Kijken naar de wereld II

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Kijken naar de wereld II: Naturalisme en Impressionisme 

Romantiek (1800-1850) 

Realisme (1850-1880)

Romantiek

Realisme

voelen

mensen in milieu

individu

objectief

escapisme

ROMANTIEK	REALISME
voelen (subjectief)	observeren (objectief)
het individu	mensen in een milieu
vluchten uit werkelijkheid	werkelijkheid kennen
fascinatie voor dood, bovennatuurlijke, mysterieuze	aandacht voor sociale problemen (armoede bv)
taal = persoonlijk, gevoelsgeladen	taal = afstand, detail

Het naturalisme (rond 1880) 

• 1875-1914 : fin de siècle (ook wel Belle Epoque) 
• 1914 : Wereldoorlog I 

Guido Gezelle : priester-dichter

Virginie Loveling: romanschrijfster

Kijkvraag: wat zijn die drie zaken die de mens bepalen volgens het naturalisme? 

NATURALISME (ROND 1880)

'wetenschappelijk' realisme : niet alleen de werkelijkheid tonen (realisme), maar ook verklaren. 

De mens wordt bepaald door :  

• Race - erfelijkheid
• Milieu - omgeving
• Moment - tijdsgeest 

mens : rationeel, met vrije wil????

De mens is geen "autonoom, rationeel individu met een vrije wil, dat op basis van verstand juiste keuzes maakt"

Freud:   onbewuste drijfveren (driften)

Marx:  klasse (economie) 

Darwin :  evolutie  (mens=dier)

En God is dood (Nietzsche) 

KENMERKEN NATURALISME

• deterministisch : de mens heeft geen vrije wil (RMM)
• fatalistisch: je kan je lot niet veranderen
• objectieve en gedetailleerde beschrijvingen van mensen in een milieu
• pessimistisch 
• soms maatschappijkritisch (mistoestanden) 

Opdracht 1 

Guido Gezelle: Dien avond en die rooze 

Lees het gedicht p 1O3 in Basisboek en beantwoord de vragen (zie wikipedia en QR)

Opdracht 2 

Cyriel Buysse: Het recht van de sterkste

 

Lees fragment p 124 in Basisboek en beantwoord de vragen

Opdracht 

Cyriel Buysse: Het recht van de sterkste

 

Lees fragment p 114 in Basisboek en beantwoord de vragen schriftelijk - afgeven 

IMPRESSIONISME (rond 1880) 

• voortzetting van én reactie op realisme 
• niet 'de' realiteit, maar een moment 
• niet de objectieve werkelijkheid maar jouw indruk ervan
• verbonden met 'l'art pour l'art' idee (vorm is belangrijkste; kunst als doel op zich) en estheticisme (schoonheid, los van sociale of morele overwegingen) - autonome kunst 

Reactie op Franse academische kunst 

• 'Academie des Beaux Arts' 
• voldoen aan regels ivm onderwerpen en uitvoering 
• 'art pompier' (helden met blinkende helmen) 
• Salon de Paris (officiële)
• 'Salon des refusés' 

IMPRESSIONISME (rond 1880) 

- vandaag heel populair

-destijds echt shockerend 

---> door keuze van onderwerpen 

---> door 'onaffe', schetsmatige

"Impression, soleil levant" (Monet)

• wél de werkelijkheid, maar ...
• ... zoals ze overkomt: persoonlijke indruk of impressie op een bepaald moment
• stemming en sfeer belangrijkste
• beweging en licht (vervaging, onscherp) 
• niet scherp, niet 'objectief'
• 'momenten van sfeer, licht en schaduw'
• technologie : uitvinding fotografie; tubes met verf (schilderen 'en plein air')

IMPRESSIONISME in LITERATUUR

In de literatuur geven schrijvers hun 'impressies' weer door middel van: 

• een overvloed aan beschrijvende adjectieven
• neologismen (dikwijls samenstellingen met koppelteken)
• synesthesiën (bv. 'een donker geluid' - zintuigvermenging) 

 

't Is triestig dat het regent in den herfst,

 dat het moe regent in den herfst, daar buiten.

- En wat de bloemen wégen in den herfst;

 - en de óude regen lekend langs de ruiten....

 

Zwaai-stil staan graauwe boomen in het grijs,

 de goede sidder-boomen, ritsel-weenend;

 - en 't is de wind, en 't is een lamme wijs

 van kreun-gezang in snakke tonen stenend....

 

 

 

 

 

mijn grijs goed troost-moedertje om 't diepe bed

 

waar zich de warme koorts een lícht dierf droomen,

 

en 't wegend wee in leede tranen berst....

 

 

 

... 't Is triestig dat mijn droefheid tháns moest komen,

 

en loomen in 't atone van de boomen;

 

- 't is triestig dat het regent in den herfst....

 nu moest me 't oude vreê-beeldje gaan komen,

mijn grijs goed troost-moedertje om 't diepe bed

waar zich de warme koorts een lícht dierf droomen,

 en 't wegend wee in leede tranen berst....

 

... 't Is triestig dat mijn droefheid tháns moest komen,

 en loomen in 't atone van de boomen;

 - 't is triestig dat het regent in den herfst....

"Koortsdeun"- Karel van de Woestijne

Willem Kloos (1859-1938) 

'Ik ben een God in het diepst van mijn gedachten'

'Kunst is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie' 

AVOND 

Nauw zichtbaar wiegen op een lichten zucht

De witte bloesems in de scheemring — ziet,

Hoe langs mijn venster nog, met ras gerucht,

Een enkele, al te late vogel vliedt.

En ver, daar ginds, die zachtgekleurde lucht

Als perlemoer, waar ied’re tint vervliet

In teêrheid … Rust — o, wondervreemd genucht!

Want alles is bij dag zóó innig niet.

Alle geluid, dat nog van verre sprak,

Verstierf — de wind, de wolken, alles gaat

Al zacht en zachter — álles wordt zoo stil…

En ik weet niet, hoe thans dit hart, zoo zwak,

Dat al zóó moê is, altijd luider slaat,

Altijd maar luider, en niet rusten wil.

"Kloos, impressionist in de taal, schildert met woorden. In de tweede strofe lijkt de lucht de iriserende kleuren van parelmoer te hebben, de kleuren gaan in elkaar op als in een schilderij van Monet, impressionist in beeld "

Maak de oefening 

p 253 schriftelijk

basisboek p 372 : hulp bij analyse lyriek