V4 - T4: BS1 Ontwikkeling van het leven

BS1: Ontwikkeling van het leven
V4
Thema 4
Evolutie
1 / 38
suivant
Slide 1: Diapositive
BiologieMiddelbare schoolvwoLeerjaar 4

Cette leçon contient 38 diapositives, avec quiz interactifs, diapositives de texte et 1 vidéo.

time-iconLa durée de la leçon est: 60 min

Éléments de cette leçon

BS1: Ontwikkeling van het leven
V4
Thema 4
Evolutie

Slide 1 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Leerdoelen
  1. Je hebt een algemeen inzicht in het ontstaan van leven op aarde;
  2. Je kunt onderscheid maken in anorganische en organische stoffen;
  3. Je kunt onderscheid maken tussen autotrofe en heterotrofe organismen;
  4. Je kunt willekeurige organismen indelen in domeinen en rijken;

Slide 2 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Hoe oud is de aarde?

Slide 3 - Carte mentale

4,6 miljard jaar
Hoeveel jaar geleden ontstond het eerste leven op aarde?

Slide 4 - Carte mentale

3,8 miljard jaar
Geologische tijdsschaal (BINAS 94A)
De aarde ontstond ong. 4,6 miljard jaar geleden
 
Eerste eencellige organismen ontstonden ong. 3,8 * 10^9 jgl in het PRECAMBIUM

Eerste meercellige organismen ontstonden ong. 670 * 10^6 jgl

Eerste landplanten: ong. 400 * 10^6 jgl in DEVOON

Eerste vaatplanten: ong. 350 * 10^6 jgl

Eerste dinosauriers (reptielen): ong. 250 * 10^6 jgl in het MESOZOICUM (Trias, Jura en Krijt)

Massa-extinctie dinosauriers: 65 * 10^6 jgl; start CENOZOICUM, zoogdieren worden dominant

Eerste mensachtigen: ong 5 * 10^6 jgl



Slide 5 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 6 - Vidéo

Cet élément n'a pas d'instructions

De rode lijn in de grafiek geeft de zuurstofspanning aan in de atmosfeer van de aarde, waarbij de x-as van rechts naar links gelezen moet worden. Hoe verder naar links, hoe langer geleden. 1 Ga op de x-as betekent 1 miljard jaar geleden.
Geef een verklaring voor stijgen van de zuurstofspanning in stage 4 van de grafiek.

Slide 7 - Question ouverte

Cet élément n'a pas d'instructions

Stijgen van de zuurstofspanning
De eerste organismen waren anaerobe prokaryoten

Cyanobacteriën = blauwalgen
- autotroof
- produceren zuurstof 
- anaerobe organismen werden vergiftigd 
- zuurstofconcentratie in atmosfeer nam toe (2miljard jaar geleden) 
- Eerste aerobe heterotrofe organismen ontstaan  

Slide 8 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Wat is anorganische stof?
Leg het begrip uit en geef voorbeelden

Slide 9 - Carte mentale

Cet élément n'a pas d'instructions

organisch <-> anorganisch
Anorganische stoffen zijn:
  • klein en eenvoudig gebouwd
  • bestaan maar uit een paar atoomsoorten
  • belangrijkste voorbeelden: O2, CO2, H2O, NO3-, N2 etc

Organische stoffen zijn:
  • ingewikkelder van bouw
  • bestaan ten miste uit C, H en (meestal) O atomen (vaak N en/of P en soms S en andere soorten)
  • zijn door organismen geproduceerd 
  • belangrijkse voorbeelden: glucose, zetmeel, aminozuren, eiwitten, DNA/RNA, chlorofyl

Slide 10 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

organisch <-> anorganisch

Slide 11 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Welke stoffen zijn anorganisch? en welke zijn anorganisch?
Sleep de moleculen naar de juiste categorie.
anorganische moleculen
organische moleculen
water
glucose
zetmeel
zuurstof
aminozuur
eiwit
CO2
nitraat
DNA
stikstof (N2)
RNA
bladgroen

Slide 12 - Question de remorquage

Cet élément n'a pas d'instructions

prokaryoot <-> eukaryoot
prokaryoot
  • Geen celkern: DNA los in cytoplasma 
  • Evolutie: anaeroob --> aeroob, enkel heterotroof --> hetero + autotroof
  • Altijd eencellig
  • Domeinen: bacteriën en archaea
eukaryoot
  • Celkern aanwezig
  • Vaak meercellig (soms eencellig)
  • Domein: eukyaroten (rijken: schimmels, planten en dieren)

Slide 13 - Diapositive

Archaea zijn oerbacterien die op zeer extreme plaatsen leven 
BS1: autotroof <-> heterotroof
autotroof
  • Nemen alleen anorganische stoffen uit hun omgeving op
  • Produceren hun eigen organische stoffen  
  • Foto-autotroof (energie uit licht), chemo-autotroof (energie uit chemische processen)

heterotroof
  • Produceren eigen organische stoffen uit andere organische stoffen
  • Nemen ook organische stoffen op uit omgeving want zijn daarvan afhankelijk
  • Domein: eukyaroten (rijken: schimmels, planten en dieren)

Slide 14 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

in afwezigheid van zuurstof
maakt organische stof uit anorganische stof
cellen van dit organisme hebben (echte) celkernen
cellen van dit organisme hebben geen celkernen
in aanwezigheid van zuurstof
organismen die organische stof maken uit andere organische stof
autotroof
prokaryoot
anaeroob
eukaryoot
aeroob
heterotroof

Slide 15 - Question de remorquage

Cet élément n'a pas d'instructions

Van levenloos naar leven: zelforganisatie
anorganische stof
organische
 stof
prokaryote cel
energie
energie
Zelforganisatie: ontstaan van nieuwe eenheden waarbij nieuwe eigenschappen ontstaan op een hoger organisatieniveau (emergente eigenschap)

Slide 16 - Question de remorquage

Cet élément n'a pas d'instructions

Zelforganisatie

= het proces waarbij in een chaotisch systeem structuren ontstaan doordat de onderdelen van het systeem ongeleid interacties met elkaar aangaan.

