Par. 2.5 Erosie en sedimentatie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

WELKOM!

Nodig: 

• Chromebook 
• Boek en schrift
• aantekenblad + pen voor aantekeningen.

Planning

• Kort herhalen 2.4
• Nakijken opgaven 2.4
• Start par. 2.5 

Herhaling

De volgende 5 slides bevatten herhalingsvragen over 2.4

Beantwoord de vragen zonder hulp van aantekenschrift/boek.

Fysische verwering

Chemische verwering

In welke maanden is de kans op chemische verwering het grootst? Waarom?

Wat hoort waar?

Sterke chemische verwering

Sterke Mechanische verwering

Weinig verwering

Op de afbeelding zie je een karstlandschap. Hier vindt ook mechanische verwering plaats. Geef hiervoor een aanwijzing uit de bron.

In de woestijnen zoals op het Arabisch Schiereiland en de Sahara worden gesteenten vooral afgebroken door fysische verwering. Beschrijf in twee stappen deze vorm van fysische verwering.

Op het satellietbeeld is te zien dat het oppervlak in de omgeving van het Mars Desert Research Station (MDRS) rood is. Geef aan 1) welke verweringsvorm gezorgd heeft voor de rode kleur van het oppervlak bij het MDRS; 2) welke verweringsvorm nu in dit gebied overheerst; 3) welke klimatologische verandering ervoor gezorgd heeft dat de overheersende verweringsvorm veranderd is.

Nakijken Huiswerk

• Nakijkboekje.
• zelfstandig 
• Vraag? Steek je vinger op!

Klaar? Lees 2.5 in stilte

Leerdoelen 2.5

• Je kent de verschillende manieren waarop verweringsmateriaal in beweging komt.
  
• Je begrijpt hoe exogene processen bijdragen aan het ontstaan van aardverschuivingen, puinhellingen en puinwaaiers.
• Je kunt puinhellingen en puinwaaiers herkennen in het landschap.
• Je kunt uitleggen welk exogeen proces (erosie of sedimentatie) overheerst in de bovenloop, middenloop en benedenloop, waarbij je ingaat op de stroomsnelheid.
• Je kunt uitleggen hoe V en U-dalen kunnen ontstaan in de bovenloop.
• Je kunt V en U-dalen herkennen in het landschap.
• Je weet wat een morene is en hoe deze gevormd wordt.
• Je weet wat een delta is en hoe deze gevormd wordt.
• Na paragraaf 2.5 weet je dat gesteente eerst opgeheven wordt (par. 2.3), vervolgens wordt afgebroken door erosie en verwering (par. 2.4/2.5) om vervolgens te worden getransporteerd waarna de sedimenten sedimenteren (2.5)

Wat gebeurt er met het verweringsmateriaal?

Wanneer verwering in bergen plaatsvindt, kan het verweringsmateriaal naar beneden vallen (zwaartekracht, massabeweging)

Wanneer het verweringsmateriaal naar beneden valt, en er een opstapeling van materiaal tegen de helling is, noemen we dat een puinhelling. Kenmerkend: steile helling.

Puinwaaier

Exogene processen in gebergten - trasport door (voornamelijk) water - sedimentatie in vlak gebied

De stroomsnelheid neemt af waardoor de rivier zich splitst.

Er treedt sedimentatie op en er vormt zich een puinwaaier.

Aan de oostkant van Badwater Basin ligt een grote puinwaaier. Beschrijf aan de hand van drie exogene processen het ontstaan van deze
puinwaaier.

--> Modderstromen

Aardverschuiving

Een aardverschuiving ontstaat door het onder invloed van de zwaartekracht afglijden van de verweringslaag. Regen is dé trigger van veel aardverschuivingen: de verweringslaag raakt verzadigd met water en glijdt letterlijk naar beneden. De snelheid is niet hoog, de massa heeft een grote dichtheid.

Hieronder worden vier uitspraken gedaan over de foto hiernaast:

1. Hier vindt vooral erosie plaats.
2. Deze foto is gemaakt in de middenloop van de rivier.
3. Op de foto zie je een puinhelling.
4. Hier vindt vooral verwering plaats.

1. 1. onjuist, 2. onjuist, 3. juist, 4. juist
2. 1. juist, 2. onjuist, 3. juist, 4. juist
3. 1. onjuist, 2. juist, 3. juist, 4. juist
4. 1. juist, 2. onjuist, 3. onjuist, 4. onjuist

In welk seizoen is de kans op aardverschuivingen in Lhasa (China) het grootst?

