Ecologie les 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Ecologie

13.5 relaties tussen soorten

Leerdoelen § 13.4

1. Je kunt de betekenis van de volgende termen noemen: co-evolutie, commensalisme, interspecifieke concurrentie, intraspecifieke concurrentie, mutualisme, parasitisme, symbiose.

2. Je kunt de verschillende vormen van interactie (predatie, interspecifieke en intraspecifieke concurrentie, parasitisme, mutualisme en commensalisme) tussen soorten herkennen, benoemen en voorbeelden geven.

3. Je kunt uitleggen dat evolutie kan zorgen voor veranderingen in de interactie tussen de soorten en binnen een soort en dat die interactie kan leiden tot co-evolutie.

Predator-prooi relatie

negatieve terugkoppeling

Andere vormen van interactie tussen soorten

Symbiose

Symbiose is het langdurig samenleven van twee of meer organismen van verschillende soorten waarbij de samenleving voor ten minste een van de organismen gunstig of zelfs noodzakelijk is. De verschillende partners heten symbionten. De grootste partner is de gastheer.

Commensalisme

Commensalisme is interactie tussen twee organismen waarbij het ene voordeel heeft en het ander niet beïnvloed is. De term commensalisme komt van het Latijnse cum mensa, dat wil zeggen met dezelfde tafel. Het is een vorm van symbiose.

Symbiose

• Mutualisme: +/+
• Parasitisme: +/-
• Commensalisme: +/0

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Wat heeft de anemoon aan deze relatie?
 De anemoonvis is een soort onderwaterbodyguard, die koraalvlinders wegjaagt als die de tentakels van de anemoon proberen op te eten. Minstens één soort anemoon overleeft het niet zonder ‘inwonende’ anemoonvis. Toen onderzoekers de anemoonvissen weghaalden, waren de anemonen binnen 24 uur volledig verdwenen. Blijkbaar waren ze door koraalvlinders opgegeten.

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Concurrentie

Bij interspecifieke concurrentie willen verschillende soorten organismen beschikken over hetzelfde voedsel en/of over dezelfde verblijfplaats om te broeden of te schuilen.

Concurrentie

Bij intraspecifieke concurrentie zijn organismen van dezelfde soort elkaars concurrenten. Als een populatie te groot wordt, kunnen soortgenoten elkaar verjagen.

Co-evolutie: evolutie door interactie

Als twee individuen van soort A concurreren om voedsel, een schuil- of een broedplaats, dan heeft het individu met de betere erfelijke eigenschappen meer overlevings- en voortplantingskansen. De erfelijke eigenschappen van die succesvolle individuen blijven binnen de populatie van soort A behouden. Op langere termijn kan dit leiden tot aanpassingen binnen de soort. De nieuwe eigenschappen kunnen evolutionaire aanpassingen veroorzaken binnen een soort B waarmee soort A een interactie heeft. We noemen dit co-evolutie.

Aan de slag 

Opdrachten 13.4:

2, 5, 7, 10, 12