Hoe werd NL een schaats grootmacht

• NT2
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Nederland domineert al jaren het langebaanschaatsen. Er gaat geen afstand op de Olympische Spelen, WK Allround of WK Sprint voorbij, of er staat wel een Nederlandse schaatser op het podium. Vaak op de hoogste trede en niet zelden vergezeld door een landgenoot. Hoe is een land waar natuurijs niet vanzelfsprekend is, toch uitgegroeid tot de beste schaatsnatie van de wereld?

Geschiedenis van het schaatsen 

Gedurende het eerste millennium van onze jaartelling werd Nederland bewoond door verschillende volksstammen, die gemeen hadden dat ze alle voornamelijk van de landbouw bestonden. De actie­radius van deze bewoners was gering, zeker als de weersomstandigheden slecht en de paden onbegaanbaar waren. In die situatie opende de aanwezigheid van ijs in de winter mogelijkheden om afstanden te overbruggen. Men kon gemakkelijker over het bevroren land lopen dan over moerassige laaglanden.

 

Vanaf grofweg het begin van onze jaartelling. beweegt men zich Hierbij werden geslepen dierenbotten onder de voeten gebonden, en op deze manier gleed men over het ijs. Een glis werd voorzien van gaten en werden met palingvellen of pezen bevestigt aan de voeten. Er wordt geduwd met een prikstok, want zijwaarts afzetten is met de botte zijkanten van beenderen niet mogelijk. Desondanks kan de glis of glisser worden gezien als een voorloper van de schaats.

Intrede van de houten schaats

Pas rond 1200 deed de houten schaats zijn intrede. Dat was in de Lage Landen aan de Noordzee (Holland en/of Vlaanderen). Het is zo goed als zeker dat ook het schaatsen daar zijn oorsprong vindt.

De eerste archeologische vondsten van schaatsen zijn gedaan in steden in wording (Amsterdam, Dordrecht) en dateren uit de eerste helft van de 13e eeuw.

De introductie van de schaats was het gevolg van de samenloop van de waterstaatkundige situatie, de economische ontwikkeling van het land en de verbeterde technieken van hout- en ijzerbewerking na 1000. In de gebieden die het huidige Nederland en Vlaanderen beslaan, was reeds in de Middeleeuwen veel ondiep en stilstaand water aanwezig.

Schaatsen uit circa 1225, die opgegraven zijn in Dordrecht.

Hoe noem je de eerste schaatsen?

1. ijzers
2. glissen

Van welk materiaal werden glissen gemaakt?

1. beenderen/botten
2. metaal
3. hout

Wanneer kwamen houten schaatsen op?

1. 1245
2. 1225
3. 1300

Tot op de dag van vandaag hebben vele eeuwen lang kunstenaars, ambachtslieden en liefhebbers het schaatsen en alles wat daarmee te maken heeft afgebeeld voor een groot publiek. Al vanaf de 15e eeuw verschenen afbeeldingen op prenten, tekeningen en schilderijen.

Vanaf de 16e eeuw kwamen daar tegels en ander keramiek zoals borden, vazen en plaquettes bij. En in de eeuwen daarna waren dat afbeeldingen in de vorm van schaatsbeeldjes (vanaf ca. 1700), reclameplaatjes (vanaf ca. 1870), briefkaarten (vanaf ca. 1900), foto's (na 1850), kijkkastjes (met uit hout en been gesneden voorstellingen, vanaf ca.1800) enz.

Schaatsen zit al eeuwen in ons DNA, zo tonen ons de winterschilderingen van Hendrick Avercamp (1806). Het is dan ook niet vreemd dat de Amsterdamsche IJsclub in 1893 het 'Meesterschap der wereld' organiseert op het Museumplein, het eerste wereldkampioenschap allroundschaatsen onder auspiciën van de International Skate Union (ISU). “Het was een tijd van opgewekt leven,” schrijft Jan de Balbian Verster in 1914 in het vijftigjarig jubileumboek van de club. Dat geldt zeker voor de negentienjarige Haarlemmer Jaap Eden, die van de vier te rijden afstanden (500, 1500, 5000 en 10000 meter) er drie wint - destijds een vereiste voor de eindzege.