Voorbeelden
  • Organische moleculen uit de oersoep --> eerste oercellen
  • Celdifferentiatie
  • Populatievorming

Slide 17 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Miller-Urey experiment
Creeren van organische stof (o.a. suikers en aminozuren) uit een mengsel van anorganische stoffen ammoniak, methaan, water en waterdamp.

Elektrische ontladingen uit bliksem als katalysator voor chemische evolutie.

Slide 18 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Ontstaan van anorganische stoffen
Oeratmosfeer:

- Geen zuurstof
- mengsel van ANORGANISCHE N2, H2O, CO, H2, NH3, CH4, H2S
- door energie ioniseren deze gassen tot koolstof, waterstof, zuurstof, stikstof
--> ORGANISCHE STOFFEN

Miller-Urey experiment: ontstaan aminozuren en nucleotiden

Slide 19 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Ontstaan van levende cellen dmv zelforganisatie
THEORIE 1: OERZEEEN
Eerste organische stoffen kwamen terecht in de oerzeeëen
- Verdamping: indikking
- Kleine organische moleculen 
--> grote organische moleculen (protobionten druppels, voorlopers van cellen)
--> eerste cellen

Slide 20 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Ontstaan van levende cellen dmv zelforganisatie
THEORIE 2: BLACK SMOKERS
- vulkanische schoorstenen 
- 400C water, hoge druk 
- zwart door mineralen 

--> Voorwaarden aanwezig voor vorming van protobionten

THEORIE 3: 
Bouwstenen voor leven afkomstig uit de ruimte

Slide 21 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Van prokaryoot naar eukaryoot:

endosymbiosetheorie (BINAS 94C)

weer een voorbeeld van zelforganisatie

Slide 22 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Endosymbiosetheorie
Eukaryoten zijn ontstaan uit grote prokaryoten 
--> instulping celmembraan: ontstaan kernmembraan, celkern, endoplasmatisch reticulum
--> ingesloten bacteriën: mitochondrien, chloroplasten

Slide 23 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Aanwijzingen voor de endosymbiosetheorie
1. Mitochondrien en chloroplasten hebben eigen, ringvormig DNA dat lijkt op DNA van bacterien 
2. Dubbel membraan
3. Zelfde afmetingen als bacterien

Slide 24 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Welke twee organellen zijn volgens de endosymbiose theorie onderdeel gaan uitmaken van eukaryote cellen?

Slide 25 - Question ouverte

Cet élément n'a pas d'instructions

Biodiversiteit

= Verscheidenheid aan organismen
Steeds groter naarmate aarde zich verder ontwikkelde
boom van het leven
Taxonomie


Systematisch orderen van organismen op basis van uiterlijke overeenkomsten en moleculaire homologie

Slide 26 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Taxon / taxa
indelingseenheid die gezamenlijk een groep vormen
Indeling in 3 domeinen
op basis van celmorfologie en moleculaire homologie
moderner maar omstreden

1. Bacterien 
2. Eukaryoten 
3. Archaea

Slide 27 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 28 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

3 domeinen

Slide 29 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

6 rijken

Slide 30 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

stam

Slide 31 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

BS1: Zet de taxa in de juiste volgorde. Boven in de grootste en onderin de kleinste.
soort (species)
ondersoort (ras)
geslacht (genus)
familie
orde
klasse
stam
rijk
domein

Slide 32 - Question de remorquage

Cet élément n'a pas d'instructions

Welk celtype hoort bij welk domein/rijk?
prokaryota
funghi 
(schimmels)
animalia
(dieren)
plantae
(planten)

Slide 33 - Question de remorquage

Cet élément n'a pas d'instructions

BS1: taxonomie (indelingsbiologie)
taxon (mv taxa)
indelingsrang

binaire naamgeving
Genusnaam soortnaam
vb Canis lupus (wolf)

genusnaam met hoofdletter
soortaanduiding met kleine letter

Er is sprake van verwantschap bij zelfde Genusnaam

Slide 34 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Twee binomiale namen van organismen zijn:

Trifolium repens
Trifolium pratense

Trifolium is....
A
de genusnaam (geslachtsnaam)
B
de soortnaam

Slide 35 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Twee binomiale namen van organismen zijn:

Pinus sylvestris
Angelica sylvestris

Er is...
A
wel sprake van verwantschap
B
geen sprake van verwantschap

Slide 36 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Leerdoelen
  1. Je hebt een algemeen inzicht in het ontstaan van leven op aarde;
  2. Je kunt onderscheid maken in anorganische en organische stoffen;
  3. Je kunt onderscheid maken tussen autotrofe en heterotrofe organismen;
  4. Je kunt willekeurige organismen indelen in domeinen en rijken;

Slide 37 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Zelfstudie
  1. Maak een conceptmap waarin je alle begrippen van BS1 verwerkt
  2. Maak oefn van bvj

Slide 38 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions