H. 4, par. 2. Nederland in de Tweede Wereldoorlog

Nederland in de Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog en dekolonisatie
1 / 46
suivant
Slide 1: Diapositive
GeschiedenisMiddelbare schoolvmboLeerjaar 4

Cette leçon contient 46 diapositives, avec diapositives de texte et 3 vidéos.

time-iconLa durée de la leçon est: 70 min

Éléments de cette leçon

Nederland in de Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog en dekolonisatie

Slide 1 - Diapositive

...beschrijven hoe Nederland bezet werd en welke veranderingen Duitsland doorvoerde in het Nederlandse bestuur.

...voorbeelden geven en voorbeelden herkennen van
collaboratie, verzet en aanpassing.

...beschrijven hoe de laatste oorlogsjaren in Nederland verliepen.
Aan het einde van de les kan je...

Slide 2 - Diapositive

In 1939 begon de Tweede Wereldoorlog met de inval van Polen door Duitsland.
Stalin pikte het andere deel van Polen in.

Door de blitzkrieg veroverde Duitsland snel grote delen van West-Europa.

Bij de Slag om Engeland verloor Hitler voor het eerst.

In 1941 viel Hitler Rusland binnen: Operatie Barbarossa.

Bij de Slag om Stalingrad werden de Duitsers in 1943 verslagen.

Herhaling

Slide 3 - Diapositive

In 1941 was Pearl Harbor gebombardeerd: de VS vocht mee tegen de asmogendheden.

1943 was een keerpunt in de oorlog: het ging slechter met de asmogendheden.

Op D-day (6 juni, 1944) begon de invasie. Duitsland werd nu van twee kanten aangevallen. 

In mei 1945 gaven de laatste soldaten zich over.

Japan gaf zich over na de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki.

Herhaling

Slide 4 - Diapositive

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
De bezetting
Leerdoel:
Je kan beschrijven hoe Nederland bezet werd en welke veranderingen Duitsland doorvoerde in het Nederlandse bestuur.
Begrippen:
Duitse bezetting
capitulatie
regering in ballingschap
B
Collaboratie en verzet
Leerdoel:
Je kan voorbeelden geven en voorbeelden herkennen van collaboratie, verzet en aanpassing.
Begrippen:
collaboratie
verzet
persoonsbewijs
C
Nederland bevrijd
Leerdoel:
Je kan beschrijven hoe de laatste oorlogsjaren in Nederland verliepen.
Begrippen:
distributiestelsel
Operatie Market Garden
Spoorwegstaking


gelijkschakeling
rechtsstaat


Februaristaking

Hongerwinter

Slide 5 - Diapositive

Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Nederland neutraal gebleven. Dat hoopte de bevolking ook in 1939.

Toch was er een mobilisatie.

Het Nederlandse leger was slecht bewapend en niet voorbereid op een moderne oorlog.

Leerdoel:
Je kan beschrijven hoe Nederland bezet werd en welke veranderingen Duitsland doorvoerde in het Nederlandse bestuur.
Begrippen:
Duitse bezetting
capitulatie
regering in ballingschap
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting

gelijkschakeling
rechtsstaat

Slide 6 - Diapositive

Op 10 mei 1940 viel het Duitse leger Nederland toch aan.

De Duitse blitzkrieg trof Nederland hard. De Duitsers hadden veel betere en modernere wapens.

Ook landden er parachutisten achter de verdedigingslijn van de Nederlanders.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting
Een foto van 10 mei 1940: Duitse parachutisten worden boven Nederland gedropt.

Slide 7 - Diapositive

Toch bood het Nederlandse leger op sommige plekken behoorlijk tegenstand.

Bijvoorbeeld bij Den Haag en Rotterdam. 

Maar ook bij de Grebbeberg en de Afsluitdijk hield het Nederlandse leger stand.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting

Slide 8 - Diapositive

Na vijf dagen strijd duurde het Hitler te lang.

Op 14 mei gaf hij het bevel om Rotterdam te bombarderen.

Ook dreigde hij andere steden te bombarderen. 

Hier konden de Nederlanders niet tegen op: ze capituleerden (ze gaven zich over). Vanaf dat moment was de Duitse bezetting een feit.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting

Slide 9 - Diapositive

De koninklijke familie en de regering was op tijd naar Engeland gevlucht.

Tijdens de oorlog verbleven ze daar als een regering in ballingschap. Dit is een regering die zegt de wettelijke macht te hebben, maar die deze macht niet kan uitoefenen. 



§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting
Vanuit Londen sprak koningin Wilhelmina het Nederlandse volk toe via Radio Oranje.

Slide 10 - Diapositive

De nazi’s stuurden het Nederlandse parlement naar huis en benoemde de Oostenrijkse nazi Arthur Seyss-Inquart als leider van het Duitse bestuur.

