4.1 prikkels [21-1-2021]

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Planning 

H4 zenuwstelsel en spieren

4.1 prikkels

Wat weet jij al over het zenuwstelsel?

leerdoelen

Ik kan

• uitleggen wat prikkels zijn en verschillende voorbeelden noemen
• uitleggen hoe prikkels worden verwerkt door het lichaam en welke factoren hierop van invloed zijn

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: prikkel, impuls, drempelwaarde, (niet) adequate prikkel, reactiesnelheid.
• je kent de zintuigen en weet waar ze liggen
• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken

zenuwstelsel en spieren

samenwerking in het lichaam:

• de antennes (alle zintuigen)
  
• de verwerking (hersenen, ruggenmerg, zenuwen)
  
• het reageren (spieren en klieren)
  

• het regelen en aansturen (hormoon- en zenuwstelsel)
  

samenwerking in het lichaam:

de antennes (alle zintuigen)

de verwerking (hersenen, ruggenmerg, zenuwen)

het reageren (spieren en klieren)

het regelen en aansturen (hormoon- en zenuwstelsel)

prikkel

= verandering in je omgeving die je kunt waarnemen (zowel binnen als buiten lichaam)

opgevangen door receptoren (gespecialiseerd in één type prikkel)

vaak gelegen in een zintuig

Je zintuigen nemen verschillende prikkels waar. Welke? Kopieer het lijstje en zet de juiste prikkel er achter.
1) Ogen -
2) Oren -
3) Neus -
4) Tong -
5) Huid -

prikkel

= verandering in je omgeving die je kunt waarnemen (zowel binnen als buiten lichaam)

opgevangen door receptoren (gespecialiseerd in één type prikkel)

vaak gelegen in een zintuig

impuls

een receptor zet een prikkel om in een impuls (electrisch stroompje), en geeft dit door aan een zenuwcel

via de zenuwcellen komt de impuls bij je hersenen terecht

 

(niet)adequate prikkel

de adequate prikkel = de prikkel waarvoor de receptor het meest gevoelig is (hele lage drempelwaarde)

niet adequate prikkel

een klap op je ogen kan voor sterretjes zorgen (receptoren hebben de klap omgezet in impulsen), maar de prikkel is dan geen lichtprikkel. Toch zullen die receptoren wel impulsen afgeven.

de drempelwaarde hiervoor ligt enorm hoog (bij een klein tikje zul je namelijk geen sterretjes zien)

juist of onjuist?

Warmte is voor het gehoorzintuig een adequate prikkel.

1. juist
2. onjuist

juist of onjuist?

De adequate prikkel voor drukzintuigen is zwaartekracht.

1. juist
2. onjuist

drempelwaarde

een receptor zet een prikkel om in een impuls (electrisch stroompje), en geeft dit door aan een zenuwcel

• drempelwaarde
  
• gewenning
  

sterkere prikkel = toename impulsfrequentie 

gewenning

Als de prikkel aahoudt, dan zal er gewenning optreden....

gevolg: drempelwaarde gaat omhoog, minder tot geen impulsen

juist of onjuist?

De drempelwaarde voor een zintuig is altijd dezelfde.

1. juist
2. onjuist

Welke receptoren vertonen het snelste gewenning?

1. tastreceptoren
2. drukreceptoren
3. pijnreceptoren

juist of onjuist?

De motivatie beïnvloedt de drempelwaarde.

1. juist
2. onjuist

prikkelsterkte

sterkere prikkel  = toename impulsfrequentie 

de impulssterkte blijft altijd hetzelfde 

juist of onjuist?

Een harder geluid leidt tot een hogere impulsfrequentie in de gehoorzenuwen dan een zachter geluid.

1. juist
2. onjuist

juist of onjuist?

Er bestaan vele verschillende typen prikkels, maar impulsen zijn allemaal gelijk.

1. juist
2. onjuist

juist of onjuist?

Pijnpunten komen overal in het lichaam voor.

1. juist
2. onjuist

4.1.2. Verwerking: van impuls tot reactie

prikkel door receptor omgezet in impuls

impuls via zenuwen naar centrale zenuwstelsel (hersenen)

in hersenen verwerking

indien nodig - reactie (met spieren/ klieren)

Je wordt je niet bewust van alle prikkels die je ontvangt.

De meest informatie wordt onbewust verwerkt of gewist.

Welke prikkels heb je tot op heden ontvangen deze les waarvan je je bewust was?

Luister, voel en kijk in stilte aandachtig naar je omgeving.

Welke prikkels heb je tot op heden ontvangen deze les waarvan je je niet bewust was?

4.1.3. Reactiesnelheid en verkeer

reactiesnelheid (tijd tussen ontvangen prikkel en reactie) = 0,2 seconde 

dit is (evolutionair gezien) afgestemd op mensen die lopen (en geen auto rijden)

vandaar dat vertragen van de reactiesnelheid erg gevaarlijk is in het verkeer (drugs, alcohol, mobiel, vermoeidheid etc)

juist of onjuist?

In de maagwand komen pijnpunten voor.

1. juist
2. onjuist

juist of onjuist?

Het evenwichtszintuig ligt in het binnenoor.

1. juist
2. onjuist

juist of onjuist?

Je kunt met je smaakzintuigen meer dan tien verschillende smaken waarnemen.

1. juist
2. onjuist

Controle leerdoelen

Ik kan

• uitleggen wat prikkels zijn en verschillende voorbeelden noemen
  een prikkel is een verandering in je omgeving die je kunt waarnemen. Voorbeelden zijn lichtprikkels, geluidsprikkels etc. 
• uitleggen hoe prikkels worden verwerkt door het lichaam en welke factoren hierop van invloed zijn
  receptoren vangen prikkels op en kunnen deze omzetten tot elektrische signalen (impulsen) die naar de zenuwcellen gaan. Dit komt via gevoelszenuwen in de hersenen terecht die dit verwerken en kunnen gaan reageren. Alcohol en drugs hebben een negatieve invloed op de snelheid hiervan.

Een neuron heeft een bepaalde drempelwaarde. Om de drempelwaarde van dit neuron te overschrijden is bij een bepaalde prikkelduur een bepaalde minimale prikkelsterkte vereist. Er ontstaat dan een actiepotentiaal. Dit neuron wordt vele malen elektrisch geprikkeld met prikkels van verschillende duur en sterkte. In welk van deze diagrammen is het verband tussen prikkelduur en minimale prikkelsterkte juist weergegeven?

1. 1
2. 2
3. 3

Huiswerk voor morgen

• basiskennisvragen 4.1 maken en nakijken
• begrippenlijst maken