Nederlands -literatuurgeschiedenis- extra informatie over de renaissance (sonnet t/m reisverhalen)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4,5

Extra informatie: renaissance 

Literarire ontwikkelingen/ Sonnet

Literaire ontwikkelingen/ Sonnet

Het sonnet:

- heeft altijd 14 versregels

- versregels worden verdeeld over octaaf (=8) en sextet (=6).

- octaaf kan worden verdeeld in twee kwatrijnen (=4)

- sextet kan worden verdeeld in twee strofen van drie (=terzet bij een sonnet)

-twee vormen -> klassiek sonnet= petrarcasonnet (onstaan in Italië)

                               ->shakesspearesonnet (variatie op klassiek sonnet)

-chute/ volta->inhoudelijke verandering (kan een tegenstelling zijn)

Puntdicht/ Epigram

= kort bondig gedicht met woordspeling

kenmerken

zet aan tot denken

kritisch of ironisch

Puntdicht/Epigram

kort gedicht (sneldicht): 

-van oorsprong Grieks

-letterlijke betekenis=opschrift

-oorspronkelijk inscriptie op 

grafstenen etc.

Grafschrift:

Viater, viater!

Quod tu es, ego fui. Quod nunc sum, et tu eris.

Reiziger, reiziger!

Wat jij bent, was ik. Wat ik nu ben, zul jij ook zijn.

Literaire ontwikkelingen/ Liederen en liedboeken

Veel teksten uit de 16e en 17e eeuw waren bedoeld om gezongen te worden. 

Eind 16e eeuw -> liederen verzameld -> liedboeken (klein/ makkelijk mee te nemen/ verschillende onderwerpen/ anoniem auteurs)

Begin 17e eeuw -> Liedboeken voor specifieke doelgroep: de jeugd (grote, royaal uitgevoerde luxe liedboeken/ thema: liefde)

Bekend liedboek uit die tijd is Groot Lied-boeck (1622) van G.A. Bredero

Literaire ontwikkelingen/ Didactische verhalen

Didactische verhalen= spannende of ontroerende verhalen  (vaak op rijm) , gecombineerd met morele lessen en algemene waarheden.

Voorbeeld: Houwelick (1625) Jacob Cats -> rol van de vrouw= huishouden leiden en kinderen opvoeden

Literaire ontwikkelingen / Reisverhalen

Een andere vaarroute: niet onderlangs, maar bovenlangs

Circa 1450 Fra Mauro:  Italiaanse geestelijke maakt een kaart van de wereld (plat?)  ->

1572 Typus Orbis Terrarum:  deze wereldkaart geeft weer hoe ze in die tijd denken -> de kaart is zo getekend dat het lijkt dat je bovenlangs kan in plaats van langs Spanje (=gevaarlijk).

Willem Barentz probeert meerder malen de noordoostpassage te vinden. Bij derde poging komt zijn schip net voorbij de noorpunt van Nova Zembla vast te zitten 1596-1597 -> boek Overwintering op Nova Zembla door Gerrit de Veer =droge rapportage

1601 kaart van Nova Zembla van De Bry en De Veer. Het vage gedeelte links van de kaart geeft aan dat ze niet weten wat daar is -> wie weet een route?

De noordelijke route lukt niet, dan maar weer via de gevaarlijke zuidelijke route

1646 schipper Bontekoe vertrekt met zijn schip De Hoorn. Dit verhaal , Het journaal van Bontekoe, is minder logboek (=Overwintering op Nova Zembla) en meer roman (verhaallijn met opbouw/ climaxen)

Kenmerk -> je ziet de godsvrucht erin  (bidden en dan vliegende vissen eten = God/ tijdens aanval moordenaarsdorp steekt opeend wind op =God)

Doen

-Lees in groepjes (2 personen) boek 4

-Bekijk de beoordeling van de eindopdracht

-Maak de eindopdracht en lever die in op woensdag 13 mei (week 19)

Boek en eindopdracht

Boek 4 Het journaal van Bontekoe:

https://www.dbnl.org/tekst/nijg001jour01_01/nijg001jour01_01_0002.php#2

Eindopdracht bij boek 4:

mindmap

Eindopdracht (mindmap)

Literaire mindmap

Je maakt een literaire mindmap over je boek. De mindmap moet een kort overzicht geven van het boek. In de mindmap richt je je op de hoofdzaken. Je geeft alle informatie kort en bondig weer, bij voorkeur in steekwoorden.

