Werkwoordstijden - bedrijvende en lijdende vorm deel 2

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Grammatica

Vandaag

• Werkwoordstijden
• Bedrijvende <--> lijdende zinnen
• Opdrachten maken
  

Aan het eind van deze les..

• kun je de werkwoordstijden ott, ovt, vtt en vvt benoemen;
• kun je van bedrijvende zinnen lijdende zinnen maken en omgekeerd.

Wat valt je op?

Mevrouw Bosch legt de opdracht uit.

Mevrouw Bosch legde de opdracht uit.

Mevrouw Bosch heeft de opdracht uitgelegd.

Mevrouw Bosch had de opdracht uitgelegd.

Werkwoordstijden

Een werkwoord kan verschillende 'tijden' hebben. 

Je gebruikt het werkwoord op verschillende manieren. Deze manieren noem je werkwoordstijden.

Er zijn vier verschillende werkwoordstijden. 

Werkwoordstijden

OTT: onvoltooid tegenwoordige tijd

         Ik speel gitaar. 

OVT: onvoltooid verleden tijd

        Ik speelde gitaar. 

VTT: voltooid tegenwoordige tijd

        Ik heb gitaar gespeeld.

VVT: voltooid verleden tijd

       Ik had gitaar gespeeld.

Voltooide tijd: hulpwerkwoord (hebben of zijn) + voltooid deelwoord

Stappenplan bepalen werkwoordstijd

Stap 1: Bepaal het gezegde.

Stap 2: Staat er een vorm van hebben of zijn + een voltooid deelwoord in de zin? Dit bepaalt de eerste letter: voltooid (V) of onvoltooid (O)

Stap 3: In welke tijd staat de persoonsvorm? Dit bepaalt de tweede letter: tegenwoordig (T) of verleden (V).

Stap 4: Rond af met T voor tijd.

Voorbeeld

Heb je het huiswerk al gemaakt?

• Gezegde: heb gemaakt 
  
• Heb + voltooid deelwoord (gemaakt): voltooid (V)
  
• De persoonsvorm (heb) staat in de tegenwoordige tijd: tegenwoordig (T)
  
• Sluit af met een T voor Tijd.
•  VTT: voltooid tegenwoordige tijd
  

Ik schrijf een brief.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt

Ik had een brief geschreven.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt

Erik werd vandaag met de auto naar school gebracht.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt

Het sneeuwde zaterdag urenlang.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt

Toen het ijzelde, hebben we op straat geschaatst.

1. ott - ott
2. ott - ovt
3. ovt - vtt
4. ovt - vvt

Opdracht

Zet de werkwoorden in de tijd die voor de zin staat.

1. ott – De kleuter ... (kruipen) over de houten vloer. 

2. ovt – Wij  .... (proeven) van de zelfgemaakte kaas. 

3. vtt – Waarom  ... (hebben) jullie niet ... (luisteren)? 

4. vtt – Wij ... (zijn) vorig jaar ... (verhuizen).

5. ovt - Hij ... (vinden) dat een uitstekend idee.  

6. vvt - Jullie ... (hebben) goed ... (opletten) tijdens de les.

Antwoorden

1. kruipt

2. proefden

3. hebben - geluisterd

4. zijn - verhuisd

5. vond

6. hadden - opgelet

Stappenplan bedrijvende -> lijdende zin

• Het lijdend voorwerp wordt onderwerp;
  
• Het onderwerp wordt bijwoordelijke bepaling die begint met door;
  
• Bepaal de werkwoordstijd waarin de zin staat. 

Voorbeeld

Onze buren hebben pas geleden zonnepanelen op het dak aangelegd.

• Onderwerp = onze buren -> dit wordt een bijwoordelijke bepaling met 'door'
• Lijdend voorwerp = zonnepanelen -> dit wordt het onderwerp 
  
• Tijd = VTT (hebben aangelegd)

• Pas geleden zijn door onze buren zonnepanelen op het dak aangelegd.

Stappenplan lijdende -> bedrijvende zin

• Het onderwerp wordt een lijdend voorwerp;
  
• De bijwoordelijk met door (indien aanwezig) wordt het onderwerp van de zin. 
• Bepaal de werkwoordstijd waarin de zin staat.

Voorbeeld

De verkiezingen in dat land werden over de hele wereld vervolgd. 

• Onderwerp = De verkiezingen in dat land 
• Er staat geen bijwoordelijke bepaling die begint met 'door' in de zin. 
• Tijd = OVT

• Over de hele wereld volgde men de verkiezingen in dat land. 

Aan de slag

Maak opdracht 7 af (blz. 115/116)

• Schrijf eerst op in welke vorm de zin staat: bedrijvend of lijdend.
• Schrijf daarna op in welke tijd de zin staat: ott/ovt/vtt/vvt.
• Maak van de bedrijvende zinnen lijdende zinnen en andersom. 
• Gebruik de stappenplannen.