4.3 De paus en de kruistochten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

4.3 De paus en de kruistochten

15: het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben

Planning

- Introductie 

- Terugblik 4.2 

- KA's 

- Uitleg

- Opdracht

- KA's 

Terugblik 4.2 Staten ontstaan

KA 17: het begin van staatsvorming en centralisatie in het bestuur 

Kenmerkende aspecten

15: het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben

Het Oosters Schisma

- Volgens middeleeuwse christenen had God plaatsvervangers aangewezen op aarde: de geestelijke macht

- Paus kreeg leiderschap over de kerk

- Koning en keizer leiderschap over de wereldlijke macht: bestuursmacht over landen en mensen

- Volgens paus was ziel belangrijker dan lichaam, dus was de geestelijke macht belangrijker dan de wereldlijke macht 

- Koningen en keizers die in late middeleeuwen meer macht naar zich toe trokken, accepteerden deze redenatie niet langer

- Christenen in Byzantijnse Rijk accepteerden streven van paus naar primaat niet meer:

- hoogste geestelijke leider (bisschop van Rome)

-Byzantijnse Rijk rond jaar 1000 bloeiperiode

- Leider van de kerk in Constantinopel. de patriarch, vond niet dat hij ondergeschikt was aan de paus 

- Patriarch en paus waren het over meer dingen oneens: bijvoorbeeld het nut van heiligenbeelden

- Door deze meningsverschillen ontstond een schisma: een kerksplitsing  

- Na dit Oosters Schisma (1054) gingen West-Europese kerk en Oosterse kerk hun eigen weg

- Maar paus bleef zichzelf als leider van christelijke kerk zien

De Investituurstrijd

- Volgens oude kerkelijke recht mochten inwoners van bisdom zelf hun bisschop kiezen

- Daarna benoemde de paus hem en deed de investituur: aan een nieuwe bisschop de symbolen van bisschopambt geven: ring, mijter en staf

- In loop van middeleeuwen probeerden pausen steeds meer macht naar zich toe te trekken

- Ook koningen en keizers trokken steeds meer macht naar zich toe: 

- kozen bisschoppen die zij meteen aanstelden als leenman

- Feodale macht van koning nam hierdoor toe én kreeg macht over kerkorganisatie

- Pausen wilden deze wereldlijke invloed op de bisschopskeuze niet

- Onder paus Gregorius VII was Investituurstrijd het felst

- Nadat Hendrik IV zijn ban was opgeheven verzamelde hij een leger en bezette Rome

- Hij zette de paus af en benoemde een nieuwe paus die hem tot keizer kroonde

- De investituurstrijd eindigde pas in 1122:

- Paus mocht bisschop kiezen en investituur verrichten

- Daarna mocht keizer/ koning scepter overhandigen als teken van wereldlijke macht 

- Macht en aanzien van de paus nam toe

Kenmerkende aspecten

15: het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben

KA 16

De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van kruistochten

Terugblik KA 15

Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke, dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben

De Eerste kruistocht

- In het midden van elfde eeuw veroverden Turkse nomadenstammen grote delen in het midden oosten, ook Palestina

- Hier waren veel plaatsen die voor christenen belangrijk zijn

- Rond 1080 bedreigden ze zelfs Constantinopel

- De Byzantijnse keizer bleek niet in staat het gevaar te keren en verzocht de paus om hulp

- Dit verzoek kwam paus Urbanus II goed uit

- Door ridders op kruistocht (een gewapende strijd waar de paus het initiatief toe nam en die bedoeld was om de macht van de kerk te vergroten) te sturen, hoopte hij de Oosterse kerk weer onder zijn gezag te krijgen

- Leg uit

- Iedere kruisvaarder kreeg van de paus een 'volle aflaat'

- In 1096 begon de eerste goed georganiseerde kruistocht: 4500 ridders, 25.000 man voetvolk en ongeveer 40.000 pelgrims, waaronder 15.000 vrouwen, gingen op pad 

- Gevaarlijke en lange tocht: slechts 15.000 van de 70.000 kruisvaarders wisten Palestina te bereiken

Saladin en Richard Leeuwenhart

- Fanatieke christenen drongen aan op een voortzetting van de Heilige Oorlog tegen de Seldjoeken (Turkse stammen)

- Tegelijkertijd islamitische geestelijken aandringen op jihad

- Saladin (islamitische generaal) heroverde met die gedachte in 1187 Jeruzalem

- Geschokt riep paus Duitse keizer Barbarossa, Franse koning Filips II Augustus en Engelse koning Richard Leeuwenhart op om Jeruzalem te heroveren

- Barbarossa haalde Jeruzalem niet, Filips II en Richard Leeuwenhart wel, maar Augustus vertrok al snel weer naar Frankrijk

- Leeuwenhart kon Saladin niet verslaan maar wist wel af te spreken dat christelijke pelgrims voortaan in Jeruzalem werden toegelaten

Economische en culturele gevolgen

- Ondanks verschillende kruistochten bleven kruisvaarderstaten niet altijd in handen van kruisvaarders

- Kruistochten verscherpten de tegenstellingen tussen christenen en moslims

- Oude Byzantijnse machthebbers herstelden hun gezag

- Kloof tussen paus en gelovigen in Oost-Europa nu groter dan ooit

- Maar in vredestijd bevorderden de kruistochten de handelscontacten tussen oost en west

- Europa maakte kennis met culturele en wetenschappelijke kennis uit midden oosten: numerieke stelsel, wiskunde en hoogstaande Arabische medische kennis

- Ook veel filosofische geschriften die bewaard waren gebleven in Arabische wereld werden gedeeld 

- Zo zorgden de kruistochten voor de Europeanen voor een hernieuwde kennismaking met het klassieke erfgoed, een ontwikkeling die van grote invloed zou zijn op de navolgende eeuwen

KA's samenvatten

KA 15: het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben

KA 16: de expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm kruistochten