29/1 § 7 ZD Beknopte bijzin

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Cursus 5 Grammatica

§ 7 ZD Beknopte bijzin

Lesplanning

• Lesdoel
• Lezen
• Terugblik vorige les
• Instructie - in stilte werken
• verlengde instructie: iedereen aan het werk
  
• Exitticket
• Afsluiten(reflectie en feedback)
  

Leerdoelen

Aan het einde van deze les:

• weet je wat een beknopte bijzin is en kun je het type en de functie van een beknopte bijzin bepalen
• weet je weer hoe je een hoofdzin en bijzin herkent
• heb je geoefend met de beknopte bijzin en het ontleden van de zinsdelen:
  

PV, OW, WWG/NWG, LV, MV, VV, BWB, BVB

Blauw = kennis = kennen = leren

Oranje = kunnen = oefenen met de kennis

In stilte lezen uit het door jouw gekozen boek op niveau.

Welke verwijswoorden horen in deze zin? 

Sleep de verwijswoorden naar de goede plaats.

Het drumstel is van Davids vader, 

maar ________ gebruikt ________ niet meer.

deze

die

dit

dat

hij

zij

het

ze

Welke verwijswoorden horen in deze zin? 

Sleep de verwijswoorden naar de goede plaats.

Rachida doet het trucje voor.    ________  zegt:

‘Zo moet je ________ doen.’

deze

die

dit

dat

hij

zij

het

In het kort

Aanwijzend voornaamwoord die/dat

Je kunt het ‘aanwijzen + de die/dat vervangen door deze/dit

Betrekkelijk voornaamwoord die/dat

Het verwijst naar een antecedent + de die/dat kan niet worden vervangen door deze/dit

Betrekkelijk voornaamwoord wie/wat

Verwijst terug naar een antecedent

Vragend voornaamwoord wie/wat

Verwijst niet terug naar een antecedent

Onderschikkend oegwoord

Plakt een bijzin aan een hoofdzin.

Nieuwe lesstof

Maak aantekeningen!

Wat is een hoofdzin en hoe herken je die?

Hoofdzinnen

1. Twee of meer persoonsvormen in de zin.
2. Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar
3. Hoofdzinnen worden met elkaar vebonden (naar samengestelde zinnen) met nevenschikkende voegwoorden:

• en, noch, alsmede, alsook (aaneenschakelend)
• maar, doch, of --> (kan ook onderschikkend zijn!), ofwel, dan wel, dan (tegenstellend)
• want (causaliteit aanduidend)
• dus (gevolgaanduidend)

De docent herhaalt de lesstof, want je hebt het nu weer nodig.

o                 pv                                   o   pv

Wat is een bijzin en hoe herken je die?

Bijzin herkennen

1. Er staan twee of meer persoonsvormen in de zin.
2. In de bijzin staan het onderwerp en de persoonsvorm staan niet naast elkaar
3. Een bijzin wordt vebonden met onderschikkende voegwoorden. Alle andere voegwoorden dan nevenschikkende voegwoorden --> behalve of, want die kan beide zijn!

De docent herhaalt de lesstof, omdat je het nu weer nodig hebt.

o                pv                                      o                                pv

Wat is dan een beknopte bijzin, denk je?

Beknopte bijzin

Een beknopte bijzin is een verkorte bijzin waarin de persoonsvorm en het onderwerp ontbreken. 

Net als een gewone bijzin heeft hij een functie in de hoofdzin. 

Er zijn drie soorten beknopte bijzinnen: 

• beknopte bijzinnen met een voltooid deelwoord (begint meestal met ge-, be-, ver- of ont-.)
• beknopte bijzinnen met een onvoltooid deelwoord (het hele werkwoord +d of +de (laatste minder bekend).
•  beknopte bijzinnen met te + infinitief (hele werkwoord)

Na het gat ontdekt te hebben waarschuwde hij de dijkbewaking.

We kunnen de beknopte bijzin vervangen door een gewone bijzin door er een persoonsvorm en onderwerp aan toe te voegen.

Het onderwerp dat je in de bijzin invult, moet hetzelfde zijn als het onderwerp van de hoofdzin. 

Voorbeelden

Stefano is bang dat hij verkeerd begrepen wordt.

-->  Stefano is bang verkeerd begrepen te worden.

Terwijl hij hevig bloosde, keek hij haar aan.