1. Winter
2. Zomer
3. Herfst
4. Lente

Invloed mens?

Vier soorten van erosie

Schurende werking van met puin (verweringsmateriaal) beladen wind, water en ijs:

1) Zee: mariene erosie, golfslag

2) Rivierwater: fluviale erosie (V-dal), meanderen

3) Wind: eolische erosie

4) IJs: glaciale erosie (U-dal)

Erosie/verwering

Verwering gebeurt op de plek zelf, erosie is een beweging!

Dal uitgesleten (erosie door gletsjer (U-dal))

Dal uitgesleten (erosie door rivier (V-dal))

In bergen is de stroomsnelheid van een rivier groot (door groot verhang). Hoge stroomsnelheid zorgt voor het transport van zware sedimenten (stenen, keien). Rivier beladen met puin heeft een schurende werking langs de oevers en de bodem. Rivier snijdt zich in wanneer het gebied omhoog komt.

Morene

Verweringsmateriaal kan op een gletsjer vallen een meegevoerd worden. 

Een gletsjer schuurt langs de dalwanden en bodem en neemt zo gesteente mee (erosie). 

Dit erosie- en verweringsmateriaal komt bij het samengaan van 2 gletsers samen (middenmorene), bevindt zich aan de zijden van van een gletsjer (zijmorene) of sedimenteert aan het eind van de gletsjer door smelt (eindmorene)

CVB-vragen

1. Op welke manieren zorgt de mens voor  een vergrote kans op modderstromen?
2. Wat is een puinwaaier?
3. Wat is het verschil tussen een puinwaaier en een puinhelling?
4. Hoe ontstaat een U-dal?
5. Hoe ontstaat een V-dal?
6. Wat zijn morenen?

Waar wijst de rode pijl naar? (welk type morene)

Gebruik de bron.
De landschapsvorm bij de letter a in de bron
is ontstaan als gevolg van exogene processen.
Met welk begrip wordt deze landschapsvorm aangeduid?

Welke 2 exogene krachten vinden als 'eerst' plaats en zijn afgelopen 2 lessen besproken?

U-dal of V-dal?

1. U-dal
2. V-dal

Bovenloop

Bovenloop: hoge stroomsnelheid, groot verschil in reliëf (groot verhang), veel erosie (door hoge stroomsnelheid), vervoer van grove sedimenten zoals stenen en keien. Voorkomen van V-dalen (verticale erosie).

Middenloop

Middenloop: minder reliëf, afnemende stroomsnelheid, evenwicht tussen erosie en sedimentatie, grove sedimenten sedimenteren eerst. Nog wel vervoer grof zand, zand en klei. Steeds meer erosie in breedte ipv diepte - ontstaan meanders

Benedenloop

Benedenloop: weinig reliëf, vooral sedimentatie (van fijn materiaal), erosie in de breedte (oevers van de rivier), fijn zand en klei, lage stroomsnelheid. Voorkomen van verlaten meanders (hoefijzermeer). Grootste debiet.

Delta

Doordat rivierwater 'botst' met zeewater daalt de stroomheid tot zo goed als 0. Hierdoor sedimenteert al het materiaal. Wanneer het sediment boven water komt, noemen we dat een delta.

1.Reliëf

2. Stroomsnelheid

3. Processen

4. Sediment

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Veel

Weinig

Overgang hoog naar laag

Laag

Sedimentatie

Fijn zand, klei

Hoog

verticale 

erosie

stenen

hoog/laag

Erosie/sedimentatie in evenwicht

Grof zand, grind

In welk deel van een rivier kan een delta ontstaan?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop
4. Niet

Wat is het verband tussen de stroomsnelheid en de korrelgrootte van het sediment?

Hoe ontstaan deze meanders?

Hoefijzermeren

Hoefijzermeer

Sedimentatie

Lage stroomsnelheid

Erosie

Buitenbocht

Binnenbocht

Hoge stroomsnelheid

Noteer de letters van deze vier hoefijzervormige meren van jong naar oud.

Aan de slag!

Maak van 2.5:

Opdracht 4, 5ab, 6a

Hiervoor krijg je 12 minuten.

Klaar? Laat het aan de docent zien en je krijgt een nakijkboekje.

Ook dat af? Lezen 2.6