Rouw en verlies

• Ontwikkeling
• MBO
• Studiejaar 2

Verlies en rouw

Hoe professioneel om te gaan met rouw en verlies

Vandaag

• Persoonlijke visie op verlies en rouw
• Verschillende soorten verlies
• De cirkel van verlies
• Zelfkennis en persoonlijke visie
• Rouwtheorie
• Kenmerken rouwreacties
• Rouwen op eigen wijze

Persoonlijke visie op rouw en verlies

• Wat is voor jou verlies?
• Wat is voor jou rouw?
• Wat voor beeld heb je bij verlies in de praktijk?
• Wat voor beeld heb je bij rouw in de praktijk?

Verschillende soorten verlies

De cirkel van verlies

Bio psychosociale verliezen

Waar denk je aan bij? 

• Biologische verliezen
• Psychische verliezen
• Sociale verliezen

Zelfkennis en persoonlijke visie

Opdracht:

Probeer voor jezelf een verlieservaring in beeld te brengen a.d.h.v. onderstaande tabel. 

Dit kan elke vorm van verlies zijn

Welke emoties voelde je?	Welke gedachten had je?	Wat hielp/ondersteunde je? / Wat heb je nodig?
Bv: boos, verdriet, onmacht	Bv: had ik het kunnen voorkomen?	Bv: praten, muziek, bewegen, kaarsje branden

Rouw theorieën 

Sigmund Freud: emoties doorleven, overledene loslaten en doorgaan met eigen leven

Elisabeth Köbler-Ross: vijf fasen van emoties in een rollercoaster

William Worden: 4 rouwtaken i.p.v. fasen geen vaste volgorde

Riet Fiddelaers-Jaspers: erkennen, herkennen, verkennen en verbinden (zelf actief met taken)

Maggie Stroeben: evenwicht zoeken tussen verlies en herstel

Johan Maes: rouwen is een uniek proces, persoonsafhankelijk

Rouwtheorie

In een slechtnieuws gesprek zijn uit de Kübler-Ross theorie 3 herkenbare reactiepatronen in het slechtnieuws gesprek zichtbaar

• Ontkenning (verbijstering)
• Woede / boosheid (oorzaaktoekenning)
• Onderhandeling (confrontatie)

 

Heftigheid rouwreacties

Factor 1: soorten incidenten en impact op nabestaanden

3 soorten gebeurtenissen hebben impact op de rouw reactie

1.  Een ongeval
2. Een geweldsmisdrijf (moord)
3. Een zelfdoding

Welke factoren spelen hierbij een rol?

Een ongeval

Emoties ontstaan door:

Plotseling; het onverwachte

Geen afscheid bij leven kunnen nemen

Lichaam is soms (onherkenbaar) verminkt

Reactiepatroon nabestaanden:

Men wil precies weten wat er gebeurd is

Veel vragen als: Is hij/zij bij kennis geweest, heeft hij/zij pijn gehad of wat waren zijn/haar laatste woorden

Een geweldsmidrijf

Emoties ontstaan door:

Plotseling; het onverwachte

Soms (onherkenbaar) verminkt

Soms lichaam vermist

Ongewenste media aandacht

Reactiepatronen nabestaanden

Machteloos en onveilig gevoel

Woede, wraak en verlies van vertrouwen in de mens

Soms nog onbekende dader

Uitgestelde rouw door strafproces

Een zelfdoding

Emoties ontstaan door:

Soms onverwacht, soms aan zien komen

Veel onbeantwoorde vragen

De grote ‘Waarom’ vraag

Reactiepatronen nabestaanden:

Zeer complex door mix van:

- schuldgevoelens

- onmacht

- boosheid en schaamte

Heftigheid rouwreacties

Factor 2: De relatie met de overledene 

De achterkant van liefde is rouw; 

Met andere woorden als je zielsveel van iemand houdt doet het verlies evenveel pijn en vice versa

Het ene soort verlies is de ander niet; ouder-kind/ kind-ouder/ broer-zus/ partner/college/vriendschap

Tip in het contact:

 Wees objectief en ga open het gesprek aan

NIVEA.

Heftigheid rouwreacties

Factor 3: De persoonlijkheid van de rouwende

1. Draagkracht van de persoon: Hoe kwetsbaar of krachtig is de persoon; wat is zijn/haar veerkracht?
2. Draaglast van de persoon: Impact: Hoeveel krijgt iemand te verduren? 
3. Reactiepatronen: de één is rationeler dan de ander
   

Onze verwachting van hoe iemand zal reageren is vaak gebaseerd op hoe wij zelf in een vergelijkbare situatie zouden reageren. 

   

Rouwen op eigen wijze

Ieder mens is uniek, bepaalde groepen wel specifieke kenmerken

Vrouwen: gericht op voelen, praten en kijken

Mannen:

Werken, regelen en afleiding

Belangrijk om kinderen te betrekken, fantasie kan negatief werken, Blijf wel op niveau van kind

Zorg voor veiligheid en structuur en laat weten dat je er bent

Wees niet verbaasd als een kind ineens omschakelt naar bijvoorbeeld spelen 

Begrijpen wat er gebeurt, maar accepteren is moeilijker

Behandel ze niet anders dan anderen, extra aandacht kan als vervelend worden ervaren.

Let op zorg en verantwoordelijkheid die jongeren neigen op zich te nemen

Stuk zekerheid en toekomst valt weg, sociale vangnet wordt kleiner

Gevoelens van zinloosheid en moeite met emoties tonen / onder woorden brengen

Geen goed overzicht van wat er is gebeurt en de betekenis hiervan

Let op communicatie, misken het rouwen niet

Vrouwen vs mannen

Kinderen

Jongeren

Ouderen

Hoe geef je slecht nieuws aan kinderen?

• Wees concreet: vertel duidelijk en zo kort mogelijk wat er aan de hand is
• Wees open en eerlijk
• Geef kort wat uitleg en antwoord op vragen
• Zorg dat het kind direct daarna kan reageren
• Geef zoveel of zo weinig informatie als voor het kind hanteerbaar is
  
• Geef ruimte aan emoties van verdriet, angst en boosheid
• Benoem de emotie en geef daarmee woorden aan het gevoel
• Sta toe en laat het kind de emotie uiten
• Neem het kind hierin serieus
• Stop zo nodig het gesprek als de eerste emoties zijn geuit en kom er later op terug

Verwerkingsopdracht

Bij behoefte aan verwerking kun je:

De theorie over rouw en verlies doorlezen

Opdracht rouw maken

Opdracht verlies maken

Zie It's Learning

Volgende les

Opdracht leerteam culturen en rouw

Deze 2 culturen zéker:

Christendom & Islam

Overige 2 eigen invulling (vanuit wijk-perspectief)

Creatieve vrijheid :)