--> Hevig blozend keek hij haar aan.

Voorbeelden per soort

• beknopte bijzinnen met een voltooid deelwoord (begint meestal met ge-, be-, ver- of ont-.)

Uit de wind gehouden kon hij de eindstreep halen.

• beknopte bijzinnen met een onvoltooid deelwoord (het hele werkwoord +d +de (minder bekend).

Dromend van zijn vriendin liep hij tegen een lantaarnpaal.

• beknopte bijzinnen met te + infinitief (hele werkwoord)

Na het gat ontdekt te hebben waarschuwde hij de dijkbewaking.

Wat is de beknopte bijzin?

"Loerend op haar prooi sloop de oude leeuwin over de savanne."

Wat is de beknopte bijzin?

"De hopman waarschuwde zijn scouts op tijd aanwezig te zijn.''

Werk voor deze les + huiswerk: 

• je leert actief, dus samenvattingen van de lesstof (methodeboek en/of LessonUp) schrijven in eigen woorden (niet overschrijven) of flitskaarten maken.
• je kan extra oefenen in de 'versterk jezelf' in de online methode of je kunt online opdrachten opnieuw maken --> bluetooth aan!
• niemand is alleen aan het lezen uit de methode of de LessonUp

Pak je VIP en noteer:

Cursus 5 Grammatica § 7 ZD Beknopte bijzin, opdracht 1 t/m 4

+ de geresette opdrachten van § 10

Klaar = in STILTE lezen

Thuis ook leren en oefenen

Stel de deze of volgende les vragen over dingen die je niet begrijpt!

Beknopte bijzin 1

Van een bijzin kun je een beknopte bijzin maken > verkorte bijzin.

gewone bijzin: Nadat ze de catwalk verlieten, kleedden de modellen zich om voor het volgende onderdeel van de show.

beknopte bijzin: Na de catwalk te hebben verlaten, kleedden de modellen zich om voor het volgende onderdeel van de show.

Beknopte bijzin 2

• Onderwerp en persoonsvorm ontbreken in een beknopte bijzin.
•  Het onderwerp is ‘verzwegen’ --> verzwegen onderwerp kun je afleiden uit de hoofdzin (het is daar het ow, lv of mv).

 Dromend over zijn toekomst (bekn. bz.) viel hij in slaap. 

Verzwegen onderwerp = hij 

Beknopte bijzin - 3

In plaats van de persoonsvorm kan de beknopte bijzin bevatten:

• een voltooid deelwoord:
  

 Aangekomen op het vakantieadres meldde mijn vader zich aan de balie.

• een onvoltooid deelwoord: 

 Naar huis fietsend bedacht Mark zich, keerde om en reed terug.

•  ‘te + infinitief’: 

 Na zijn kast te hebben leeggehaald vond Tim de shirts die hij zocht.

Beknopte bijzin 4 - functie bb

• Bijzin heeft gewoon een functie,  zoals onderwerp, lijd.vw., bijw.bep, etc.
• De leerlingen gaven aan de stof goed te begrijpen.
• Die rapper live in de Arena te zien is fantastisch.

Beknopte bijzin 5 - herkennen/zelf formuleren

Je kunt de beknopte bijzin vervangen door er een gewone bijzin van te maken door er een persoonsvorm en onderwerp aan toe te voegen.

Het onderwerp dat je in de bijzin invult, moet hetzelfde zijn als het onderwerp van de hoofdzin. 

1) Wat is de beknopte bijzin en wat voor soort beknopte bijzin is het dan?
"Huppelend van plezier kwam het kind de klas binnen."

Wat ontbreekt er in een beknopte bijzin?

1. alleen het onderwerp
2. alleen de persoonsvorm
3. de persoonsvorm + het onderwerp
4. de persoonsvorm + het lijdend voorwerp

Foutieve beknopte bijzin of een goede beknopte bijzin?

Na gesport te hebben, bleek de douche bezet.

1. Foutief
2. Goed

Foutieve beknopte bijzin of een goede beknopte bijzin?

Eindelijk thuisgekomen, ging hij meteen naar bed.

1. Foutief
2. Goed

Foutieve beknopte bijzin of een goede beknopte bijzin?

Na gegeten te hebben, fietsten we weer verder.

1. Foutief
2. Goed

Wat is de beknopte bijzin?