Het Duitse bestuur voerde gelijkschakeling in. Dat betekent dat vanaf dat moment alle organisaties en media onder directe controle van de nazi's kwamen:
  • Censuur: Duitsers bepaalden wat er in de kranten/radio kwam. Daarnaast controle op werk kunstenaars. 
  • Veel organisaties (vakbonden, jeugdorganisaties) verboden. Alleen nationaalsocialistische organisaties mochten blijven.
  • Verbod op politieke partijen. Alleen NSB (Nationaalsocialistische Beweging) mocht bestaan.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting

Slide 11 - Diapositive


Gelijkschakeling
vanaf mei 1940



Elke burger, organisatie en vereniging moest zich houden aan de ideeën van de Nazi's en trouw zijn aan het Leidersbeginsel. Iedereen die dit niet deed, 
werd ontslagen en of opgepakt.
Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur)


Slide 12 - Diapositive

Tijdens de Duitse bezetting was Nederland geen rechtsstaat meer.

Burgers werden niet meer beschermd tegen onrechtmatig optreden van de overheid.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting

Slide 13 - Diapositive

Slide 14 - Vidéo

De Nederlandse bevolking reageerden op verschillende manieren op de Duitse bezetting.
  • Collaboratie
  • Verzet
  • Aanpassing
Leerdoel:
Je kan voorbeelden geven en voorbeelden herkennen van collaboratie, verzet en aanpassing.
Begrippen:
collaboratie
verzet
persoonsbewijs
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet

Februaristaking

Slide 15 - Diapositive

Sommige Nederlanders werkten samen met de vijand. Dat heet collaboratie

De meeste collaborateurs waren lid van de NSB.

Sommigen hielpen de nazi’s met het opsporen van joden en het verzet.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet

Slide 16 - Diapositive




Alle post- en sierduiven moeten worden gedood. 
Duiven vliegen vrij rond en kunnen 
boodschappen brengen naar de geallieerden.

Duivenpootjes mét ring moeten 
als bewijs worden ingeleverd.

Slide 17 - Diapositive

Voorbeelden van collaboratie:

  • Nederlanders helpen met het opsporen van joden en het verzet
  • Nederlandse jongens melden zich vrijwillig voor het Duitse leger of de SS

Sommige Nederlanders waren het eens met de nazi’s, maar anderen probeerden persoonlijk beter te worden van de collaboratie.

Collaborateurs werden gezien als ‘fout’ en landverraders

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet

Slide 18 - Diapositive

Verzet is het tegenwerken van de vijand. Bijvoorbeeld door:
  • Aanslagen of overvallen te plegen
  • Onderduikers helpen
  • Verzetskranten uitbrengen (om de censuur te verbreken)
  • Te staken
  • Sabotage plegen (dingen expres kapot maken)
  • Radio Oranje luisteren
  • Spotprentjes uitbrengen
  • Persoonsbewijs vervalsen
  • Etc.


§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet

Slide 19 - Diapositive

Slide 20 - Diapositive

Vanaf 1941 moest iedere Nederlander een persoonsbewijs bij zich dragen. Dit was een identiteitsbewijs. 

Dat maakte opsporing van tegenstanders en joden makkelijker.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet

Slide 21 - Diapositive

Een belangrijke verzetsactie was de Februaristaking in 1941.

Het was een grote staking onder de bevolking van Amsterdam en omstreken tegen het optreden van de bezetter.

De aanleiding was een razzia waarbij 427 joden waren opgepakt.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet

Slide 22 - Diapositive

De Duitsers traden streng op tegen de Februaristaking.

Ze gebruikten geweld tegen de stakers; honderden stakers raakten gewond of werden opgepakt.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet

Slide 23 - Diapositive

De NSB telde zo'n 100.000 leden.
In het verzet zaten naar schatting 25.000 Nederlanders.

En de rest?

Zij pasten zich aan, aan de nieuwe situatie.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet

Slide 24 - Diapositive

Ook voor Nederland was de Tweede Wereldoorlog een totale oorlog. Dat betekent dat alles in de samenleving draait om de oorlog.

  • Met censuur en propaganda proberen de Duitsers steun te krijgen voor de oorlog.
  • De Nederlandse economie wordt geheel ingezet door Duitsland.
Leerdoel:
Je kan beschrijven hoe de laatste oorlogsjaren in Nederland verliepen.
Begrippen:
distributiestelsel
Operatie Market Garden
Spoorwegstaking
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd

Hongerwinter

Slide 25 - Diapositive

Na het verlies bij de Slag om Stalingrad moesten alle Duitse mannen het leger in. Daarom werden zo'n 500.000 Nederlandse mannen tewerkgesteld in de Duitse fabrieken. 

Veel Nederlandse mannen doken onder om aan deze tewerkstelling te ontkomen.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd

Slide 26 - Diapositive



Arbeidsinzet
mei 1943





Wat begon als vrijwillig werken in Duitsland, wordt in 1943 verplicht: alle mannen tussen 18 en 35 jaar moeten zich melden.
Uiteindelijk werken rond de 500.000 
Nederlanders in Duitsland.

