lichaam gaan ze na 5 minuten dood
• in vagina leven ze 24-48 uur (tot wel 5 dagen)
• beweegt met een zweepstaart 

het vrouwelijke voortplantingselsel

eicellen

• in de eierstokken
• vanaf geboorte miljoenen aanwezig 
• -> fase begin meiose = diploïde
• -> puberteit afronding meiose I = haploïde 
• zit blaasje omheen = follikel -> barst open = ovulatie = eisprong = halverwege meiose II (BS4)

het vrouwelijke voortplantingsstelsel 

bevruchting

• sperma = basisch -> vagina = zuur
  
• spermacel moet toch bij eicel zien te komen
• sperma cel en eicel versmelten
  
• zona pellucida wordt dan ondoordringbaar
• 1 sperma cel per eicel want anders polyspermie = veel chromosomen = niet levensvatbaar

Zet de fasen van de                  in de juiste volgorde:

1

2

3

4

5

6

7

8

Wat een voordeel van geslachtelijke voorplanting?

1. toename in genetische variatie
2. sneller vatbaar voor ziektes
3. genetisch identieke nakomelingen
4. geen partner nodig

wat is bevruchting?

1. het groeien van een appel aan een boom?
2. een bijtje die een bloemetje bestuift
3. het samensmelten van 2 gameten
4. de reductiedeling bij meiose

de route van een zaadcel: 

teelballen

bijbal

prostaat

zaadblaasjes

zaadleider

urineleider

Waar komen de spermacel en eicel samen voor bevruchting?

1. teelbal
2. baarmoeder/eileiders
3. urineleider
4. vagina

Wat is polyspermie?

1. sperma met teveel zaadcellen
2. bevruchting van een eicel op de verkeerde plek
3. sperma met teveel eicellen
4. bevruchting van een eicel met meerdere spermacellen tegelijk

baarmoederslijmvlies

baarmoederhals

eileider

vagina

eierstok

baarmoeder

eicel in follikel

huiswerk

maak opdrachten 1 t/m 18

lees BS 3