1. Joris koos = hoofdzin
2. na lang te hebben getwijfeld = beknopte bijzin
3. uiteindelijk toch voor een CM-profiel = hoofdzin

Wat is een beknopte bijzin?

1. Zin met persoonsvorm en zonder onderwerp
2. Zin met persoonsvorm en onderwerp
3. Zin zonder persoonsvorm en met onderwerp
4. Zin zonder persoonsvorm en onderwerp

Foutieve beknopte bijzin of een goede beknopte bijzin?
Lopend naar de overkant, reed de auto hem bijna aan.

1. Foutief
2. Goed

Foutieve beknopte bijzin of een goede beknopte bijzin?
Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder.

1. Foutief
2. Goed

Sleep de delen naar de juiste stap.

stap 1

stap 2

stap 3

stap 4

stap 5

stap 6

Stap 7

lijdend voorwerp

persoonsvorm

meewerkend voorwerp

zinsdeelstrepen

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

bijwoordelijke bepaling

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zinsdeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3: WG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 4: O = Wie/wat + WG

Stap 5: LV = Wie/wat + WG + O

Stap 6: MVW = Aan wie/voor wie + WG + O + LV

Stap 7: BWB =  Als de stappen 1 t/m 6 helemaal goed gedaan hebt, dan blijft de BWB over;  de prullenbak van de zin! 

                         Geeft antwoord op vragen als: waarom, wanneer, hoelang, waarheen, waarvandaan, hoe en waarmee

                          Een tijd of plaat is altijd een BWB

                          Er kunnen meerdere BWB's in een zin staan

                          Woorden als wel, niet, nog en ook zijn ook BWB's

Sleep de delen naar de juiste stap.

stap 1

stap 2

stap 3

stap 4

stap 5

stap 6

Stap 7

lijdend voorwerp

persoonsvorm

meewerkend voorwerp

zinsdeelstrepen

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

Naamwoordelijk gezegde

bijwoordelijke bepaling

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zindeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3: O = Wie/wat + PV

Stap 4 :NG = Koppelwerkwoorden + wat er over het onderwerp gezegd wordt.

   Vraag 1: Staat er een koppelwerkwoord in de zin?

   Vraag 2: Gaat het om een 'toestand' of 'eigenschap' (iemand/iets is iets of lijkt iets te zijn)?

   Vraag 3: Is er een relatie met het onderwerp?

       --> NG bestaat uit twee delen: werkwoordelijk deel + naamwoordelijk deel

Geen: LV  

Stap 5 MV Aan wie/voor wie + NG + O (komt niet vaak voor)

Stap 6: BWB = De prullenbak van de zin. wat nog geen naam heeft gaat daarin en is dus de BWB

Een trucje: zwabbels (hoe dan  verder?)

zijn

worden

blijven

blijken

lijken

schijnen

(heten, dunken, voorkomen)

Werk voor de deze en de volgende les:

Pak je VIP en noteer:

Cursus 5 Grammatica § 7 ZD Beknopte bijzin, opdracht 1 t/m 4

+ de geresette opdrachten van § 10

Verlengde instructie:

Cursus 5 Grammatica § 7 ZD Beknopte bijzin, opdracht 1 t/m 4

+ de geresette opdrachten van § 10

Wat niet af is  = huiswerk!

Klaar = in stilte lezen

Leerdoelen

Aan het einde van deze les:

• weet je wat een beknopte bijzin is en kun je het type en de functie van een beknopte bijzin bepalen
• weet je weer hoe je een hoofdzin en bijzin herkent
• heb je geoefend met de beknopte bijzin en het ontleden van de zinsdelen:
  

PV, OW, WWG/NWG, LV, MV, VV, BWB, BVB

Blauw = kennis = kennen = leren

Oranje = kunnen = oefenen met de kennis

Correcte beknopte bijzin

Foutieve beknopte bijzin

Gewone bijzin

Lopend naar de overkant werd hij bijna aangereden. 

In roomboter gebraden eet hij het vlees met smaak op.

Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder.

Als hij me belt, loop ik even de vergadering uit. 

Na kampioen te zijn geworden, werden de spelers door het bestuur gefeliciteerd.

Na fraude te hebben geconstateerd, werd de boekhouder direct ontslagen.

Ik weet wat een beknopte bijzin is en kan het type en de functie van een beknopte bijzin bepalen.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?