4.1 Prikkels

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

Tas van tafel

Laptop pakken en opstarten

Binas pakken

Gelukkig nieuwjaar 

Volgend schoolexamen

H4 Zenuwstelsel (8 lessen)

H5 Zintuigen (3 lessen)

H6 Hormonen (5 lessen)

H8 bloedsomloop (4 lessen)

H13 Lever en Nieren (4 lessen)

10 lesweken

Toets bespreken

Hoofdstuk 4

Gebruik je hersens

Over het zenuwstelsel en spieren

TOETS over H4, H5 & H6 

In de video zag je een ernstige vorm van Parkinson, een zenuwaandoening. Bedenk zoveel mogelijk dingen die mis kunnen gaan als het zenuwstelsel niet goed werkt.

Doel hoofdstuk 4

Na dit hoofdstuk kun je:

• De werking van een gezond zenuwstelsel uitleggen
• symptomen van zenuwziekten (deels) verklaren en voorspellen
• de werking van pijnstillers / drugs / medicijnen op een organisme (deels) verklaren en voorspellen
• Verklaren hoe organismen met behulp van het zenuwstelsel kunnen reageren op hun omgeving.

Doelen vandaag (4.1)

• Je kan uitleggen wat prikkels zijn en verschillende voorbeelden noemen
  
  
  
• Je kan uitleggen hoe prikkels worden verwerkt door het lichaam en welke factoren hierop van invloed zijn

zenuwstelsel en spieren

samenwerking in het lichaam:

• de antennes (alle zintuigen)
  
• de verwerking (hersenen, ruggenmerg, zenuwen)
  
• het regelen en aansturen (hormoon- en zenuwstelsel)
• het reageren (spieren en klieren)

samenwerking in het lichaam:

de antennes (alle zintuigen)

de verwerking (hersenen, ruggenmerg, zenuwen)

het reageren (spieren en klieren)

het regelen en aansturen (hormoon- en zenuwstelsel)

prikkel

= verandering in je omgeving die je kunt waarnemen (zowel binnen als buiten lichaam)

opgevangen door receptoren (gespecialiseerd in één type prikkel)

vaak gelegen in een zintuig)

Je zintuigen nemen verschillende soorten prikkels waar. Welke? Kopieer het lijstje en zet de juiste prikkel er achter.
1) Ogen -
2) Oren -
3) Neus -
4) Tong -
5) Huid -

prikkel

= verandering in je omgeving die je kunt waarnemen (zowel binnen als buiten lichaam)

opgevangen door receptoren (gespecialiseerd in één type prikkel)

vaak gelegen in een zintuig)

juist of onjuist?

Je kunt met je smaakzintuigen meer dan tien verschillende smaken waarnemen.

1. juist
2. onjuist

juist of onjuist?

Het evenwichtszintuig ligt in het binnenoor.

1. juist
2. onjuist

Impuls

een receptor zet een prikkel om in een impuls (elektrisch stroompje), en geeft dit door aan een zenuwcel

via de zenuwcellen komt de impuls bij je hersenen terecht

 

Prikkelsterkte

Sterkere prikkel  = toename impulsfrequentie 

De impulssterkte blijft altijd hetzelfde 

drempelwaarde

Een receptor zet een prikkel om in een impuls (elektrisch stroompje), en geeft dit door aan een zenuwcel

De zwakste prikkel waardoor een receptor nog geprikkeld kan worden, noem je de drempelwaarde ofwel prikkeldrempel. Een prikkel die onder de prikkeldrempel zit, levert geen impulsen op 

sterkere prikkel = toename impulsfrequentie 

Gewenning

Als de prikkel aanhoudt, dan zal er gewenning optreden....

Gevolg: drempelwaarde gaat omhoog, minder tot geen impulsen worden afgegeven

(niet) adequate prikkel

De adequate prikkel = de prikkel waarvoor de receptor het meest gevoelig is (hele lage drempelwaarde)

Niet adequate prikkel

Een klap op je ogen kan voor sterretjes zorgen (receptoren hebben de klap omgezet in impulsen), maar de prikkel is dan geen lichtprikkel. Toch zullen die receptoren wel impulsen afgeven.

De drempelwaarde hiervoor ligt enorm hoog (bij een klein tikje zal je namelijk geen sterretjes zien)

juist of onjuist?

Warmte is voor het gehoorzintuig een adequate prikkel.

1. juist
2. onjuist

juist of onjuist?

De adequate prikkel voor drukzintuigen is zwaartekracht.

1. juist
2. onjuist

juist of onjuist?

De drempelwaarde voor een zintuig is altijd dezelfde.

1. juist
2. onjuist

Welke receptoren vertonen het snelste gewenning?

1. tastreceptoren
2. drukreceptoren
3. pijnreceptoren

juist of onjuist?

Een harder geluid leidt tot een hogere impulsfrequentie in de gehoorzenuwen dan een zachter geluid.

1. juist
2. onjuist

juist of onjuist?

Er bestaan vele verschillende typen prikkels, maar impulsen zijn allemaal gelijk.

1. juist
2. onjuist

Samenvattend. Van impuls tot reactie

1: Prikkel door receptor omgezet in impuls

2/3: impuls via zenuwen naar centrale zenuwstelsel (hersenen)

4: in hersenen verwerking

indien nodig - reactie (met spieren/ klieren)

Je wordt je niet bewust van alle prikkels die je ontvangt.

De meest informatie wordt onbewust verwerkt of gewist.

Luister, voel en kijk in stilte aandachtig naar je omgeving.

Welke prikkels heb je tot op heden ontvangen deze les waarvan je je niet bewust was?

Reactiesnelheid en verkeer

reactiesnelheid (tijd tussen ontvangen prikkel en reactie) = 0,2 seconde 

dit is (evolutionair gezien) afgestemd op mensen die lopen (en geen auto rijden)

vandaar dat vertragen van de reactiesnelheid erg gevaarlijk is in het verkeer (drugs, alcohol, mobiel, vermoeidheid etc)

Wat voor effect zal alcohol hebben op de reactieweg, remweg en stopafstand?

Een zenuwcel heeft een bepaalde drempelwaarde. Om de drempelwaarde van deze cel te overschrijden is bij een bepaalde prikkelduur een bepaalde minimale prikkelsterkte vereist. Er ontstaat dan een actiepotentiaal. Deze zenuwcel wordt vele malen elektrisch geprikkeld met prikkels van verschillende duur en sterkte. In welk van deze diagrammen is het verband tussen prikkelduur en minimale prikkelsterkte juist weergegeven? (I-vraag)

1. 1
2. 2
3. 3

Huiswerk do 9 januari

Doornemen deze LessonUp, verwerk de begrippen maak aantekeningen.

Maak de basiskennisvragen 4.1

Maken LessonUp vragen 4.1