Burgerlijke cultuur Muziek

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoe zag de tijd van de Republiek eruit?

Hoe werd er naar kunst gekeken?

DE KUNSTENAAR

• Afhankelijk van (particuliere) opdrachtgevers
• Vaak deel van een gilde
• Gericht op de smaak/vraag van de welgestelde burgerij

Hoe zag de muziek van deze periode eruit?

Prima Prattica:

• polyfonie/meerstemmig
• Gaat om de vorm (inhoud staat onder de vorm)
• a capella
• Individuele emotie uitdrukken is niet mogelijk
• teksten moeilijk te verstaan (door de meerstemmigheid)

Secunda Prattica:

• Monodie/eenstemmig
• Gaat om de inhoud (tekst is belangrijker dan de vorm)
• Zang met akkoordbegeleiding 
• geschikt om gevoel uit te drukken in muziek
• Toepassen van dissonanten

Er vind een switch plaats in de muziek.
In welke setting denk jij dat er veel (nieuwe) belangstelling is voor muziek?

1. In de kerk
2. De huiselijke kring
3. Op de markt
4. Op het toneel

AFFECTENLEER

• Al die vrije expressie door de mogelijkheid van improvisatie wordt aan banden gelegd door de affectenleer.

• De affectenleer is een muzikaal systeem vanuit de gedachte dat zintuiglijkheden (zoals het gehoor) invloed hebben op de geestestoestand van de mens.
• Door dit 'vaste systeem' worden muziekpartijen vastgelegd.
• Voorbeeld: Als de dood zijn intreden doet daalt de toonsoort en met de gang naar de hemel, gaat de muzikale compositie ook weer omhoog.

• De affectenleer zelf blijft niet lang populair, maar de vastlegging van muziek blijft.

MUZIEK BURGERLIJKE CULTUUR

Vormen van muziek:

• Psalmzang, buiten diensten om.
• Binnen huiselijke kring:

       --> Liedboeken

       --> Collegium Musicum of Rederijkerskamer

       --> Muziekinstrument met opvoeding/leraar

• Tussen bedrijven door of ter ondersteuning van het ballet of zang
• Muziek maken buiten de kerk mogelijk door verspreiding bladmuziek en zangteksten.

JAN PIETERSZOON SWEELINCK (1562 - 1621)

• Componist, organist, klavecinist, muziekpedagoog, en organisator
• Maakt muziek los van de kerk, in dienst Amsterdam

• Componeert tussen 1604 en 1621 het Franstalige Geneefse Psalmboek, 150 psalmen uit de Bijbel op rijm en muziek

PSALMZANG

• In de kerk buiten de diensten om.

• Veelal eenstemmig en nuchter.
  

      --> Woord voor woord verstaanbaar

• Gezongen in volkstaal (Nederlands) in plaats van Latijn
• Weinig groei door gebrek kerk en hof/koning als opdrachtgevers

      --> Vrijwel puur voor vermaak

• Herschrijving door Jan Pieterszoon Sweelinck

BINNEN DE HUISELIJKE KRING

• Collegium Musicum

      --> Muziekvereniging met een

             expert ter begeleiding voor

             plezier.

     --> Onderwijs in blokfluit, luit,

             klavecimbel, traverso of orgel.

• Psalmen van Sweelinck
• Protestanten en katholieken samen

LIEDBOEKEN 

(MOPSJES)

• Liedboek: een boek dat een verzameling liederen bevat. Naast liedteksten kan het boek ook muzieknotatie bevatten.
  
• Wereldlijke onderwerpen en teksten, hartstochten en kluchten.
  
• Men nam deze overal mee naartoe, en kon overal gebruikt worden.
  
• Sweelinck's herschrijvingen van de Psalmen
  
• Veel liederen waren contrafacten, nieuwe teksten op bestaande melodie.

ONDERSTEUNING VAN TONEEL

• Meestal rond de 3 muzikanten
  
• Dienen veelal voor begeleiding, ondersteuning van zang en opvulling van leegtes.

SAMENGEVAT

• De kunst in de republiek diende ter lering en vermaak, met muziek in huiselijke kring voornamelijk ter vermaak.
• De welvarende burgerij had het voor het zeggen.
• Waar binnen de kerk muziek werd 'verbannen', bloeide het op in de huiselijke kring.