Les 7 - Samenvattingsles

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Samenvatting

Deze les ga ik de stof die jullie nodig hebben samenvatten, dus let goed op!

Leerdoelen

Na deze les begrijp je:

• Uit welke lagen de aarde bestaat
  
• Dat beweging van de mantel leidt tot het bewegen van de aardkorst
• Dat er vroeger een supercontinent bestond
  

Leerdoelen

• Je weet dat platen bewegen
  
• Je begrijpt dat botsende platen tot het vormen van gebergten kan leiden
  
• Je kunt op een kaart de gebieden aanwijzen waar veel aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en veel tsunami's voorkomen.
  

Begrippen - 1.1

De drie lagen van de aarde

1. Kern: De kern van de aarde
2. Mantel: Langzaam bewegende magma tussen de kern en de korst
3. Korst: De dunne buitenlaag van de aarde

Plaat - Een stuk van de aardkorst

Plaat tektoniek - Beweging van de aardkorst

Supercontinent - Dit is hoe het heette toen alle continenten samen op een plek lagen

Plaattektoniek

Beweging van de aardplaten

• Dit leidt tot gebergtevorming
  
• Vulkanisme
  
• Aardbevingen

Soorten plaatgrenzen

• sommigen bewegen naar elkaar toe

Convergent

• anderen bewegen van elkaar af
  

Divergent

• en andere platen bewegen langs elkaar heen
  

Transform

3 types botsingen

• Een botsing van oceanische en continentale platen
  
• een botsing van oceanische en oceanische platen
  
• een botsing van continentale en continentale platen
  

Oceanische en contentale botsing

• Oceanische korst is zwaar en duikt naar beneden (subductie)
  
• Botsing zorgt voor bergen
  
• ondergedoken plaat smelt en zorgt voor vulkanen
  

Oceanische en oceanische botsing

• Zelfde verhaal
  
• Zwaarste duikt onder -> regel: de oudste is de zwaarste
  
• Gebergte en vulkanen vormen onderwater
  

Continentale en continentale plaat

Minder subductie -> Minder vulkanisme

Hoge gebergtes vormen -> Voorbeeld Himalaya

Plooiingsgebergte

Begrippen §1.2

Aardbeving - Een trilling veroorzaakt door de plotse beweging van aardplaten

Epicentrum - Het punt op de korst waar de aardbeving het sterkst is

Magnitude - Een getal wat staat voor de kracht van een aardbeving op de schaal van Richter

De schaal van Richter - Schaal die gebruikt wordt om de magnitude van een aardbeving te meten

Plaattektoniek - movement of the earths crust

Leerdoelen

1. Je weet wat een aardbeving is en wat de consequenties kunnen zijn
2. Je weet hoe aardbevingen ontstaan
3. Je weet hoe we aardbevingen meten
4. je begrijpt dat er in verschillende landen verschillende impact is van aardbevingen

Aardbeving

• Een trilling veroorzaakt door de plotse beweging van aardplaten
• Waarom plotseling?
• Een klein experiment

Soorten plaatgrenzen

• sommigen bewegen naar elkaar toe

Convergent

• anderen bewegen van elkaar af
  

Divergent

• en andere platen bewegen langs elkaar heen
  

Transform

Waar vormen aardbevingen zich?

Convergente platen -> De zwaarste aardbevingen

Transforme platen -> Zware aardbevingen

Divergente platen -> 'Milde' aardbevingen

Begrippen §1.3

Magma - Vloeibaar gesteente in de mantel van de aarde

Lava - Vloeibaar gesteente van de mantel van de aarde, nadat het uit een krater van een vulkaan naar buiten is gekomen

krater - De plaats waar magma uit een vulkaan komt

Vulkaan- Plaats waar vloeibaar magma uit de aardkorst komt

mid-oceanische rug - Een plek in het midden van een oceaan waar platen uit elkaar bewegen en magma naar buiten komt. Dit zorgt voor een verhoogde oceaanbodem.

Stratovulkaan - Kegelvormige vulkanen met stroperige lava en explosieve uitbarstingen

Schildvulkaan - Relatief platte vulkaan met dunne vloeibare lava en effusieve uitbarstingen

Leerdoelen

1. Je weet wat een vulkaan is en wat de gevolgen van een uitbarsting kunnen zijn
2. je begrijpt hoe, en waar vulkanen zich vormen
3. Je begrijpt dat de gevolgen van vulkanen verschillen als de uitbarsting plaatsvindt in rijke, of in arme landen.