Vanaf wanneer zien we schaatsen in de kunst verschijnen

1. 15e eeuw
2. 16e eeuw
3. 17e eeuw

Welke ijsclub organiseerde het 'Meesterschap der Wereld'?

1. Het Friesche Elfsteden comité
2. Het olympisch comité
3. De Amsterdamsche IJsclub

00:14

In welk jaar won Jaap Eden het wereldkampioenschap

00:43

Wat is de waarde van de beker die hij gewonnen heeft

00:58

Op wat voor schaatsen werd Jaap Eden Kampioen

01:30

Op welke leeftijd overleed Jaap Eden

De Nederlandse schaatsers leggen het steeds af tegen de Noren, Russen en Finnen, die vanwege het immer aanwezige natuurijs meer kunnen trainen. Als de beste Nederlandse schaatsers naar Noorwegen trekken voor een trainingskamp, staan hun concurrenten al een maand op de schaatsen. Toch rijden de Nederlanders na de oorlog niet anoniem mee. Kees Broekman (zilver) en Wim van der Voort (brons) winnen de eerste Nederlandse schaatsmedailles op de Olympisch Winterspelen van Oslo 1952. In tegenstelling tot allround schaatsen waarin het om de beste na vier afstanden gaat, worden op de Olympische Spelen de prijzen per afstand verdeeld.

Henk van der Grift is de rol op het tweede plan beu en neemt een rigoureus besluit. Hij verhuist in de herfst van 1960 naar Noorwegen. Met een volgepakte auto rijdt hij met zijn latere vrouw Reijka naar Fagernes. Daar vindt Van der Grift een betrekking in de plaatselijke garage, maar bovenal bij een bevroren meer in de bossen waar hij een trainingsbaantje uitzet. Met de extra trainingsuren in de benen rijdt Van der Grift op het WK Allround in 1961 naar de wereldtitel. Nederland raakt door deze zege voorzichtig in de ban van het schaatsen

nl-ams-p3-am5.cdn.streamgate.nl

Wanneer rijdt van der Grift een wereldtitel?

1. 1960
2. 1961
3. 1952

Hoe maken Ard en Keessie NL schaatsgek? 

Ard Schenk en Kees 'Keessie' Verkerk. Zij kleuren de winters oranje. Eerst vooral Verkerk, met wereldtitels in 1966 en 1967, gevolgd door olympisch goud in 1968. Nederland wordt schaatsgek. De toegenomen welvaart maakt reizen mogelijk. In steeds meer huiskamers staat een televisie. Duizenden volgen hun helden op de zegetochten door Europa. De spoorwegen laten zelfs een Ard en Keessie-express rijden. De rest van Nederland zit aan de buis gekluisterd met de schema's van de afstanden op schoot om rondetijden mee te schrijven.

www.npostart.nl

Zonder de fans was ik nooit zover gekomen. Wie zei dit?

1. Ard Schenk
2. Kees Verkerk

Wie zei "hou je mond, de televisie staat aan, we kijken schaatsen"

1. Ard Schenk
2. Kees Verkerk

Wie ontwikkelde alle oefeningen voor het schaatsen?

1. De coach
2. De schaatsers zelf

Wat moet je als schaatser ontwikkelen volgens 'Keessie'

1. Grote longen en een gezond hoofd
2. Grote dijbenen

met o.a. de opkomst van vrouwen schaatsen

De Elfstedentocht en nog veel meer 

Volgende week deel 2 over schaatsen

Meer over schaatsen kijken?

https://anderetijden.nl/zoek?query=schaatsen

Komen jullie ook schaatsen op 22 januari van 12.30 - 2.30 PM in Palo Alto?