1. De literaire mindmap is een voornamelijk grafische voorstelling van een gelezen

boek.

2. In het midden van de literaire mindmap staat de titel van het boek, plus een tekening of afbeelding die het boek typeert.

3. Vanuit dat midden ontspringen acht takken. Elk van die takken heeft een andere

kleur.

4. De takken corresponderen met literaire aspecten. Met de klok mee: gebeurtenissen, personages, bijpersonen, tijd en ruimte, vertelinstantie/focalisatie, thema, motieven, eindoordeel per groepslid.

5. De takken worden gevuld met citaten uit het boek, steekwoorden, tekeningetjes, afbeeldingen. De takken kunnen zelf ook weer vertakken.

6. Het formaat van de literaire mindmap is A3, zodat er genoeg ruimte is voor alle vertakkingen, tekeningen en afbeeldingen. Het is toegestaan een digitale mindmap te maken. Dit overleg je eerst met je docent.

Let op:

-Lees de opdracht goed door.

-Bekijk het beoordelingsformulier bij deze opdracht.

-Zorg dat je de opdracht uiterlijk inlevert op woensdag 13 mei (week 20)

Literaire ontwikkelingen: emblematiek

• Aan het begin van de Gouden Eeuw, zo rond 1600 > prachtig geïllustreerde boekjes over de liefde.
  
• prikkelende teksten en intrigerende afbeeldingen > spelenderwijs iets leren over liefdesverdriet, huwelijkstrouw en partnerkeuze

Bekende bundels:

-Sinnepoppen (1614) Roemer Visscher

-Emblemata Amatoria (1611) P.C. Hooft

-Spiegel van den Ouden ende Nieuwen Tijdt (1632) Jacob Cats

Emblemata

Raadselachtige, vaak humoristische prentjes waarin een boodschap verborgen zit.

Veelal over liefde en/of het huwelijk

Op het plaatje zeer prominent aanwezig: Cupido, god van de liefde, die met zijn pijlen op mensen schiet en ze zo verliefd maakt.

Drieledige vorm embleem

• motto (opschrift)  > boven of onder de pictura, soms om de afbeelding heen gedrapeerd
  
• pictura (afbeelding)
  
• subscriptio (bijschrift/ uitleg) -> diepere betekenis
• Betekenis: combinatie van de drie onderdelen
  
• Nieuwsgierigheid van de lezer: motto of de pictura 
  
• Subscriptio: ter uitleg en verdieping
  

Les deux sont un 

[De twee zijn één]

Daniel Heinsius

De boom die met zijn top zeer hoog en wijd gerezen

niet verre van 't gebouw des hemels schijnt te wezen,

met vruchten schoon bekleed: de vruchten die men meent

van hem alleen te zijn, die heeft hij maar ontleend.

Met 't maagdom [=maagdelijkheid] is 't alzo: wie dochters wil beërven

moet zelf geen maagd meer zijn, maar haar maagdom derven [=kwijtraken],

en worden ingelijfd door Venus in de man

die van een maagd alleen veel maagden maken kan.

Uitleg

• Cupido geeft goede voorbeeld door boom te enten  > takje van de ene boom gehecht aan een andere boom: samen verder groeien voor vruchten
• Goede eigenschappen beide bomen > sterke nakomelingen 
  
• Voorbeeld voor vrouw: zoeken van man en krijgen van kinderen
• open staan voor toenaderingspogingen van mannelijke aanbidders
  

Uit Alciato's Emblematum liber uit 1531 

Amicitia etiam post mortem durans [=Zelfs na de dood duurt vriendschap voort]

Een wijnrank, bedekt met groen gebladerte, omarmt een iep.

De iep dor van ouderdom en ontdaan van blad.

De wijnrank accepteert deze natuurlijke verandering, en bewijst zijn weldoener dankbaar een wederdienst.

Dit dient ons als voorbeeld.

Zoek het gezelschap van vrienden die vriendschapsbanden zelfs niet door de dood laten verbreken.