5.5 - Gedrag (ha1)

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 5 - Waarneming, gedrag en regeling

Thema 5 - Waarneming, gedrag en regeling

5.1 - Je omgeving waarnemen

5.2 - Voelen, ruiken, proeven

5.3 - Horen en zien 

5.4 - Het zenuwstelsel

5.5 - Gedrag  

5.6 - Regeling

5.7 - Zintuigen en impulsen (VWO)

5.4 - Het zenuwstelsel

Herhaling

Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale zenuwstelsel en uit zenuwen.

1. juist
2. onjuist

Zenuwen zijn lange ...........van zenuwcellen

1. draden
2. streepjes
3. punten
4. uitlopers

Een gevoelszenuw loopt vanaf je hersenen naar je spieren

1. Waar
2. Niet waar

Wat is een reflex?

1. Flexibele reactie
2. Een snelle reactie
3. Een snelle automatische reactie
4. Een snelle reactie om het lichaam te beschermen

Wat is een reflexboog?

1. De snelheid van reflexen
2. Reageren op een prikkel
3. Een impuls die spieren of klieren aansturen
4. de weg die impulsen bij een reflex afleggen

5.5 - Gedrag

Doelen van de paragraaf

Je kunt uitleggen wat gedrag is

Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald

Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag

Gedrag

• Alles wat mensen en dieren doen is gedrag.
  Bijv. Lachen, slapen, eten, dansen, schreeuwen enz.

• Gedrag bestaat uit handelingen. 

Gedrag is in essentie alles wat dieren en mensen doen. Of het nu dansen is, schreeuwen, eten of slapen. Dit is allemaal gedrag.

En gedrag bestaat uit verschillende handelingen. Denk aan eten, je moet het vinden, voorbereiden op eten en afruimen als je klaar bent.

Prikkels

Een prikkel is informatie over een verandering in je omgeving. Die verandering kan een reactie bij je oproepen.

• Als de informatie over een verandering uit je lichaam komt, gaat het om een inwendige prikkel.
• Als het informatie is over een verandering buiten je lichaam, dan is het een uitwendige prikkel.

De reactie die opgeroepen wordt, noem je de respons. 

Motivatie

Respons: reactie op een prikkel.

• Inwendige reactie: een prikkel die in het lichaam ontstaat
• Uitwendige reactie: een prikkel van buiten het lichaam.

Motivatie: de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag.

Aangeboren gedrag

• Gedrag dat je vanaf de geboorte al hebt, heet aangeboren gedrag.
• Aangeboren gedrag, vergroot de kans om te overleven

•  Voorbeeld: reflexen (als op een prikkel altijd meteen dezelfde reactie volgt)

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten naar elkaar. 
Mensen en dieren hebben sociaal gedrag.

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag heet een signaal.

Waarden en normen

• Waarden zijn wat we belangrijk vinden.
  
• Normen zijn de regels voor ons gedrag die daarbij horen.

Interpretatie

De betekenis van het gedrag

Hond kwispelt staart (observatie)

=

Hond is blij

(interpretatie)

Vragen

Wat is gedrag?

1. Alles wat een mens doet
2. Alles wat een dier doet
3. Alles wat een mens of dieren doet
4. Het observeren van dieren

Gedrag ontstaat door prikkels. Wat is een prikkel?

1. een verandering in je omgeving waarop je kunt reageren
2. iets wat een mens of dier doet
3. een handeling
4. een verandering van gedrag

Sociaal gedrag is ...

1. gedrag tussen dieren
2. gedrag tussen mensen
3. aardig gedrag
4. gedrag tussen soortgenoten

Aangeboren gedrag is gedrag dat je zelf al kan, zonder het te moeten leren

1. juist
2. onjuist

Wat is GEEN juiste beschrijving van gedrag?
Gedrag...

1. Is alle waarneembare activiteiten van een dier
2. Is een reactie van een dier op een prikkel
3. Komt tot tot stand door de werking van een spier of klier
4. Komt alleen voor tussen dieren van dezelfde soort

Een norm is wat we belangrijk vinden (zoals geduld). De waarden zijn de regels voor ons gedrag die daarbij horen (zoals netjes wachten in de rij)

1. Waar
2. Niet waar

Wat is een interpretatie?

1. De kat heeft zijn staart omhoog met het puntje gebogen
2. De kat is vriendelijk

Wat is een voorbeeld van een inwendige prikkel?

1. Pijn omdat je je teen stoot
2. Nodig moeten plassen
3. De geur van je eigen bed
4. Het zien van een stuk taart

Aan het werk

Maken: 

1 t/m 8

Eerder klaar? 

9 maken (verplicht voor VWO)

Begrippen

handelingen

gedragsketen

respons

inwendige prikkel

uitwendige prikkel

motivatie

aangeboren gedrag

aangeleerd gedrag

sociaal gedrag

signaal

waarden

normen

observatie

interpretatie

Leerdoelen:

Je kunt uitleggen wat gedrag is

Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald

Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag