Basisstof 5 Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k, g
• Leerjaar 1

Thema 5: Waarneming en gedrag

Basisstof 5: Gedrag

Deze les

Korte herhaling zenuwstelsel

Uitleg gedrag

Zelfstandig werken

Afsluiting

7. De deurbel gaat en je doet open. Zet de begrippen in de juiste volgorde zoals wordt afgelegd in het zenuwstelsel. 

1

2

3

4

5

Impuls gaat via zenuw

Impuls bereikt hersenen

De deurbel gaat

Je loopt naar de deur

Geluid naar gehoorzintuig

In de afbeelding is een deel van het zenuwstelsel schematisch getekend.

16. Welk nummer is GEEN deel van het centrale zenuwstelsel?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Deze les

SO Zintuigen (ongeveer 10 minuten)

Uitleg Gedrag

Zelfstandig werken

Afsluiting

SO zintuigen

• Leg je telefoon op stil op de tafel naast het bureau of in je tas
  
• Zorg dat je alleen een pen op tafel hebt
• Tijdens het SO is iedereen helemaal stil
• Klaar? wacht in stilte tot de anderen ook klaar zijn. Vind je dat lastig, dan mag je een tijdschrift pakken om te lezen
  

Leerdoelen:

• Je kunt uitleggen wat gedrag is
• Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald
• Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag 

Zintuigen

In de zintuigen liggen zintuigcellen.

Als deze prikkels opvangen, ontstaan er impulsen. -> Elektrische signalen ('seintjes'). 

De zintuigcellen zijn aangesloten op de zenuwen. -> Leiden de impulsen naar de hersenen. 

Zintuigcellen

Prikkels worden in het zintuig opgevangen door zintuigcellen

Een zintuigcel zet de prikkel om in een impuls

De adequate prikkel

Reageren

Een prikkel is een invloed van de omgeving op een organisme. 

• Licht
• Geluid
• Geur
• Smaak
• Warmte
• Kou
• Druk
• Aanraking

Reageren

Zintuigen reageren op prikkels door impulsen naar de hersenen te sturen.

Bij het reageren sturen de hersenen een impuls naar de spieren. 

Reageren

Voorbeeld:

1. Het meisje vindt een leuk filmpje op YouTube. 
2. In haar hersenen worde ze zich bewust van die prikkel.
3. Ze reageert op de prikkel: ze gaat er goed voor zitten, klikt de video aan en kijkt ernaar.
4. Er gaan dan dus impulsen naar haar spieren

De reactie op een prikkel = een respons 

Verschillende soorten prikkels

Er bestaan verschillende soorten prikkels. 

Honger is een prikkel die in het lichaam ontstaat = inwendige prikkel

Andere prikkels komen van buiten het lichaam = uitwendige prikkel. Deze neem je waar via je zintuigen.

Gedrag

"Alles wat een mens of dier doet, is gedrag. Bijvoorbeeld lachen en naar iets kijken. Ook geluiden maken, slapen of zelfs gewoon stilstaan zijn gedrag."

Wat is gedrag?

Gedrag bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen. Die handelingen hebben samen een doel. 

Het jachtgedrag van de lynx bestaat uit een serie handelingen.

Het doel is eten om in leven te blijven.

Gedragsketen

Verschillende handelingen volgen elkaar in een vaste volgorde op. De ene handeling leidt tot de volgende handeling. 

Het effect van spieden = een prooi opmerken. Leidt tot de volgende handeling: Sluiplopen. 

Gedragsketen = als het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling. 

Motivatie

Motivatie = de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag. 

Als je veel hebt gegeten, is je motivatie om te eten laag. 

De prikkel "ruiken van friet" leidt dan niet tot eetgedrag. 

Bij honger is je motivatie om te eten hoog. 

Dan leidt de prikkel wel tot een respons. 

Aangeboren of aangeleerd

Gedrag is voor een deel aangeboren en voor een deel aangeleerd. 

Zuigen aan de tepel van de moeder is aangeboren gedrag. 

Een peuter die met een lepel kan eten is aangeleerd gedrag. 

Sociaal gedrag

Bij veel dieren en mensen wordt gedrag beïnvloed door soortgenoten. Gedrag van soortgenoten naar elkaar noem je sociaal gedrag. 

Een handeling van een dier (of mens) is een prikkel voor een handeling van een soortgenoot. 

Sociaal gedrag

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag noem je een signaal. 

Zwaaien is een signaal aan een soortgenoot. 

Signalen -> communiceren

Voorbeelden bij mensen:

Lichaamshouding, gebaren en taal.

Voorbeelden bij dieren:

Kleur, geluiden en geur.

Gedrag van mensen

Mensen denken na over hun gedrag en ze beoordelen het gedrag van anderen. Dieren doen dat niet.

Waarden zijn de dingen die mensen belangrijk vinden in het leven:

Eerlijkheid, respect, rechtvaardigheid, vrijheid

Normen zijn gedragsregels waarvan veel mensen vinden dat je je eraan moet houden:

Je mat niet stelen (gebaseerd op de waarde "eerlijkheid")

Signaal met meerdere betekenissen

Een hand opsteken is een signaal. Dit kan verschillende betekenissen hebben.

Je kijkt naar de situatie, de gezichtsuitdrukking en de lichaamshouding. 

Observatie en interpretatie

Het feitelijke gedrag dat je waarneemt = observatie.

"De hond beweegt zijn staart op en neer"

Wat jij DENKT dat dit gedrag betekent = interpretatie. 

"de hond is blij"

Zelfstandig werken

Basis:

Maak opdrachten 1 t/m 10 van 5.5 Gedrag

Klaar? Lees de tekst van 5.7 Sociaal gedrag en maak de opdrachten 1 t/m 3

Kader:

Maak opdrachten 1 t/m 10 van 5.5 Gedrag

Klaar? Maak de samenhang

Afsluiting