Leerdoelen

• Je begrijpt het verschil tussen een schildvulkaan en een stratovulkaan
• Je begrijpt hoe deze vulkanen vormen
• Je weet het verschil tussen een effusieve en een explosieve uitbarsting

Wat gebeurt er als deze lava vloeibaarder is dan dit?

mid-oceanische rug

Deze soort vulkaan ontstaat als twee aardplaten van elkaar weg bewegen. Dit noemen we een divergente plaatbeweging. Deze vulkanen zijn vrij rustig, omdat de lava niet geblokkeerd wordt. Het kan dus makkelijk naar buiten stromen.

Magma

Het vloeibare gesteente in de mantel noemen we magma

Subductie

Subductie komt voor wanneer een oceanische plaat onder een continentale plaat duikt. De plaat die de mantel in duikt smelt. Dit gesmolten gesteent stijgt op en zorgt voor vulkanen.

Lava

Zodra de magma uit een vulkaan is gekomen heet het lava

Vulkaan

Dit is een vulkaan. Een kegelvormige berg die kan uitbarsten en die er voor kan zorgen dat lava naar buiten stroomt. Als een vulkaan is gevormd door subductie kan de vulkaan explosief zijn. Dit komt doordat lava in de krater kan stollen en de krater kan verstoppen.

Krater

De plaats waar magma uit de vulkaan komt noemen we de krater

Trog

Smalle diepe kloof die op de oceaanbodem die ontstaat door subductie. De Mariana trog is op plekken 11 km diep. Dat is zo diep dat de hoogste berg op aarde, de Mount Everest, er ondersteboven in zou passen. En dan zou je nog twee kilometer overhouden.

Redenen om bij een vulkaan te wonen

1. Het is een goede plek voor het opwekken van geothermische energie

Redenen om bij een vulkaan te wonen

1. Het is een goede plek voor het opwekken van geothermische energie
2. De grond is er vruchtbaar

Redenen om bij een vulkaan te wonen

1. Het is een goede plek voor het opwekken van geothermische energie
2. De grond is er vruchtbaar
3. Het is goed voor toerisme

Redenen om bij een vulkaan te wonen

1. Het is een goede plek voor het opwekken van geothermische energie
2. De grond is er vruchtbaar
3. Het is goed voor toerisme
4. Culturele redenen
5. Gebrek aan geld om ergens anders te wonene

Gevolgen van een vulkaanuitbarsting

• Aswolken
• lavastromen
• Rondvliegend puin
• Pyroclastische wolken

Gevolgen van een vulkaanuitbarsting

• Aswolken
• lavastromen
• Rondvliegend puin
• Pyroclastische wolken

Gevolgen van een vulkaanuitbarsting

• Aswolken
• lavastromen
• Rondvliegend puin
• Pyroclastische wolken

Verschillende vulkanen

Filmpje 1: Stratovulkaan

Kegelvormige vulkaan

Stroperige lava

Zeer gevaarlijk als hij uitbarst, explosief

Filmpje 2: Schildvulkaan

Platte vulkaan

Snel stromende lava

Mensen kunnen er in de buurt komen, effusief

Soorten uitbarstingen

Stroperige lava

Verstopte krater -> Explosieve uitbarsting

Hoge kegelvormige vulkaan

Vloeibare lava

Geen verstopte -> Effusieve uitbarsting

Relatief platte vulkaan

Leerdoelen §1.4

• Je weet wat een tsunami is
• Je weet hoe een tsunami zo groot wordt als het wordt
• Je weet dat een tsunami andere gevolgen heeft voor arme landen dan voor rijke landen

Begrippen §1.4

• Trog – Smalle diepe kloof op de bodem van de oceaan. Troggen ontstaan door subductie. 
• Tsunami – Een grote vloedgolf die ontstaat door een aardbeving op de bodem van de oceaan.

Tsunami ontstaan

Op de oceaan de golf van een tsunami is lang, laag en snel. Net als deze auto.

Tsunami ontstaan

Zodra de golf de kust raakt neemt de snelheid van de voorkant opeens snel af. Precies als een auto dit tegen iets aan crasht.

Tsunami ontstaan

De achterkant van de auto gaat nog wel heel snel

Tsunami ontstaan

Dit zorgt voor een enorme vloedgolf

of een crash in het geval van de auto