Slide 27 - Diapositive



Vechten voor 
de vijand








De Nederlandse SS bestond uit ongeveer 7000 man.

Slide 28 - Diapositive

De Duitsers namen steeds meer Nederlandse goederen in beslag. 

Gevolg: een groot tekort aan voedsel in Nederland.

Er kwam een distributiestelsel. Het bestuur voerde bonnen in, waarmee de schaarse producten eerlijk werden verdeeld. 

Het verzet ging deze distributiebonnen namaken, zodat ook ondergedoken mensen genoeg voedsel konden krijgen. 
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd

Slide 29 - Diapositive

Op 6 juni 1944, D-Day, kwamen de geallieerden in Normandië aan op het Europese vasteland. Zij rukten vervolgens op via Frankrijk en België richting Nederland.

In september 1944 begon Operatie Market Garden. Dit was het plan om via Nederland Duitsland binnen te vallen. 
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd

Slide 30 - Diapositive

De operatie mislukte: de geallieerden konden Arnhem niet veroveren.

Daarom waren in 1944 alleen delen van Brabant en Limburg bevrijd.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
Na operatie Market Garden was het groene gedeelte van Nederland bevrijd

Slide 31 - Diapositive

In september 1944 riep de Nederlandse regering vanuit Engeland op tot een spoorwegstaking.

Zo probeerde de regering het Duitse leger te verzwakken

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
De Duitsers waarschuwde van te voren: een spoorwegstaking heeft gevolgen voor de voedselvoorraden in Nederland! 

Slide 32 - Diapositive

0

Slide 33 - Vidéo


Dolle Dinsdag
5 september 1944



De opmars van de geallieerden na D-Day gaat erg snel. De gebeurtenissen worden gevolgd op illegale radio's: "Ze zijn in Nederland!"



Slide 34 - Diapositive






Duitse soldaten slaan op de vlucht voor de naderende geallieerden.
Maar de geallieerden komen helemaal niet...

Het volksfeest was veel te voorbarig losgebarsten.






Slide 35 - Diapositive

Door de spoorwegstaking kwam er bijna geen voedsel meer naar het gedeelte van Nederland boven de grote rivieren.
Er brak een hongerwinter uit in de winter van 1944-1945.

De hongersnood kostte 20.000 Nederlanders in het westen en noorden van het land het leven

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd

Slide 36 - Diapositive




De Hongerwinter had een aantal oorzaken. Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd. Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren



Slide 37 - Diapositive






Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd,
werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer



Slide 38 - Diapositive

Pas op 5 mei 1945 was heel Nederland bevrijd.

We vieren dat ieder jaar op 5 mei. Op 4 mei herdenken we de slachtoffers met dodenherdenking.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd

Slide 39 - Diapositive


Duitse capitulatie
4 mei 1945



In Hotel De Wereld in Wageningen wordt op 5 mei onderhandeld 
over de onvoorwaardelijke overgave van de Duitse troepen in Nederland.
De Duitse troepen hebben zich overigens al op 4 mei overgegeven 
aan de geallieerden.







Slide 40 - Diapositive


De Bevrijding
mei 1945



De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel. 
Dit eiland werd pas op 20 mei 1945 bevrijd.


Slide 41 - Diapositive

Na de oorlog werden NSB’ers, collaborateurs en ‘moffenmeiden’ (meisjes die een relatie hadden met een Duitser) vaak opgepakt en in het openbaar belachelijk gemaakt.

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd

Slide 42 - Diapositive





Hoewel het is verboden, is de reactie van Nederlanders op verraders, 
profiteurs en collaborateurs begrijpelijk.


Slide 43 - Diapositive

§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
DeBoze burgers
Belangrijke personen en jaartallen
10 mei 1940

1941

1944



5 mei 1945
Duitsland valt Nederland binnen

Februaristaking

Spoorwegstaking
Operatie Market Garden
Slag om Arnhem

Heel Nederland is bevrijd

Slide 44 - Diapositive

Bron met een tekst
Je moet een bron bekijken. De bron is een tekst. Hoe pak je dat aan?
1. Kijk nog NIET naar de vraag over de tekst.
2. Lees eerst het bijschrift/ toelichting/ onderschrift/ titel. Staan er jaartallen? (Het bij- of onderschrift vertelt soms meer van de bron, dan de bron zelf)
3. Onderstreep de belangrijke woorden, namen, stukken in de tekst.
4. Wat is het doel van de maker? Wat wil hij/ zij je vertellen?
5. Lees de vraag over de tekst.
6. Begin je antwoord met het opschrijven (herhalen) van de vraag.
7. Schrijf dus altijd in je antwoord: In de bron staat… (geef een voorbeeld uit de bron).

Slide 45 - Diapositive

Slide 46 - Vidéo