18e eeuw Verlichting

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

18e eeuw Verlichting

Wat is verlichting?

SAMENLEVING

•  Verspreiding van kennis en wetenschap, verlichting van de duistere middeleeuwen.
  
•  Gebruik van het gezonde verstand.
  
•  Basis voor voor democratie, vrijheid van meningsuiting en godsdienstvrijheid.
  
• Vrijheid, gelijkheid, broederschap→Engels en Franse denkers: liberté, egalité,
  
• fraternité (Franse revolutie 14 juli 1789)
  

Wat betekent de term ‘verlichting’ in de 18e eeuw?

1. Rede, vrijheid en geluk
2. Tegenovergestelde van duister
3. Minder zwaar
4. Zonneschijn

Wanneer begint de verlichting en hoe lang duurt de stroming ongeveer?

ONDERWIJS EN WETENSCHAP

VERLICHTINGSIDEEEN

• De mens moet onderwezen worden
  
• De mens moet zijn verstand gebruiken, dan zal hij goed doen en verdraagzaamzijn
• Alles moet beredeneerd worden m.b.v. helder en kritisch verstand
  
• De mens moet opgevoed worden
  
•  Literatuur is didactisch
  
• De ideeën waren optimistisch, geloof in vooruitgang en de samenleving was maakbaar.

Noem drie verlichtingsideeën: per idee een woord.

DE SCHRIJVER ALS LERAAR

• Opvoeden tot een rederlijk denkend wezen
  
•  Wijze lessen in proza voor burgers
  
•  Belangijke literaire vorm (proza)→ verlichtingsideeën verspreiden onder een groot publiek
  

LITERATUUR: PROZA (ROMAN)

• Proza dé vorm van verzonnen verhaal, omdat het een groot lezerspubliek   aansprak.
• In Nederland de eerste roman: De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart.
• Briefroman→ verhaal verteld in brieven door verschillende personages, vooral bij vrouwen populair.
• Opvoedkundig
  

De briefroman staat aan de basis van de roman zoals we die nu kennen.
waar niet of niet waar?

1. waar
2. niet waar

De briefroman heeft een alwetende verteller? waar of niet waar?

1. waar
2. niet waar

Welk perspectief wordt er gebruikt in de briefroman?

Welke suggestie wekt de briefroman?

1. Dat het om een liefdesverhaal gaat
2. Dat het echt is gebeurd

Welke beroemde Nederlandse roman heb je gehoord?

Wie waren de schrijfsters?

Bij wie waren de briefromans vooral populair?

1. vrouwen
2. mannen
3. kinderen

IMAGINAIRE REISVERHALEN

Imaginair reisverhaal: men beschrijft een reis die nooit heeft plaatsgevonden. 

Populair omdat het zich goed leende voor didactische doeleinden: reis door verzonnen landen met verschillende bestuursvormen en gewoontes

Nadruk op handelingen verloop, weinig
psychologische uitwerking 

◦ (filosofische) ideeën werden op een aantrekkelijke

manier aan het publiek gepresenteerd. Doel:
maatschappijkritiek leveren 

◦ Bijvoorbeeld: Reize door het Aapenland waarin in J.A.
Schasz kritiek leverde op de Hollandse politiek.

• Twee soorten:

1. Utopie (ideale wereld)

2. Robinsonade (overleven door verstand), naar Robinson Crusoe

vlogboek

Welke twee soorten reisverhalen ken je?

Wat is het doel van de robinsonade?

Noem kenmerken van een imaginair reisverhaal.

Waarom waren deze verhalen in de verlichting zo populair?

1. het waren spannende verhalen waarbij je lekker kon wegdromen.
2. Er waren leuke toneelstukken van.
3. ze vormden ideeën hoe de samenleving eruit kan zien
4. ze waren lekker goedkoop zodat iedereen ze kon lezen.

LITERATUUR: ENCYCLOPEDIE

• Verstand is de enige betrouwbare bron
• Kennis over de hele wereld (voor zover men die tot dan toe kende)
• Overzichtelijk geordend
• Kennis werd verspreid door te lezen, maar ook doordat erover gesproken werd
• Eerste encyclopedie door Denis Diderot

LITERATUUR: HOLLANDSE SPECTATOR

Justus van Effen

◦ Opvattingen over goede smaak en publieke moraal;

verlichtingsideeën

◦ Vlotte leesbare stijl met een zekere diepgang.

◦ Zedelijke verbetering van de bestaande orde

Welke verschillende tijdschriften zijn er tijdens de verlichting?

1. satirische bladen
2. geleerden tijdschriften
3. spectatoriale tijdschriften
4. allemaal

Wat zijn de kenmerken van de spectatoriale tijdschriften?

LITERATUUR: KINDERLITERATUUR

• Verlichtingsthema’s: opvoeding en onderwijs
• Hieronymus van Alphen: Proeve van kleine gedigten voor kinderen.
• Aansluiten bij de kinderleefwereld
  
• Pedagogisch
  

Wanneer worden de kinderboeken populair?

Wat is het doel van kinderliteratuur?

1. zeggen wat je fout doet
2. lekker lezen
3. opvoeden
4. zeggen wat je goed doet

Wat is het bekendste kinderboek in de Nederlandse literatuur

Welke soorten kinderboeken heb je nog meer gehoord?

Waren de kinderboeken voor alle kinderen?

1. Ja
2. Nee

Leg je antwoord op de vorige vraag uit.