Les 1 Gedichten, soorten eindrijm, rijmschema's, sonnet

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Wat is poëzie?

Kenmerken poëzie? 

Poëzie is een taalspel en draait (vaak) om emotie.

Een gedicht kan verschillende betekenissen hebben.

Die betekenissen zie je vaak pas na een paar keer lezen. Of na elke keer lezen zie je weer een andere betekenis.

Dat komt door de manier van schrijven: veel wit, korte zinnetjes (zgn. verzen), woorden met verschillende betekenissen, beeldspraak, illustraties. 

Soorten rijm

Eindrijm– klankovereenkomst aan het eind van de regel

Mannelijk: huis – muis; gaat – staat                                                              (1 lettergreep)

Vrouwelijk : boeken - doeken; varen - waren                                            (2 lettergrepen)

Onzijdig of glijdend:  schateren - klateren; hinderen - kinderen     (3 lettergrepen)

Rijmschema's:

Gepaard rijm: AABB

Gekruist rijm: ABAB

Omarmend rijm: ABBA

Gebroken rijm: ABCB

Gekruist rijm (abab)

Laatst vroeg ik aan een hommel:

‘Waar gaat gij heen met spoed?'

Ze zei: ‘Ik ga naar Zaltbommel,'

ik dacht: wat rijmt dat goed.

toen riep een tweede hommel:

En ik moet naar het Gooi!'

Ik dacht: wel-voor-de-drommel

ook dát rijmt wederom mooi.

Gepaard rijm (aabb)

Sinterklaas kapoentje

Gooi wat in mijn schoentje

Gooi wat in mijn laarsje

Dank u Sinterklaasje

Omarmend rijm (abba)

Natuur is voor tevredenen of legen. 

En dan: wat is natuur nog in dit land? 

Een stukje bos, ter grootte van een krant, 

Een heuvel met wat villaatjes ertegen.

Geef mij de grauwe, stedelijke wegen, 

De’ in kaden vastgeklonken waterkant, 

De wolken, nooit zo schoon dan als ze, omrand 

Door zolderramen, langs de lucht bewegen.

Klinkerrijm

De woorden rijmen in het midden. De klinkers rijmen

Lees het gedicht

VOOR DE KLAS

 

Ik wou dat ik een slak was

dan kroop ik in mijn huisje weg

een wandelende tak was

onzichtbaar in een kale heg

ik wou dat ik behang was

bij het plafond daar bovenaan

maar liever nog niet-bang-was

om dadelijk voor de klas te staan

Bas Rompa

Welke kenmerken heb je in het gedicht herkend?

1. Het gedicht vertelt een verhaal.
2. Het gedicht gaat over gevoelens en gedachten.
3. In het gedicht zit rijm.
4. In het gedicht zit geen rijm.

GEDICHTEN

Geschiedenis gedichten

Een dichtvorm is al heel oud. In vroege tijden gaven rondtrekkende verhalenvertellers en liedjeszangers hun verhalen door op rijm.

Een verhaal in de vorm van een gedicht konden zij  beter onthouden en het brengt
meer spanning in de manier van vertellen.

Rijmschema gedichten

Voorbeeld:

Al vanaf de eerste dag

was ik betoverd door jouw lach

Mijn liefde voor jou is eindeloos

Het is daarom dat ik voor jou koos

Ik blijf je eeuwig trouw

Jij bent alles waar ik van hou

jij bent alles waar ik van hou

a

a

b

b

c

c

Gedichten

- Een gedicht valt vooral op door de vorm: de regels zijn korter dan in een verhaal (proza), de regels worden niet vol geschreven.

- Een regel in een gedicht bestaat soms maar uit enkele woorden. Het is vaak erg wit rondom een gedicht.

Dit is een gedicht met rijmschema...

1. abcabc
2. ababacac
3. aabbaacc

Strofes

Een strofe is eigenlijk een soort alinea.

Dus: een stukje tekst tussen witregels in.

Benoemen van strofes

Je kunt een strofe benoemen, dat doe je als volgt:

2 regels - distichon

3 regels - terzine

4 regels - kwatrijn

5 regels - quintet

6 regels - sextet

7 regels - septet 

8 regels - octaaf

Sonnet

Gedicht van veertien regels, vaak verdeeld over vier strofes
4, 4, 3, 3

Belangrijke kenmerken:

Rijmschema is abba, abba, cdc, cdc

Tussen de eerste twee strofes en de laatste twee zit vaak een wending, vaak is dat een tegenstelling.

Welke kenmerken van het sonnet komen hier terug?

Welke kenmerken van het sonnet zag je terug in de beeldsonnetten?

Sonnet

Gedicht van veertien regels, vaak verdeeld over vier strofes
4, 4, 3, 3

Belangrijke kenmerken:

Rijmschema is abba, abba, cdc, cdc

Tussen de eerste twee strofes en de laatste twee zit vaak een wending, vaak is dat een tegenstelling.